در گفت‌وگوی «فرهیختگان» با تهیه‌کننده و مجری برنامه رادیویی «سینمامعیار» مطرح شد
در بین انبوه رسانه‌ها، «رادیو» حس و حال و وضعیت خاص خود را دارد. در گذشته‌ای نه‌‌چندان دور یکی از پرمخاطب‌ترین رسانه‌ها بوده و به‌‌تدریج با ظهور رسانه‌های جدید، برخی مخاطبان خود را از دست داده است. البته کاهش مخاطب، به معنای از میدان خارج شدن رادیو نیست چون هر رسانه‌ای از ویژگی‌هایی برخوردار است که آن را از سایر رسانه‌ها متمایز می‌کند و اگر رسانه‌ای بتواند اولا از قابلیت‌های خاص و ثانیا از قابلیت‌های عام که رسانه‌های دیگر نیز از آن بهره‌مند هستند، نهایت استفاده را بکند، مطمئنا جایگاه خود را در نظام نوین ارتباطات بهبود می‌بخشد. شاید فکر کنید که کلام، موسیقی و گاهی سکوت از عناصر اصلی ساخت یک برنامه رادیویی هستند و توجه به این عناصر باعث می‌شود که یک برنامه رادیویی را سرپا نگه دارد، اما واقعیت آن چیزی که یک برنامه رادیویی را متمایز می‌کند، نه‌فقط توجه به عناصر زیبایی‌شناسانه بلکه نحوه ورود به موضوعات و همچنین شیوه پرداخت به آنهاست. «سینمامعیار» یکی از برنامه‌های رادیویی است که طی ده سال گذشته تلاش کرده علاوه‌بر استمرار در پخش، به موضوعات و مسائل روز سینما بپردازد. به بهانه معرفی برنامه‌های سینمایی که در رادیو پخش می‌شوند با جواد طالبی، تهیه‌کننده «سینمامعیار» گفت‌وگو کردیم.
جواد طالبی تهیه کننده «سینما معیار»در رابطه با هدف ساخت برنامه‌های رادیویی که به سینما می‌پردازند، توضیح داد: «رادیو در حوزه ارتباطات به رسانه گرم معروف است و از این جهت به همه موضوعات می‌پردازد. به بحث هنر در رادیو به‌صورت ویژه پرداخته می‌شود، از این جهت که آدم‌هایی که با هنر سروکار دارند در رادیو بیشتر هستند. در رادیو نویسنده‌های جدی و بزرگی وجود داشته و هنوز هم دارند. در بحث هنر، به سینما به‌واسطه جذابیت‌هایی که دارد توجه ویژه‌تری نسبت به سایر هنرها می‌شود و دلیلش هم این است که مخاطب ارتباط بهتری با آن برقرار می‌کند. ما در رادیو خیلی تکنیکال برخورد نمی‌کنیم و کاملا زاویه هنری و مسائل محتوایی هنر برایمان مهم است. ارتباطی که بین رادیویی‌ها و سینماگران و مخاطبان وجود دارد خیلی ارتباط گرم و صمیمی‌ای است. یکی از دلایلی که مردم با رادیو ارتباط می‌گیرند، پیوستگی آن است و این مورد را سعی کردیم درمورد برنامه «سینمامعیار» لحاظ کنیم و تقریبا هر هفته در رسانه‌های فضای مجازی یا سایت‌ها برنامه بازنشر داده می‌شود.»
باید در کلام صداقت داشت
جواد طالبی در پاسخ به اینکه برنامه‌های رادیویی چه ویژگی‌هایی باید داشته باشند، گفت: «اولین ویژگی که برنامه‌های رادیویی باید داشته باشند و «سینمامعیار» هم سعی کرده آن را لحاظ کند، موضوع حرفه‌ای‌گری است. ما در حوزه هنر و سینما یک سند بالادستی داریم یعنی یک منشوری داریم که می‌توانیم به آن رجوع کنیم. کاری که ما انجام می‌دهیم این است که علاوه‌بر اینکه فیلم‌به‌فیلم موضوعات و مسائل آثار را بررسی می‌کنیم، گوشه نگاهی هم به منشور بالادستی داریم و با آثار مطابقت می‌دهیم. ما حتما علاوه‌بر محتوا باید به فرم هم توجه داشته باشیم. با توجه به اینکه جامعه و مخاطب‌ها به‌شدت به «وی‌او‌دی»ها و آثار خوبی که تولید می‌شوند، بی‌واسطه دست پیدا کرده‌اند باید به فرم دقت زیادی داشت و نکته‌ای که همه برنامه‌های رادیویی که می‌خواهند تاثیرگذار باشند باید آن را لحاظ کنند این است که صداقت و بی‌طرفی در کلام داشته باشند و بدون سوگیری به نکات بپردازند و اگر این کار را نکنند مخاطب برنامه را پس می‌زند. حرفه‌ای‌گری می‌تواند مخاطب یک برنامه را سال‌ها حفظ کند.»
توجه مدیران سینما را جلب می‌کنیم
تهیه‌کننده «سینمامعیار» درباره تاثیری که این برنامه‌ها بر سینمای ایران می‌گذارد، گفت: «ما وقتی در تلویزیون با برنامه‌های فصلی یا برنامه‌هایی که در جشنواره حضور دارند یا هر برنامه دیگری که به هر دلیلی در یک تایمی وجود دارد اما یکدفعه تمام می‌شوند و مخاطب دیگر آنها را نمی‌بیند، مواجه می‌شویم، اهالی سینما خیلی توضیحی برای این اتفاق ندارند و هیچ‌کجا هم بابت این موضوع از مخاطبان‌شان عذرخواهی نمی‌کنند. به هرحال اهالی سینما خیلی خودشان را مقید نمی‌دانند که با مخاطب ارتباط مستقیم‌تری بگیرند. من یکی از ویژگی‌های برنامه‌های رادیویی را این مطالبه‌گری فرهنگی و هنری از اهالی سینما می‌دانم. همین که ما در برنامه از جایگاه مخاطبان سوالاتی از کارگردانان یا تهیه‌کنندگان می‌پرسیم، برای آنها یک تعهدی ایجاد می‌کنیم که الان درحال دیده شدن هستید و بعد از کاری که انجام می‌دهید باید پاسخگو باشید و این هنرمند متوجه می‌شود بعد از کارش باید پاسخگوی هنری که داشته و اثری که خلق کرده، باشد. این موضوع در او یک تعهد ایجاد می‌کند. هرچقدر کار رادیو در این حوزه هنرمندانه‌تر باشد بیشتر مورد پذیرش اهالی سینما قرار می‌گیرد و بیشتر تاثیرگذار خواهد بود. نکته بعد اینکه ما در سینما شغل‌های مختلفی داریم که گاه این افراد زیر اخبار پررنگ و زیاد سلبریتی‌ها فراموش می‌شوند. یکی از کارهایی که ما در برنامه «سینمامعیار» انجام دادیم این است که بعضی اوقات به این مشاغل می‌پردازیم و به این مشکلات رسیدگی می‌کنیم. ما در تاریکی سینما یک نوری می‌اندازیم که اثربخش است و توجه مدیران سینما را به خود جلب می‌کند.
«هفت» پرچمدار برنامه‌های سینمایی تلویزیون
صحبت‌هایی می‌شود مبنی‌بر اینکه با حذف برنامه «هفت» نقد و بررسی جدی سینمای ایران از تلویزیون به رادیو منتقل شده است، طالبی در این‌باره گفت: «این برنامه پرچمدار فعلی برنامه‌های سینمایی در صداوسیماست. هر چقدر هم که تعطیل باشد وقتی روی آنتن می‌رود، اثرگذار است. حتما مخاطب زیادی را با خود همراه می‌کند و حتما حرف‌هایی که به‌عنوان نقد در آن زده می‌شود روز شنبه در رسانه‌های دیگر منتقدانی پیدا می‌کند. اما نکته جالب‌توجه اینکه نقد و بررسی سینمای ایران از تلویزیون به رادیو منتقل نشده و در رادیو وجود داشته و همیشه هم بوده است. رادیو یک قدمت عجیبی در این حوزه دارد و مخاطبان جدی و پایداری هم دارد که همیشه به رادیو وفادار بوده‌اند. ممکن است برنامه‌های تخصصی در حوزه رادیو از برنامه‌های تخصصی سینما در تلویزیون مخاطب گذری کمتری داشته باشد. اما این‌طور نیست که مخاطب نداشته باشد یا اینکه بحث نقد و بررسی آن به‌دلیل اینکه «هفت» تعطیل شده به رادیو منتقل شده باشد. قبل از این برنامه نقد در رادیو وجود داشته و قدمتی که رادیو در نقد و بررسی سینما دارد بسیار قدیمی‌تر از تلویزیون است و سن و سال رادیو بیشتر از تلویزیون در این حوزه‌هاست.»
نمی‌خواستیم شبیه برنامه‌های دیگر باشیم
«سینمامعیار» یکی از برنامه‌های رادیویی قدیمی است که به موضوع سینما می‌پردازد و در بعضی قسمت‌ها فیلم‌های سینمایی را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد. طالبی، تهیه‌کننده این برنامه هدف خود را از تولید «سینمامعیار» این‌گونه شرح داد: «وقتی در سال 1391 با سیدامیر جاوید کار را شروع کردیم و بعد با امیرعباس صباغ که مجری و کارشناس برنامه است، آشنا شدیم، چند نکته موردتوجه ما قرار گرفت و برایمان بسیار مهم بود. اول اینکه ما شبیه برنامه‌های دیگر نباشیم و تفاوت‌هایی داشته باشیم که اگر مخاطبی به مسائل دیگری توجه داشت، برنامه ما را انتخاب کند و مخاطب ما باشد. از طرفی هم باید شبیه سینما عمل می‌کردیم و فاصله خود را با سینما کم می‌کردیم و نزدیکی خود را با این هنر نگه می‌داشتیم که مخاطب بداند ما درباره اصل و ذات سینما صحبت می‌کنیم و نه مسائل پیرامون و حاشیه آن. به همین دلیل ما از منشور سینما شروع کردیم و آن‌چیزی را که نظام سینما می‌خواست، در کنار آثار تولیدشده گذاشتیم و هر دو را با هم بررسی کردیم یعنی اگر یک اثری مورد نقد و بررسی قرار داده می‌شد چه از زاویه محتوا و چه از زاویه فرم ما نسبت آن را با سینمای جهان و هنر انقلاب بررسی می‌کردیم و این تفاوت ما با برنامه‌های دیگر سینما چه در رادیو و چه در تلویزیون بود. ما سعی داریم این موضوع را همواره حفظ کنیم.»
وی راجع‌به محتوایی که در این برنامه پخش می‌شود، گفت: «اصلی‌ترین نکته‌ای که در «سینمامعیار» وجود دارد این است که موضوعاتی را که در هفته شاخص بودند، نقد می‌کنیم. روال و شیوه ما این است که بتوانیم با کارگردان اثر صحبت کنیم و اگر اتفاقی درباره موضوع و مسائل سینما افتاده، با مدیر مربوطه تلفنی صحبت کنیم. بعد از آن راجع‌به موضوعات یا آثار سینما با دو منتقد که در برنامه حضور دارند، گفت‌وگو می‌کنیم. همچنین یک بخش اخبار داشتیم که حدود پنج دقیقه اخبار و حاشیه‌ها را در آن بررسی می‌کردیم و بخش دیگر برنامه «سینما مستند» بود. با توجه به اینکه در تلویزیون کمتر به مستند پرداخته می‌شود، ما هر هفته یک اثر مستند را معرفی می‌کنیم و نزدیک جشنواره‌های مستند که می‌شویم این بخش پررنگ‌تر می‌شود. یکی دیگر از بخش‌هایی که در این برنامه داریم، «سینما جهان» است که در آن اطلاعات و اخباری که در سینمای جهان وجود دارد، بررسی می‌کنیم. این روال و شیوه تقریبا ثابت برنامه است. البته اگر موضوع خاصی وجود داشته باشد یا نزدیک جشنواره‌ها باشیم، این شرایط به نفع جشنواره‌ها تغییر می‌کند.»
«سینمامعیار» قدمت 10ساله دارد
طالبی در پاسخ به اینکه آیا تعداد مخاطبان برنامه رضایت‌بخش است یا خیر، گفت: «وقتی یک برنامه با قدمت ده‌ساله همچنان روی آنتن است نشان می‌دهد که مخاطب خود را بین علاقه‌مندان سینما پیدا کرده است. «سینمامعیار» برنامه‌ای است که هفتگی روی آنتن می‌رود و تقریبا به همه جشنواره‌ها هم می‌پردازد. این موضوع باعث شده که ما مخاطبان پایدار خود را داشته باشیم. جنس مخاطب و دریافت اینکه ما چقدر مخاطب به عدد داریم، در رادیو کار سختی است. واقعا نمی‌توان رقم دقیقی گفت اما این قدمت و حضور همیشگی بی‌دلیل نبوده است. ما هم مخاطبان اثرگذاری داشتیم که به‌طور تخصصی به سینما نگاه می‌کردند و هم مخاطبان گذری داشتیم که به مساله هنر علاقه‌مند بودند و از این زاویه با ما همراه شدند.»
رادیو مخاطب را به خیال‌پردازی وادار می‌کند
امیرعباس صباغ، کارشناس و مجری «سینمامعیار» هم درباره فیلم‌های سینمایی که در رادیو پخش می‌شوند، گفت: «من نسبت به این مساله دید منفی ندارم و فکر می‌کنم این موضوع یک تجربه متفاوت است. شاید بعد از دیدن بعضی فیلم‌های سینمایی بتوانیم با آن با یک حس دیگر ارتباط برقرار کنیم. طبیعتا وقتی یک فیلم سینمایی در قالب تصویر دیده می‌شود خیلی جایی برای خیال‌پردازی وجود ندارد و ذهن مخاطب درگیر موضوع نمی‌شود. رادیو رسانه‌ای است که خیال مخاطب را تحریک می‌کند و شاید شنیدن یک فیلم سینمایی در آن تجربه‌ای متفاوت باشد. از نظر من تجربه‌ای است که می‌توان از یک زاویه دیگر به فیلم و سریال‌ها نگاه کرد و از طریق گوش دادن آن را بررسی کرد که آیا واقعا تفاوتی بین شنیدن و دیدن فیلم روی پرده سینما یا تلویزیون وجود دارد یا خیر. اگر شبکه رادیویی بخواهد این کار را به‌صورت منظم انجام دهد و فیلمی را به این صورت پخش کند، یک تجربه خوبی هم برای مخاطب و هم برای فعالان این عرصه می‌شود.»
فیلم‌هایی که الان ساخته می‌شود هیچ پتانسیلی برای صحبت کردن ندارند
کارشناس برنامه «سینمامعیار» در رابطه با پیشینه نقد و بررسی سینما از طریق رادیو گفت: «رادیو از سال‌های گذشته فیلم‌های سینمایی را مورد نقد و بررسی قرار داده و این بحث برای امروز و دیروز نیست. ما در برنامه خود تا سال 1396 نقد فیلم داشتیم. مدتی است که خیلی فضای صحبت راجع‌به فیلم‌ها مثل گذشته وجود ندارد و دلیلش افت خود فیلم‌هاست. واقعا در گذشته بخش اصلی برنامه ما به تحلیل و بررسی فیلم اختصاص داده می‌شد اما الان خیلی از فیلم‌هایی که ساخته می‌شوند اصلا پتانسیل اینکه نیم‌ساعت بتوان راجع‌به آنها صحبت کرد، ندارند و این ضعف سینما و فیلم‌های ماست.» وی در ادامه راجع‌به تاثیر عملکرد رادیو بر سینمای ایران بیان کرد: «به‌دلیل ماهیتی که رادیو دارد خیلی از مردم فقط در زمانی که داخل ماشین هستند آن هم اگر نخواهند موزیک گوش دهند با رادیو ارتباط می‌گیرند. من خیلی فرقی بین برنامه رادیویی و تلویزیونی یا برنامه‌های اینترنتی نمی‌گذارم چون نظر من این است که آن چیزی که تعیین‌کننده است رویکرد سازنده یک برنامه است. برنامه‌ای ممکن است پخش شود اما بود و نبودش فرقی نکند و مخاطبی هم نداشته باشد و این بستگی به رویکرد سازندگان یک برنامه دارد. اما می‌شود با کمترین امکانات با حداقل چیزهایی که اصلا قابل‌تصور نیست یک برنامه ساخت و نمونه آن برنامه خودمان است که چندین سال است تولید می‌شود و هیچ امکانات خاصی هم ندارد. می‌توان برنامه‌ای ساخت که بعد از پخش، تیتر اول رسانه‌ها و فضای مجازی شود و فکر می‌کنم رویکرد عوامل و سازندگان برنامه از بقیه پارامتر‌های دیگر مهم‌تر باشد.»
مطالب پیشنهادی
