مطالبه ایران برای ضمانت گرفتن از آمریکا کاملا منطقی است

*نخستین سوال درباره مذاکرات وین است که از روز دوشنبه در پایتخت اتریش آغاز شد. در تماس تلفنی که در ۱۶ نوامبر، میان رؤسای جمهور ایران و روسیه انجام شد؛ ولادیمیر پوتین ابراز امیدواری کرد که همه طرفین توافق هسته ای از عزم سیاسی کافی برای به سرانجام رساندن مذاکرات وین برخوردار باشند. نگاه روسیه به این مذاکرات چگونه است و آیا روسیه به لزوم حصول نتیجه در اسرع وقت باور دارد؟

البته، در گفتگوی تلفنی میان رؤسای جمهور دو کشور به مسئله هسته ای پرداخته شد که نه تنها برای ایران و روسیه، بلکه برای منطقه و حتی برای جهان مهم است چرا که می تواند به برقراری ثبات پایدار در منطقه بینجامد.

اول آنکه، وضعیتی که اخیراً پیرامون برجام به وجود آمده محصول سیاست مخرب دولت قبلی آمریکا است. طرف ایرانی از همان آغاز برجام به تعهدات خود پایبند بود و به لحاظ شفافیت، یکی از کشورهایی است که ذیل این توافق، بیشترین راستی آزمایی ها را تجربه کرد. متأسفانه، دولت آمریکا آشکارا الزامات بین المللی خود و همچنین قوانین بین المللی را نقض کرد.

ایرانی ها تلاش کردند به تعهداتشان پایبند بمانند حال آنکه در نهایت، تهران تصمیم گرفت (در مواجهه با بدعهدی آمریکا) از تعهدات قبلی عقب نشینی کند. البته، روسیه از وضعیت جاری بسیار نگران بود و برای همین هم هست که گفتگوها در وین ازسرگرفته شد و دور ششم در ۲۰ ژوئن و بعد از حصول توافق های بسیار مهم از جانب هر دو (ایران و آمریکا) پایان یافت.

خوشبختانه، اکنون همه طرفین و پیش از همه، ایران با از سرگیری مذاکرات در ۲۹ نوامبر (۸ آذر) موافق هستند و امیدواریم که این گفتگوها را بر مبنای توافقات به دست آمده در ۲۰ ژوئن ادامه دهیم چرا که کارهای زیادی از سوی همه طرفین از جمله ایران در شش دور قبل انجام گرفت و این گفتگوها ماحصل بسیار خوبی داشت.

برخی از خواسته های ایران بسیار منطقی است. برای مثال، طرف ایرانی خواستار این ضمانت است که در آینده آمریکایی ها همان اقدامی را که در گذشته مرتکب شدند؛ انجام ندهند. طرف ایرانی همچنین خواهان برخی تضمین ها از سوی شرکت های اروپایی است که تعهداتشان را طبق قرارداد اجرا و تکمیل کنند و این خواسته ها کاملاً معقول است.

ما هم از دوستان ایرانی، انتظاراتی داریم و در همراهی با دوستان چینی، این پیام را در طول ویدئوکنفرانسی که در ۱۵ نوامبر در سطح معاونان وزات خارجه (سه کشور داشتیم)، منتقل کردیم. صادقانه مشتاق حصول نتایج مثمر ثمر در همکاری میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی هستیم.

بعضی ها این اظهارنظر را مطرح می کنند که مسکو مشتاق حصول نتیجه نهایی نیست و نقش روسیه منفی جلوه داده می شود؛ اما این صحیح نیست. روسیه از همان ابتدا هم نقشی سازنده داشت و ما تلاش زیادی به خرج دادیم تا توافق اولیه ای که در سال ۲۰۱۵ حاصل شد؛ احیا شود و به کارمان هم ادامه می دهیم.

*سوال دوم درباره تنش های اخیر میان دو کشور همسایه ایران، یعنی جمهوری آذربایجان و ارمنستان است. تنش ها میان دو کشور دوباره بالا گرفته و شاهد درگیری های مرزی پراکنده بوده ایم. آیا روسیه طرح خاصی برای حل تنش ها میان این دو کشور دارد؟

پیش از همه، دوست دارم بر این نکته تأکید کنم که ارمنستان، متحد نظامی ما و جمهوری آذربایجان، شریک راهبردی مان است و روسیه رابطه بسیار خوبی با هر دو کشور دارد که این شامل روابط ولادیمیر پوتین با سران آذربایجان و ارمنستان هم می شود. تاکید و یادآوری می کنم که سال گذشته، روسیه نقش فعال و کلیدی در توقف درگیری ها بعد از وقوع جنگ ۴۴ روزه میان دو کشور داشت و ما نیروهای حافظ صلح خود را (به منطقه تحت مناقشه) اعزام کردیم. تلاش زیادی می کنیم تا بر آتش بس نظارت داشته باشیم و به حفظ ثبات در منطقه و میان دو کشور کمک کنیم.

در ۲۶ نوامبر، سران روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان گفتگوهایی سه جانبه داشتند و درباره شماری از مسائل حیاتی توافق کردند که نخستین مورد، برقراری ساز و کاری برای تعیین مرزها و حدود میان دو کشور است و طرفین توافق کردند که این کار را تا انتهای سال به نتیجه برسانند. دومین مورد، مسئله بسیار حساس مرتبط با امور بشردوستانه است و مورد آخر هم این است که سران سه کشور، گفتگوهای عمیقی درباره مسائل اقتصادی و توسعه روابط اقتصادی داشتند و درباره رفع انسداد کریدورهای مسافرتی هم صحبت کردند.

روسیه همچنین به دنبال آن است که ساز و کاری برای ایجاد نوعی از اعتماد میان این دو کشور معرفی کند و در چارچوب ۳+۳ (شامل روسیه، ایران، ترکیه به اضافه گرجستان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان) به راه حلی سیاسی دست یابد. روسیه پیشنهاد داده تا به میزبانی مسکو، نشستی در سطح معاونان وزارت خارجه پنج کشور (مشتاق برای این طرح) برگزار شود. متاسفانه در حال حاضر، بنا به برخی دلایل سیاسی، گرجستانی ها آمادگی ندارند حال آنکه درِ گفتگو همچنان باز است. حتی اگر الان نشود، شاید در آینده همکاران گرجستانی هم به این روند ملحق شوند چرا که بسیار مهم است. برای همین است که در رابطه با این موضوع، در نقش یک واسطه صادق ظاهر می شویم و موضع متوازن ایران را هم تحسین می کنیم. ایران روابط بسیار دوستانه ای با جمهوری آذربایجان و ارمنستان دارد و هر دو کشور هم به ایران اعتماد دارند.

*سوال بعدی در رابطه با مکالمه ای است که میان رؤسای جمهور ایران و روسیه برقرار شد. ولادیمیر پوتین از تهیه پیش نویس سند همکاری بلندمدت میان دو کشور حمایت کرد. پیشتر، مقامات ایران گفته بودند که صحبت هایی درباره این سند انجام شده است. تازه ترین پیشرفت ها در رابطه با این سند چیست؟

بیش از همه، می خواهم یادآوری کنم که سند قبلی یا به عبارتی همین سند فعلی در مارس ۲۰۰۱ در مسکو و در زمانی امضا شد که من به عنوان مشاور در میز ایران (وزارت خارجه روسیه) مشغول به کار بودم و با همکارانم به طور مستقیم در آماده کردن این سند مشارکت داشتم. در آن مقطع، مترجم مذاکرات میان رؤسای جمهور وقت دو کشور نیز بودم. اکنون، ۲۰ سال گذشته. شاید دیگر وقت آن رسیده که با توجه به واقعیت های جدید، این سند را به روز رسانی کنیم. منتظریم که دوستان ایرانی این سند را جمع بندی کنند و آمادگی داریم که هرچه زودتر آن را تحویل بگیریم.

*تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در اکتبر ۲۰۲۰ ذیل مفاد توافق برجام پایان یافت. آیا ایران و روسیه برنامه ای برای تجارت تسلیحاتی دارند و آیا روسیه از زمان رفع این تحریم ها، تسلیحاتی به ایران فروخته است؟ در آینده چه طور؟

جواب شما را مختصر می دهم. اول آنکه حق با شما است. این تحریم تسلیحاتی در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰ منقضی شد و اکنون هیچ مشکلی برای فروش هرگونه تسلیحاتی به جمهوری اسلامی ایران نداریم؛ البته با درنظر گرفتن مواردی چون مسائل منع اشاعه و برخی مسائل مربوط به کنترل صادرات و از این قبیل موارد. بار دیگر، آماده ایم که با دقت بسیار همه پیشنهادهای ایران را بررسی کنیم. مشکلی نیست چرا که در حال حاضر، این (تجارت) قانونی است حال آنکه باید یک بار دیگر تاکید کنم که هر تحریم یکجانبه علیه جمهوری اسلامی ایران غیر قانونی است.

*تازه ترین تحولات درباره مذاکرات ایران و روسیه پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر چیست و دیدگاه مسکو در این زمینه چگونه است؟

می دانید که به این موضوع در تازه ترین گفتگوی تلفنی میان رؤسای جمهور دو کشور اشاره شد و ما هر از گاهی هماهنگ می کنیم که این مسئله را در گفتگو با دوستان ایرانی مطرح کنیم. می دانیم که این مسئله تا حدودی برای ایران حساس است. در ۲۰۱۸ در «آکتاو» قزاقستان، رژیم حقوقی دریای خزر امضا شد و ایران تنها کشوری است که این سند را تصویب نکرده است و تا جایی که من می دانم، گفتگوهای داخلی (برای تصویب آن) در جریان است. از دوستان ایرانی انتظار داریم که یک بار دیگر، با دقت این مسئله را بررسی کنند و به دیگر کشورهایی بپیوندند که آن را تصویب کرده اند چرا که این موضوع مهمی است حال آنکه البته به طور جداگانه هم می توانیم درباره برخی مسائل دیگر بحث کنیم. برای مثال، خطوط مبدأ. در حال حاضر، مشغول تدارک مذاکرات میان پنج کشور ساحلی دریای خزر هستیم؛ منظورم (در سطح) کارگروه در مسکو است. صحبت می کنیم که این مذاکرات در زمانی که برای همه کشورهای حاشیه دریای خزر مناسب است؛ برگزار شود و روسیه هم آمادگی میزبانی از آن را در ماه آینده دارد.

*به دیدار اخیر وزیر خارجه امارات به سوریه هم اشاره ای بکنیم. برخی محافل عربی مدعی هستند که این اقدامات در راستای کاهش نفوذ ایران و با حمایت ضمنی روسیه انجام می شود. نظر شما چیست؟

می دانید، این دیدار بسیار مهم است. ما هم تلاش می کنیم همه شرکایمان را متقاعد کنیم که در برقراری رابطه با دولت مشروع سوریه فعال تر باشند و به بازگشت این کشور و شهر دمشق به خانواده عرب کمک کنند. ما هم مواضع مشابهی با دوستان ایرانی مان داریم.

مشارکت کشورهای عربی در راستای بازسازی سوریه و اقتصاد آن از حساسیت بالایی برخوردار است. در حال بررسی امکان استفاده از راه های ترانزیتی سوریه برای انتقال برق از اردن و گاز از مصر به لبنان هستیم. مکالمه تلفنی مهمی هم میان عبدالله دوم پادشاه اردن و بشار اسد رئیس جمهور سوریه داشتیم. بر این باور هستم که این اقدامات بسیار مفید هستند و به کاهش حضور روسیه و ایران در سوریه منجر نمی شوند. می خواهم تاکید کنم که فقط نیروهای ما در سوریه حضور مشروع دارند چون به دعوت دولت مشروع دمشق آنجا هستند.

*به عنوان آخرین سوال، واکنش شما به اتهام اخیر مبنی بر اینکه روسیه در همراهی با چین، برای توسعه میدان گازی «چالوس»، توافق گازی با ایران منعقد کرده اند؛ چیست؟ چه اهدافی پشت پرده این اتهامات است؟

ما با خیلی از این اتهام های غلط و بی اساس سر و کار داریم. سفارت روسیه در تهران هم به این اتهام واکنش نشان داد و چنین اتهامات کذبی از سوی آنهایی منتشر می شود که مخالف روابط دوستانه میان کشورهایمان هستند. صحبت های ما با ایرانی ها کاملاً شفاف و توأم با سود متقابل است.

به گمان من این اتهام شاید از سوی سرویس های ویژه آمریکا دامن زده می شود چرا که دلیل اصلی اشاعه چنین اتهامات کذبی، ایجاد شکاف میان کشورهای دوست است حال آنکه هیچ توفیقی هم نصیبشان نمی شود و این قبیل اقدامات محکوم به شکست هستند. / مهر