نام این مستند اقتباسی از کلام مقام معظم رهبری است که در سخنرانی خود، حین صحبت از رشادت‌‌های حاج‌قاسم در شهر آمرلی، از اصطلاح محاصره 360درجه استفاده کردند. کارگردانی این مستند برعهده هادی عاملیان و تصویرگری و طراحی پوستر آن نیز برعهده محمد روح‌الامین و کمیل کریمی بوده است. این مستند به رشادت‌های حاج‌قاسم سلیمانی در عملیات آزادسازی شهر آمرلی می‌پردازد. در گذشته مستند‌هایی با موضوع آزادسازی شهر آمرلی ساخته و پرداخته شده بود، اما در آنها از فرمانده این عملیات به دلایلی نامی برده نشده بود و نشانی وجود نداشت. شاید تا الان کمتر کسی می‌دانست که شهر آمرلی پس از سه‌ماه مقاومت مقابل اشرار داعشی، درنهایت با تدبیر و فرماندهی حاج‌قاسم از بند محاصره آزاد شده است. در این عملیات، حاج‌قاسم با کمک مقاومت مردم آمرلی، ارتش عراق و حشدالشعبی توانست در یک روز بدون هیچ‌گونه خسارت، ضمن آزادسازی شهر، بر داعشیان شکست سنگینی تحمیل کند.

جرقه ساخت مستند

پس از شهادت حاج‌قاسم، هادی عاملیان به این فکر می‌افتد که مستندی راجع به رشادت‌های این قهرمان بسازد. قبل از شهادت حاج‌قاسم، تولید کارهای فرهنگی راجع به ایشان سخت و گاه ناممکن بود. این زمان مناسبی برای تولید یک محصول فرهنگی و ترویج راه و رسم و مکتب حاج‌قاسم سلیمانی بود.

شهرها و روایت‌های کشور سوریه چندان مدنظر هادی عاملیان نبودند، به همین علت در ابتدا به عراق سفر کرده بود. عاملیان چند سوژه مهم را در عراق مدنظر داشت؛ به‌عنوان مثال شهر موصل یا شهر آمرلی و اهمیت این شهرها به این خاطر بود که حاج‌قاسم در آنها عملیات‌های بزرگی انجام داده بود. اولین جایی که به‌طور اتفاقی برای سفر انتخاب شد، آمرلی بود. پس از دست گذاشتن روی این سوژه و سفر به آمرلی، مشخص شد که چه پیچیدگی‌های داستانی و روایتی از این عملیات و رشادت‌های این بزرگمرد وجود دارد. از همان موقع، آزادسازی آمرلی با رشادت‌های حاج‌قاسم به سوژه اصلی این مستند تبدیل شد.

    علت انتخاب این عملیات برای سوژه مستند «360 درجه محاصره»

هادی عاملیان ضمن پرداختن به نحوه تهیه و مشکلاتی که در راه ساخته‌شدن این مستند وجود داشت، به علت انتخاب این عملیات و ویژگی‌های آن پرداخت. این عملیات اولین عملیاتی بود که پس از حمله داعش، حاج‌قاسم آن را به‌طور کامل فرماندهی می‌کرد. با وجود اختلافاتی بین نیروهای ایرانی و عراقی، اما همه نیروها زیر سایه پرچم حاج‌قاسم به اتحاد درآمده بودند.

در این سه‌ماهی که داعش به آمرلی حمله کرده بود و درحالی که شمال و غرب عراق سقوط کرده بودند، این عملیات اولین شکست اشرار داعشی در عراق بود. کردستان عراق به‌همراه شهر آمرلی که در حدود 20هزار جمعیت دارد و شهر نسبتا کوچکی محسوب می‌شود هنوز سقوط نکرده بود. با توجه به سوابقی که داعشی‌ها در برخورد با شیعیان داشتند، مردم آمرلی نیز مطمئن بودند و می‌دانستند که درصورت تسلیم یا شکست از داعش، اتفاقات خوبی انتظار آنها را نخواهد کشید زیرا مردم آمرلی خود از شیعیان عراق و از قوم ترکمن بودند. بنابراین مردم آمرلی، مقاومت را به‌جای تسلیم‌شدن انتخاب کرده بودند. استدلال‌های حاج‌قاسم برای انجام این عملیات صرفا نظامی نبود و شامل استدلال‌های غیرنظامی یا انسان‌دوستانه هم می‌شد. به‌علاوه آمرلی با مرزهای ایران حدود 100کیلومتر بیشتر فاصله نداشت و اگر سقوط می‌کرد می‌توانست تبعات سنگین نظامی و امنیتی برای ایران داشته باشد.

چرا این مستند ساخته شد؟

طراحی و آماده‌سازی عملیات، حدود دوماه بیشتر طول نمی‌کشد. خود عملیات یک‌روز بیشتر طول نکشید و در همین یک‌روز بود که آمرلی از محاصره داعش آزاد شد. یک‌ماه بعد نیز یک عملیات برای عقب‌راندن داعشی‌ها صورت گرفت. وقتی شهر محاصره بود، حاج‌قاسم با هلی‌کوپتر وارد شهر می‌شود زیرا شهر در محاصره 360درجه بود. با هلی‌کوپتر فقط آذوقه فرستاده می‌شد و همان هم مورد اصابت توپ و تانک قرار می‌گرفت. با وجود این، حاج‌قاسم با هلی‌کوپتر شجاعانه وارد شهر می‌شود. قبل از این مستند، از آزادسازی شهر آمرلی مستند ساخته شده بود و حتی در شبکه‌های ملی نیز پخش شده بود، اما هیچ نام و نشانی از حاج‌قاسم در آن وجود نداشت. این مستند ضمن پرداختن به آزادسازی شهر آمرلی، به مسبب این آزادسازی یعنی حاج‌قاسم می‌پردازد. درواقع این مستند با محوریت حاج‌قاسم و شخصیت او ساخته شده است. حتی خود مردم عراق نیز اطلاع کاملی از اینکه چه شخصی این عملیات را فرماندهی کرده و باعث آزادسازی شده، نداشتند و حاج‌قاسم تاکنون در یک گمنامی نسبی به‌سر می‌برد.

 از چالش‌های ساخت این مستند

خیلی‌ها به این کار کمک کردند. هرکسی هر کمکی از دستش برمی‌آمد، به تیم تولید ‌کرد و کار گروهی بزرگی صورت گرفت. دسترسی به برخی از اشخاصی که داخل فیلم هستند، بسیار سخت بود. راش‌ها و فیلم‌های آرشیوی که در مستند استفاده شده، اکثرا در جایی استفاده نشده و دست اول است و برای اولین‌بار منتشر می‌شوند. برخی مصاحبه‌ها نیز برای اولین‌بار صورت گرفته و شخص مصاحبه‌شونده، برای اولین‌بار بوده که جلوی دوربین ‌آمده است.

در آخر مستند، دست‌نوشته‌های خود حاج‌قاسم نیز در رابطه با این عملیات به‌کار رفته. حاج‌قاسم که خاطرات هر روز خود را می‌نوشت، خاطره این روز را نیز نوشته بود و با کمک مکتب حاج‌قاسم، این نوشته در آخر مستند به‌کار برده شد و توسط یک گوینده حرفه‌ای خوانده شد. گویندگی مستند به غیر از آخر آن، توسط خود هادی عاملیان صورت گرفت. او خودش در مستند حضور داشت و ترجیح می‌داد صدای خودش روی مستند باشد. این مستند قرار است در آینده به شکل کتاب نیز منتشر شود و ما شاهد یک نسخه مکتوب خواهیم بود. فیلمبرداری این کار برعهده حامد حزباوی، تصویرگری پوستر برعهده کمیل کریمی و طراح نشان مستند نیز برعهده محمد روح‌الامین بود که در این نشست حضور نداشت. کار تقریبا به اتمام رسیده و کارهای اصلاح رنگ و صدای آن به‌همراه جزئیات فنی درحال انجام است. این کار احتمالا روز جمعه به پخش خواهد رسید.