سازمان میراث فرهنگی سکوی پرش نیست

طرحی که اگرچه در زمینه محیط‌زیست هنوز به نتیجه‌ای نرسیده اما یک فوریت طرح تشکیل وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با 137 رأی از 229 نماینده حاضر در جلسه علنی 29 فروردین 1396، به تصویب رسید که زمینه‌ساز برخی نگرانی‌ها برای فعالان میراث فرهنگی شده است.
نمایندگان مجلس معتقدند با وزارتخانه شدن این سازمان، امکان طرح سوال از رئیس آن به نمایندگان مجلس داده می‌شود و در صورت لزوم می‌توان وزیر را استیضاح کرد اما کارشناسان و مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری هنوز به نتیجه قطعی و روشنی درباره این طرح نرسیده‌اند. از طرفی به دلیل کوتاهی‌های صورت‌گرفته در انتخاب رئیس این سازمان در سال‌های اخیر عده‌ای از کارشناسان صندلی ریاست بر سازمان میراث فرهنگی را سکوی پرش برای رسیدن به مقامات بالاتر در هیات دولت می‌دانند و معتقدند وزارتخانه شدن می‌تواند این سازو کار را تغییر دهد اما از سوی دیگر هنوز جایگاه و سهم بخش‌های مختلف سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در این طرح مشخص نیست و با توجه به اینکه پیشگامان بررسی طرح وزارتخانه شدن سازمان در مجلس، فعالان حوزه گردشگری بوده‌اند، نگرانی از مغفول ماندن میراث فرهنگی، هر روز شدت می‌گیرد حال آنکه گردشگر ورودی به کشور، گردشگر فرهنگی بوده و برای بازدید از بناهای تاریخی، راهی ایران می‌شود.

 وزارتخانه شدن پایان حضور ناکارآمدها
در یک سازمان تخصصی
مهدی معمارزاده، پیشکسوت میراث فرهنگی، که با وزارتخانه شدن سازمان موافق است، درباره این طرح به «فرهیختگان» می‌گوید: «این اتفاق باید در همان زمانی که سه بخش میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ادغام شد، مطرح می‌شد. در سال‌های اخیر شاهد حضور افرادی در این سازمان بودیم که توانایی و علاقه لازم  برای کار در این سازمان تخصصی نداشتند. متاسفانه به سمتی رفتیم که در حال حاضر عده‌ای سازمان را قبضه کرده و اجازه فعالیت به دیگران نمی‌دهند و سازمان شکل گروهکی به خود گرفته است. این نحوه اداره و چیدمان سبب شده سازمان میراث فرهنگی تحقیر شود که وزارتخانه شدن سبب می‌شود این فضا پالایش شده و ارزش به آن برگردانده شود.»

 مانور بیش از حد بر گردشگری بی‌حرمتی به فرهنگ است
این پیشکسوت میراث فرهنگی افزود: «اینکه تا این حد روی عنوان گردشگری مانور داده می‌شود، درست نیست. حتی رئیس‌جمهور هم در مورد از طرح وزارت گردشگری صحبت کرد که البته توجه به این حوزه جای تشکر دارد اما باید دقت شود که میراث فرهنگی و گردشگری مکمل یکدیگرند. میراث فرهنگی است که به دنبال خود گردشگری را به همراه دارد چراکه گردشگران برای دین، تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران به کشورمان سفر می‌کنند اینکه میراث فرهنگی را در سایه گردشگری قرار دهیم بی‌حرمتی به فرهنگ است. میراث فرهنگی بر دو زیرمجموعه دیگر یعنی صنایع‌دستی و گردشگری ارجح بوده و اگر هم قرار به ایجاد وزارتخانه باشد باید تمرکز بر میراث فرهنگی باشد.»

 تاکید فعالان گردشگری بر وزارتخانه گردشگری
نگرانی‌های فعالان میراث فرهنگی، در شرایطی است که ابراهیم پورفرج، رئیس جامعه تورگردانان کشور که از موافقان این طرح است می‌گوید: «در دنیا ۲۱ وزارتخانه گردشگری داریم، این نشان می‌دهد که گردشگری در دنیا چقدر اهمیت دارد که برای آن وزارتخانه تشکیل می‌دهند. اگر این سازمان وزارتخانه شود باید وزیر برنامه و طرح داشته باشد و از فیلتر پاسخگویی به نمایندگان رد شود اما امروز نمی‌توانیم از او سوال کنیم. اما اگر وزیر گردشگری داشته باشیم او خود را موظف به انجام برنامه‌ها می‌داند.»
او افزود: «سازمان میراث فرهنگی امروز از نظر بخش خصوصی صندلی انتظار برای برخی از خانم‌ها و آقایانی است که می‌خواهند پست بالاتری بگیرند، این اقدام بخش خصوصی را ناراحت می‌کند. آقای نجفی مدت کوتاهی به سازمان میراث فرهنگی آمد و رفت. آقای سلطانی‌فر نیز وقتی در مجلس رای نیاورد در صندلی انتظار میراث فرهنگی نشست و بعد که جای خالی پیدا شد دوباره به وزارتخانه برگشت و احتمالا برای مدیر بعدی نیز این اتفاق می‌افتد. برای ما نام سازمان میراث فرهنگی مهم نیست اما تصور می‌کنم زمانی که وزارتخانه باشد شرایط آن در سیستم مدیریتی تغییر می‌کند.»

 طرح پشتوانه مطالعاتی قوی ندارد
اظهارات معمارزاده و پور فرج در حالی است که سعید شیرکوند، معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی معتقد است این طرح پشتوانه مطالعاتی قوی ندارد و درباره آن می‌گوید: «قطعا در این اتفاق مزایا و منافعی در کار است، اصلی‌ترین دلیل نمایندگان مجلس این است که سازمان میراث فرهنگی فعلی چون زیرمجموعه ریاست‌جمهوری قرار داد در مقابل مجلس به لحاظ رسمی پاسخگو نیست. آن چیزی که در طرح نمایندگان مجلس وجود دارد، فقط یک ماده واحده است و می‌گوید که این سازمان به همین شکل باقی بماند و تنها نامش وزارتخانه باشد.»
او افزود: «ستون فقرات سازمان میراث فرهنگی، حفظ میراث است و در گذشته نیز چنین بوده است. من استاد اقتصاد دانشگاه تهران هستم و در زمانی که به سازمان میراث فرهنگی آمدم آقایان نجفی و عادلی که آنها هم اقتصاددان هستند، در این سازمان حضور داشتند، نقطه مقابل ما آقای حجت بود که همواره به شوخی به او می‌گفتیم وقتی از کاخ گلستان نتوانیم پول درآوریم به چه درد می‌خورد. اما اکنون گردشگری جایگاه خود را پیدا کرده است و اگر با نگاه اقتصادی به سراغ میراث فرهنگی برویم این سازمان مبنای اقتصادی پیدا می‌کند. در برنامه ششم هم گفته‌ام ما باید در کمیسیون اقتصادی عضو شویم نه در کمیسیون فرهنگی مجلس.»

 وزارتخانه شدن شأن سازمان را کم می‌کند
معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی بیان کرد: «طرح تبدیل این سازمان به وزارتخانه یک مشکل دیگر ایجاد می‌کند، اگر وزارتخانه شود با وزارتخانه‌های دیگر هم‌تراز خواهد بود، اما اکنون سازمان، معاونت رئیس‌جمهوری تلقی می‌شود، شأن حاکمیتی سازمان فراتر از وزارت است و اکنون از این جایگاه می‌توانیم با وزارتخانه‌های دیگر تعامل حاکمیتی برقرار کنیم. در صورتی که با تبدیل به وزارتخانه، قدرت از این سازمان گرفته می‌شود.»
وی گفت: «تردید دارم پشت این طرح مجموع مطالعات چند‌وجهی وجود داشته باشد، فکر می‌کنم اگر این طرح به صحن علنی برود، نخواهیم فهمید چه چیزی از آن خارج می‌شود. ما تجربه چنین طرح‌هایی را داشته‌ایم، چند وزارتخانه می‌خواست ادغام شود و زمانی که به موخره رسید همان پیشنهاد‌دهندگان عقب نشستند و گفتند که این پیشنهاد اولیه ما نبوده است. یکبار نیز این موضوع مطرح شد که گردشگری باید تحت نظر وزارت علوم باشد. من تصور می‌کنم باید روی این موضوع بیشتر کار شود.»