زهرا رمضانی – سارا طاهری، گروه دانشگاه: راه‌اندازی معاونتی جدید در وزارت علوم تحت‌عنوان معاونت فناوری و نوآوری را می‌توان مهم‌ترین اقدام محمدعلی زلفی گل، وزیر علوم دولت سیزدهم دانست؛ اقدامی که از همان ابتدای حضور او در ساختمان این وزارتخانه در شهرک غرب زمزمه‌های ایجاد آن شنیده می‌شد و وزیر نیز تمام‌قد از راه‌اندازی این معاونت و تفکیک وظایف معاونت پژوهشی حمایت می‌کرد. به‌طوری‌که در هفته آغازین مهرماه امسال، علی خیرالدین را به ‌سمت مشاور خود در امور علمی، تحقیقاتی و فناوری منصوب کرد تا پیگیری تاسیس این معاونت را به‌عنوان یکی از وظایف خود دنبال کند تا اینکه سرانجام دوماه بعد، او خود سکان این معاونت را برعهده گرفت و حالا همه چشم‌ها به او دوخته ‌شده که قرار است چه تغییرات مثبتی در راستای رفع چالش‌های حوزه فناوری و نوآوری کشور انجام دهد. البته نکته قابل‌توجه درباره معاونت فناوری و نوآوری این وزارتخانه آن است که طبق اعلام وزیر، در برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه کشور به راه‌اندازی آن تاکید شده بود و حالا که کشور در آستانه نگارش برنامه هفتم قرار گرفته، تازه به مرحله اجرا و تحقق این معاونت رسیده‌ایم؛ معاونتی که باید سال‌ها قبل ایجاد می‌شد و در این بازه زمانی، بخش عمده مسیر خود را طی می‌کرد، تازه در ابتدای راه قرار دارد.

شاید نام این معاونت نویدبخش اتفاقات خوب در عرصه فناوری و نوآوری کشور باشد اما در این میان هستند فعالانی که راه‌اندازی آن را نه‌تنها مفید نمی‌دانند، بلکه از موازی‌کاری این معاونت با برخی نهادها به‌ویژه معاونت علمی نهاد ریاست جمهوری نگران بوده و ایجاد معاونت صرف را برای رفع چالش‌های موجود راهگشا نمی‌دانند. از طرف دیگر هم برخی اعتقاد دارند قطعا حرکت در مسیر فناوری و نوآوری در کشور به راهبری از سطوح بالا نیازمند است و از این حیث راه‌اندازی معاونت می‌تواند نه‌تنها هم‌افزایی را در میان دستگاه‌های مربوطه سروسامان دهد، بلکه بسترهای لازم برای تجاری‌سازی محصولات فناورانه و همچنین شکوفا شدن نوآوری و خلاقیت در میان دانشگاهیان را هم فراهم کند؛ موضوعی که برای رد یا تایید آن باید منتظر ماند و دید این معاونت در حیطه عمل چه برنامه‌هایی خواهد داشت و چطور می‌تواند جامعه آکادمیک دولتی را -که به‌خاطر بودجه‌های نفتی چندان تمایلی به ارتباط‌گیری با صنعت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌های رسیدن به فناوری‌های جدید و همچنین خلق ثروت از این مسیر ندارند- به تکاپو بیندازد.

 در این بین نگرانی از هدررفت انرژی و بودجه کشور در راه‌اندازی این معاونت، موضوعی نیست که بتوان به‌راحتی از کنار آن گذشت اما واقعیت دیگر اینکه نمونه موفق راه‌اندازی چنین معاونتی هم در کشور وجود دارد. دانشگاه آزاد اسلامی با جمعیت بیش از یک‌میلیون دانشجو، توانسته با راه‌اندازی معاونتی مشابه، تسهیل‌گر واقعی برای بخش فناوری و نوآوری باشد، از این‌ رو نمی‌توان نیاز به ایجاد چنین معاونتی را در وزارت علوم به‌عنوان متولی اصلی آموزش عالی کشور نادیده گرفت. این به آن معنا نیست که صرفا با راه‌اندازی یک معاونت می‌توان شاهد تغییرات ملموسی در این بخش بود. همچنین نباید این مساله را فراموش کرد که عدم‌حمایت همه‌جانبه از شرکت‌های دانش‌بنیان، نبود تجهیزات لازم برای فعالیت‌های نوآورانه، عدم تمایل اساتید دانشگاهی به انجام فعالیت‌های فناورانه و ارتباط‌گیری با صنعت، نبود زیرساخت‌های لازم برای حمایت محصولات فناورانه، هزینه‌های بالا برای انجام چنین فعالیت‌هایی توسط دانشجویان و... عمده چالش‌های امروز حوزه فناوری و نوآوری کشور است که می‌طلبد معاونت تازه‌تاسیس وزارت علوم راهکارهای علمی و عملی برای عبور از این چالش‌ها را تدوین و اجرایی کند. در این گزارش سراغ فعالان و مسئولان نظام آموزش عالی کشور رفتیم تا برایمان از نقش این معاونت و الزامات آن برای رسیدن به موفقیت در صحنه عمل بگویند.

در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید: