یکی از موضوعات داغ مباحث اقتصادی در هفته‌های اخیر روند کاهشی ارزشی لیر ترکیه به‌عنوان یکی از اعضای گروه ۲۰ است. تنزل ارزش لیر را می‌توان در سیاست‌های اقتصادی و همچنین تنش‌های بین‌المللی این کشور جست‌وجو کرد. اما دلیل آن هرچه باشد تاکنون تاثیر منفی بر اعتبار اقتصادی ترکیه داشته که همیشه توانسته از این موضوع برای جذب سرمایه‌گذار خارجی استفاده کند. اما یکی از دلایل اصلی در این روند اختلاف رئیس بانک مرکزی و رئیس‌جمهور این کشور بر سر نرخ بهره‌بانکی است. به‌طوری‌که این اختلاف باعث تغییر سه رئیس بانک مرکزی این کشور شد. رجب طیب اردوغان باور دارد با کاهش نرخ بهره می‌توان به جنگ تورم رفت، درحالی‌که مخالفان درست در نقطه مقابل او ایستاده‌اند. باید توجه داشت درحال حاضر نرخ تورم به‌عنوان مشکل اصلی اقتصاد این کشور است، به‌طوری‌که در ماه سپتامبر با 19.58 درصد به بالاترین سطح خود در دوسال‌ونیم گذشته رسید.
همانطور که اشاره شد یکی از ستون‌های رشد اقتصادی دهه‌های اخیر ترکیه امنیت این کشور و جذب سرمایه‌گذار خارجی بوده است. این کشور توانست از این فضا نهایت استفاده را کرده و بیشترین فروش املاک و مستغلات را به همسایگان خود داشته باشد که در این میان ایرانی‌ها و عراقی‌ها درصدر فهرست خریداران و به‌نوعی سرمایه‌گذاری در بخش املاک ترکیه محسوب می‌شوند. علاوه بر این کشورهای حوزه خلیج‌فارس که به‌دنبال جایی برای سرمایه‌گذاری درآمدهای سرشار نفتی خود هستند همیشه نگاه ویژه به ترکیه داشته‌اند. از همین‌روی با تشدید کاهش ارزش لیر ترکیه و بی‌ثباتی آن در سال‌های اخیر، بیشتر توجهات معطوف به سرمایه‌گذاری‌های کلان و ۴۶میلیارد دلاری کشورهای عربی خلیج‌فارس در ترکیه شده است. به همین دلیل اخیرا سوالات زیادی درمورد میزان تاثیر سرمایه‌گذاری‌های خارجی به‌ویژه سرمایه‌گذاری‌های خلیج‌فارس در ترکیه با بی‌ثباتی ارزش لیر و کاهش مداوم و همزمان با نرخ بالای تورم مطرح شده است.
لیر ترکیه در سال جاری با از دست دادن حدود 35درصد از ارزش خود به پایین‌ترین سطح در برابر دلار رسیده است. این موضوع بیشتر ریشه در نگرانی‌ها درمورد دخالت‌های سیاسی در سیاست پولی با درخواست‌های مکرر رجب طیب اردوغان برای کاهش نرخ بهره و تغییرات سریع در رهبری بانک مرکزی ترکیه دارد. از سوی دیگر کاهش اخیر لیر نیز با افزایش نرخ دلار آمریکا به دلیل افزایش انتظارات تورمی تشدید شد، به‌طوری‌که نرخ دلار آمریکا در اواسط ماه جاری به دلیل رشد اقتصاد جهان و ترس از تورم بالا به بالاترین سطح خود در 16 ماه گذشته رسیده است.
بحران لیر اکنون سرمایه‌گذاری‌های خارجی در ترکیه به‌ویژه سرمایه‌گذاری‌های خلیج‌فارس را تهدید می‌کند. این کاهش قابل‌توجه ارزش پول ترکیه منجر به ریزش سود شرکت‌های خلیج‌فارس می‌شود که سود خود را به لیر می‌برند. 6 کشور شورای همکاری خلیج‌فارس سومین منبع بزرگ سرمایه‌گذاری خارجی در ترکیه پس از بریتانیا و هلند به حساب می‌آیند و داده‌های وزارت اقتصاد ترکیه نیز حضور شرکت‌های خلیج‌فارس از سال 1973 در این کشور را تایید می‌کند. در آگوست 2021، رئیس دفتر سرمایه‌گذاری ریاست‌جمهوری ترکیه اعلام کرد حجم سرمایه‌گذاری‌های کشورهای حوزه خلیج‌فارس- به استثنای قطر - حدود 13میلیارد دلار است.
عربستان‌سعودی
ارقام حاکی از آن است که حجم سرمایه‌گذاری‌های عربستان در ترکیه بیش از دومیلیارد دلار است، به‌ویژه اینکه سعودی‌ها ازجمله خارجی‌هایی هستند که برای گردشگری و سرمایه‌گذاری به ترکیه سفر می‌کنند. بخش املاک و مستغلات یکی از مهم‌ترین بخش‌های ترکیه است که شاهد تقاضای سرمایه‌گذاران سعودی است، زیرا داده‌های رسمی ترکیه حاکی از آن است که میزان سرمایه‌گذاری عربستان در حوزه املاک به 30درصد رسیده است. تعداد شرکت‌های سعودی که در بخش املاک ترکیه سرمایه‌گذاری می‌کنند به بیش از 400 شرکت رسیده است، به‌ویژه پس از اینکه قوانین ترکیه به سعودی‌ها اجازه داد بدون هیچ مانع یا شرطی در ترکیه املاک داشته باشند.
امارات‌متحده‌عربی
براساس داده‌های مرکز آمار ترکیه در دسامبر 2020، امارات‌متحده‌عربی در ترکیه 4.3 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده است. سرمایه‌گذاری‌های اماراتی در ترکیه شامل تامین مالی، بانکداری، انرژی‌های تجدیدپذیر، پروژه‌های املاک و مستغلات، مواد غذایی، صنایع دارویی و پزشکی، کالاهای مصرفی، لجستیک، بنادر، تجارت خرده‌فروشی، مراکز تجاری، هتل‌ها و استراحتگاه‌های توریستی و همچنین بخش‌های فناوری و دیجیتال است.
قطر
درمورد قطر نیز باید گفت این کشور بیشترین سرمایه‌گذاری را در ترکیه دارد. ترکیه با افتتاح دفتری از سال ۲۰۱۷ در دوحه برای جذب سرمایه‌گذاران، موفق شد صدها شرکت قطری را برای کار در بازار این کشور جذب کند. سفیر ترکیه در دوحه در اکتبر 2021 گفت مجموع سرمایه‌گذاری‌های قطر در ترکیه تا پایان سال 2020 به حدود 33.2میلیارد دلار رسیده و این کشور در بسیاری از بخش‌ها به موفقیت دست یافته است. درمقابل 619 شرکت ترکیه‌ای در قطر در زمینه‌های مختلف به ویژه بخش ساخت‌وساز فعالیت می‌کنند.
کویت و عمان
براساس داده‌های مرکز آمار ترکیه، حجم سرمایه‌گذاری‌های مستقیم کویت در ترکیه حدود 1.7میلیارد دلار است که بیشتر آنها در بخش املاک و مستغلات متمرکز شده‌اند. همچنین سلطان‌نشین عمان دارای 11 شرکت فعال در ترکیه است که حدود 10میلیون دلار در زمینه‌های معدن، واردات و صادرات و املاک و مستغلات سرمایه‌گذاری کرده‌اند. آمار دقیقی از میزان سرمایه‌گذاری بحرین در ترکیه وجود ندارد، اما این میزان سرمایه‌گذاری بین کشورهای حاشیه خلیج‌فارس کمترین میزان است. البته اخیرا با دیدار وزرای خارجه دو کشور بر ضرورت سرمایه‌گذاری دوجانبه به‌ویژه در بخش گردشگری تاکید شده است. همچنین اخیرا بانک «مصرف‌السلام» بحرین از راه‌اندازی کارت پیش‌پرداخت با ارز لیر ترکیه برای مشتریان خود خبر داد که به آنها امکان شارژ و پرداخت با لیر ترکیه را در سفر به ترکیه و خرید آنلاین می‌دهد.
زیان سقوط ارزش لیر
اما این میزان سرمایه‌گذاری عظیم تا چه اندازه تحت‌تاثیر کاهش یا بی‌ثباتی لیر ترکیه به‌ویژه در ماه‌های اخیر بوده است؟ از نظر تئوری اقتصادی تاثیر کاهش ارز دو جنبه دارد؛ نخست به عنوان فرصت سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود، یعنی کاهش ارزش لیر می‌تواند منجر به یک عامل جذاب برای سرمایه‌گذاری خارجی شود. اما درعین‌حال کاهش ارزش لیر به معنای از بین‌رفتن سود شرکت‌های بین‌المللی است که سود خود را به لیر می‌آورند و آن را به دلار ارزیابی می‌کنند.
بی‌ثباتی پول ترکیه نشان‌دهنده یک مشکل واقعی است که ممکن است باعث کاهش سرمایه‌گذاری کشورهای خلیج‌فارس در ترکیه شود، زیرا وضعیت بی‌ثبات نشانه منفی درمورد آینده اقتصاد یک کشور است. به ویژه اینکه کاهش ارزش پول بیش‌ازحد باشد. براساس بسیاری از پژوهش‌ها بدون‌تردید ثبات نرخ ارز و اتخاذ سیاست‌های پولی و مالی شفاف یکی از عوامل اصلی جذب سرمایه‌گذاری خارجی است.
مطالب پیشنهادی
