بهره‌برداری تجاری از طرح دانش‌بنیان دانشگاه آزاد واحد اصفهان
یگانه عرب، روزنامه‌نگار: با فعالیت و تصویب طرح مالچ رسی توسط شرکت دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان(خوراسگان) علیه ریزگردها و حرکت شن‌های روان که به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین و کم‌آسیب‌ترین راهکارها برای جلوگیری از حرکت و تصویب دانه‌های شن مورد استفاده قرار گرفته است، باید اشاره کرد که این طرح به‌عنوان ایده‌ای نو توانسته موفقیت‌های بسیاری را جذب کند.
محققان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان) برای بهبود معضل مهار گردوغبار در بخش‌های عمده‌ای از کشور، با یک گروه مطالعاتی به سرپرستی احمد جلالیان در سال 1390 آغاز به‌کار کردند و شروع این ایده با تحقیقی در زمینه نانورس در رساله دکتری در سال 1390 بود. با استفاده از نانورس نتایج مطلوبی در مطالعات آزمایشگاهی و میدانی حاصل شد؛ اما به‌علت گران بودن نانورس و پروسه تهیه آن به تحقیقات بر تهیه مالچ رسی از رس بنتونیت 10 و 20 میکرون متمرکز شد. رس بنتونیت مورد استفاده از نوع کلسیم‌دار بوده که بهتر می‌تواند ذرات خاک را فلکوله و مقاومت آن را درمقابل فرسایش بادی افزایش دهد.
دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان) جهت تولید مالچ رسی در حد پایلوت و تحقیقات مرتبط با آن یک آزمایشگاه تحقیقاتی به مساحتی بالغ‌بر 300 متر بیابان‌زدایی مربع همراه با دستگاه‌های موردنیاز در اختیار گروه مطالعاتی قرار داد و این طرح مورد حمایت‌های مالی و معنوی دانشگاه قرار گرفت. شایان ذکر است این مرکز در سال 1394 با مجوز سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی به مرکز تحقیقات و مبارزه با ریزگردها تبدیل شد.
البته این طرح در 25 بهمن‌ماه سال 1393 به تصویب شورای اقتصاد دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی رسید. با حمایت‌های مالی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری مطالعات میدانی به‌صورت پایلوت در سطح 65 هکتار در بافت‌های مختلف در کانون فوق‌بحرانی سجزی که مهم‌ترین کانون فرسایش بادی استان اصفهان است با همکاری اداره‌کل منابع طبیعی استان اصفهان در سال 1395 اجرا شد که بازهم مورد بازدید کارشناسان حوزه معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، مقامات کشوری و استان قرار گرفت.
نکته‌ای که باید درخصوص مزیت‌های مالچ رسی به آن توجه کنیم، این است که مالچ‌های رسی، معایب مالچ‌های نفتی را ندارند و به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های آن باید اشاره کرد که دوستدار محیط زیست‌بودن، مهم‌ترین امتیاز مالچ رسی است، به این دلیل که این مالچ‌ها خاک را از بین نمی‌برد و در عین حال گیاهان را خشک نمی‌کند، موجب تقویت و برگشت گیاه نیز می‌شود؛ به این معنا که می‌تواند جایگزین مناسبی برای راهکار قبل باشد. نکته قابل‌توجه این است که با اجرایی شدن طرح مالچ رسی، می‌توان بیش از ۷۰ درصد مشکلات گردوغبار کشور را که آسیب‌های محیط‌زیستی بسیاری را برای مردم پیش آورده، برطرف کرد.
نهادهای ذی‌ربط ازجمله سازمان‌های منابع طبیعی و محیط‌زیست همچنین باید این نکته را مدنظر قرار بدهند که اگر هماهنگی و مشارکت لازم و جامع را در پیشبرد این طرح داشته‌باشند، این جریان می‌تواند به‌صورت پروژه ملی در سطح کشور و در آینده‌ای نه‌چندان دور در سطح بین‌المللی نیز اجرایی شود.
البته در اسفندماه سال 1398 قراردادی با معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری مبنی‌بر پاشش مالچ رسی در استان‌های خوزستان و سیستان‌وبلوچستان تنظیم شد که به‌علت پاندومی کرونا این کار به‌تعویق افتاد. درخصوص آخرین اقدامات انجام‌شده برای پاشش مالچ رسی در استان‌های سیستان‌وبلوچستان، خوزستان و...، تامین بودجه موردنظر برای پیشبرد این طرح، حمایت‌های مالی معاونت علمی-فناوری ریاست‌جمهوری از اجرایی‌شدن کار و... با یونس لیث‌صفار، معاون شرکت دانش‌بنیان مالچ رسی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
پاشش مالچ رسی علیه ریزگردهای استان سیستان‌وبلوچستان در آذرماه سال‌جاری
یونس لیث‌صفار، معاون شرکت دانش‌بنیان مالچ رسی درخصوص آخرین اقدامات انجام‌شده برای پاشش مالچ رسی در استان‌های منتخب بیان کرد: «از سال گذشته قرار بود با مشارکت معاونت علمی- فناوری ریاست‌جمهوری همکاری مشترکی را در سیستان‌وبلوچستان داشته باشیم که استارت این همکاری زده شد و از اردیبهشت و خرداد امسال بود که کار مالچ رسی را در این استان آغاز کردیم، مواد موردنیاز را به آن استان انتقال دادیم و حتی پاشش کوچکی نیز برای تست انجام دادیم. امیدوارم با انجام این اقدامات در آینده نزدیک، یعنی آذرماه سال‌جاری کار اصلی پاشش مالچ رسی را در بخش‌های موردنظر استان سیستان‌وبلوچستان آغاز کنیم.»
وی با اشاره به مدت‌زمان وقفه‌ای که از اردیبهشت‌ماه سال‌جاری تاکنون برای پاشش مالچ رسی در سیستان‌وبلوچستان اتفاق افتاد، گفت: «دلیل این وقفه، بادهای 120 روزه در سیستان‌وبلوچستان بود که روند پیشبرد پاشش را در آن شرایط سخت بادی غیرممکن می‌کرد، به این معنا که این بادها هم دمای بالایی (شدت تعرق بالا بود) داشت و هم خیلی شدید بود و رطوبتی نبود؛ پس کمی روند کار را تا اتمام دوران این بادها کند کردیم تا مالچ‌پاشی زمان مناسبی برای بهبود خاک داشته باشد و در سال‌های دیگر وزش بادهای 120 روزه بر آنها تاثیر نداشته باشد.»
مالچ رسی، ترکیبی برآمده از خاک که باری دیگر به خاک بازمی‌گردد
معاون شرکت دانش‌بنیان مالچ رسی با اشاره به اینکه پس از بازخورد مثبت از روند مالچ‌پاشی در استان سیستان‌وبلوچستان، به‌سراغ دیگر استان‌های کشور خواهیم رفت، عنوان کرد: «استان‌های بسیاری درگیر شرایط ریزگردها هستند. استان‌های سیستان‌وبلوچستان، خوزستان و اصفهان استان‌هایی هستند که در شرایط نامناسبی قرار دارند. درحال حاضر در تلاش هستیم در شرایط مالچ‌پاشی استان سیستان‌وبلوچستان را احصا کنیم و پس از آن به‌سراغ استان‌های خوزستان و اصفهان خواهیم رفت؛ البته که بالغ‌بر 5 سال است در استان اصفهان روند مالچ‌پاشی رسی را در پایلوت پنج هکتار انجام داده‌ایم و خداراشکر هیچ آسیبی ندیده و این مالچ‌های پاشیده‌شده، همگی پابرجا است.» لیث‌صفار در ادامه توضیح داد: «مالچ رسی باتوجه به اینکه جنس خود خاک است، قطعا هیچ ضرری برای محیط زیست ندارد. چیزی به ترکیب برگرفته از خاک اضافه نشده‌است، فقط در آزمایشگاه به بحث خالص‌سازی آن پرداختیم تا بتوانیم بهره‌وری آن را افزایش داده و به‌خوبی مورد استفاده قرار بدهیم. جنس رسی که در مالچ رسی هم وجود دارد، در بسیاری از صنایع و حتی لوازم آرایشی-بهداشتی استفاده می‌شود و هیچ آسیب و مشکلی ایجاد نمی‌کند.»
افزایش ماندگاری مالچ‌های رسی و تامین بودجه، اصلی‌ترین چالش‌های فرآیند شرکت دانش‌بنیان مالچ‌های رسی
وی در ادامه با اشاره به اصلی‌ترین چالشی که درخصوص اجرای کار با آن مواجهند، گفت: «درحال حاضر تمام تلاش ما این است که ماندگاری مالچ‌های رسی را بررسی و افزایش بدهیم. البته که پیش از بحث ماندگاری مالچ‌های رسی، با مشکل تامین اعتبار و کمبود بودجه مواجه هستیم؛ چراکه سرفصلی برای مالچ رسی وجود ندارد.»
به‌گفته معاون شرکت دانش‌بنیان مالچ رسی، درخصوص بحث ماندگاری مالچ رسی نیز نهادهای بسیاری تاکید داشتند که این طرح با ماندگاری بالایی همراه باشد، که البته به‌دلیل اینکه این کار ایده نویی در کشور است، این توقع می‌رود. خود ما از ماندگاری مالچ‌های رسی اطمینان داشته و به آن باور داریم؛ چراکه پنج سال است در اصفهان پاشش شده است. به تمامی نهادهای ذی‌ربط گفته‌ایم که برای تضمین از ماندگاری مالچ‌های رسی می‌توانند هر آزمایشی را که می‌خواهند، بر این مالچ‌ها اجرایی کنند تا از ماندگاری طرح نیز اعتماد یابند؛ چراکه ماندگاری این کار برای ما اثبات‌شده است و دیگر ارگان‌ها نیز باید براساس فاکتورهای مهندسی خودشان از کیفیت، ماندگاری و بهره‌وری طرح اطمینان حاصل کنند و ما نیز در این راه با آنها همراه خواهیم بود.
بین یک‌هشتم تا یک‌دهم تفاوت قیمت میان مالچ رسی و نفتی وجود دارد
لیث‌صفار همچنین با اشاره به اینکه هزینه‌های پیشبرد روند مالچ‌پاشی رسی در کشور بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر از مالچ‌های نفتی است، بیان کرد: «بحث هزینه‌ها در حوزه مالچ رسی بسیار مهم است؛ چراکه مالچ‌های رسی ازلحاظ هزینه‌ای بسیار متفاوت‌تر از مالچ‌های نفتی است و نهادها و ارگان‌ها به‌راحتی می‌توانند این تفاوت را حس کنند و با بودجه بسیار کمی به مالچ‌پاشی بپردازند. بین یک‌هشتم تا یک‌دهم تفاوت قیمت میان مالچ رسی و نفتی وجود دارد.»
وی درخصوص ارائه راهکارهای موجود برای تامین اعتبار روند فعالیتی مالچ رسی و افزایش بودجه خاطرنشان کرد: «با نقل‌قولی از استادم، احمد جلالیان استاد گروه خاک‌شناسی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی واحد خوراسگان این‌طور می‌گویم که در استان اصفهان نهال‌کاری می‌کنند که هربار پس از نهال‌کاری، این نهال‌ها آسیب می‌بیند یا مدفون می‌شوند؛ اما این روند مکررا انجام می‌شود، درصورتی‌که اگر مالچ‌های رسی بر این خاک‌ها پاشیده شود، نهال‌ها نمی‌میرد تا هرسال دوباره نهال‌های جدید با هزینه‌های زیاد کاشته شود و هربار هم آسیب ببیند، بلکه مالچ‌پاشی این آسیب را کاهش می‌دهد.»
طرح مالچ رسی، موردحمایت مستقیم معاون علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری قرار دارد
لیث‌صفار ادامه داد: «اگر مالچ‌پاشی رسی با کشت نهال در اصفهان همزمان انجام شود، آن‌هم باتوجه به اینکه این مالچ‌پاشی هیچ هزینه بالایی نسبت‌به نهال‌کاری ندارد، مسلما بهره‌وری افزایش پیدا می‌کند و در سال‌های آینده بحث کاشت نهال کمتر می‌شود؛ چراکه با خطای کمتری مواجه است.»
معاون شرکت دانش‌بنیان مالچ رسی با اشاره به حمایت‌های مالی و ارائه تسهیلات معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری از روند فعالیتی مالچ رسی گفت: «معاونت علمی ریاست‌جمهوری حمایت‌های بسیاری را از فعالیت شرکت ما دارد و انصافا همراهی بسیاری با مجموعه داشت. حتی در نمایشگاه دستاوردهای فناوری در این زمینه که هفته گذشته برگزار شد، سورنا ستاری و معاون علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری به‌همراه رئیس محیط‌زیست از دستاوردهای این زمینه بازید کردند و یکی از این طرح‌ها، طرح مالچ رسی بود که موردحمایت مستقیم معاون علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری قرار داشت، به‌گونه‌ای‌که حتی خودشان در عین اطلاع همه‌جانبه از طرح، این اقدام را برای رئیس محیط‌زیست ارائه کردند و همچنان نیز از طرح ما استقبال کرده و با مجموعه همراه هستند؛ چراکه چنین طرح‌های نو و تازه‌ای برای شناخته‌شدن و پروبال گرفتن، نیاز به حمایت و پشتیبانی دارند تا بتوانند به حیات خود ادامه بدهند.»
چشم‌انداز روشنی در انتظار روند فعالیتی مالچ رسی در فضای بین‌المللی قرار دارد
وی در ادامه با اشاره به چشم‌انداز فعالیت‌های طرح مالچ‌پاشی رسی در سطح ملی و بین‌المللی و بهبود معضل ریزگردها عنوان کرد: «طرح مال‌رسی، طرح نوینی است که به‌تازگی درحال پیداکردن جایگاه خود در میان انبوهی از طرح‌های نوآورانه است. چشم‌اندازی که ما به این طرح داریم، این است که ایده مالچ رسی یک طرح جامع و کلانی در کشور خواهد شد و حمایت‌هایی که مجموعه دانشگاه آزاد و معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری بر این طرح دارند، قطعا به ثمر خواهد رسید.» لیث‌صفار افزود: «چشم‌انداز روشنی در سطح ملی و البته بین‌المللی در انتظار این طرح است و ما در آینده‌ای نزدیک اقدامات بسیاری را برای ورود به عرصه بین‌المللی و ارائه این طرح خواهیم کرد. چشم‌انداز ما فقط ایران نیست؛ چراکه بسیاری از آسیب‌هایی که از بحث ریزگردها در ایران اتفاق می‌افتد، مربوط به کشورهای همسایه است و معضلات چشم‌گیری را هم برای خود آن کشورها و هم کشورهای همسایه ایجاد می‌کند، پس می‌توانیم این طرح را در سطح بین‌المللی با تاثیرگذاری مثبت و قابل‌توجه عرضه کنیم.»
لزوم هماهنگی و مشارکت نهادهای ذی‌ربط در ارتقای فعالیت‌های مالچ رسی تاثیرگذار است
معاون شرکت دانش‌بنیان مالچ رسی همچنین در ادامه با اشاره به لزوم مشارکت سازمان‌های منابع طبیعی و محیط‌زیست برای پیشبرد موفق این طرح در کشور گفت: «سازمان منابع طبیعی و محیط‌زیست، دو سازمان اصلی است که با آنها مواجه هستیم و حتما باید ما را در این مسیر همراهی کنند؛ اما نکته مهم لزوم انجام این حمایت‌ها نیست، بلکه بحث هماهنگی میان این نهادها است، به این معنا که این سه نهاد باید بتوانند هماهنگی مناسبی برای کمک و حمایت از پروژه مالچ رسی داشته باشند و متاسفانه این هماهنگی به‌سختی انجام می‌شود و روند کار را با اختلال همراه می‌کند که نیازمند همراهی این سه راس و تنظیم چارچوب‌ها و توجه به سیاستگذاری‌های تدوین‌شده است.»
وی در ادامه با اشاره به لزوم مشارکت و فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در بهبود معضلات اصلی کشور توضیح داد: «اگر بخواهیم ریزبینانه به این جریان نگاه کنیم، باید گفت بحث شرکت‌های دانش‌بنیان از زمانی که سورنا ستاری، معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری را برعهده گرفتند و به این حوزه وارد شدند، رنگ‌وبوی دیگری گرفت، به جوانان بهای بیشتری در حوزه فناورانه و نوآورانه داده شد و بحث شرکت‌های دانش‌بنیان و ایده‌های خلاق بسیار موردتوجه قرار گرفت.»
شرکت‌های دانش‌بنیان نقش موثری در بهبود معضلات اصلی و حیاتی کشور دارد
لیث‌صفار در پایان سخنانش عنوان کرد: «درحال حاضر اساس بسیاری از ایده‌هایی که در کشور انجام می‌شود، از شرکت‌های دانش‌بنیان بوده است و بسیاری از شرکت‌های بزرگ و کارخانه‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که می‌توانند از حضور، تجربیات و ایده‌های فناورانه شرکت‌های خلاق و دانش‌بنیان برای پیشبرد اهداف، گسترش مجموعه و ارتقای فعالیت‌هایشان بهره‌مند شوند؛ حتی شرکت‌های بسیاری درحال حاضر وجود دارند که از شرکت‌های دانش‌بنیان و ایده‌های تولیدشده در این شرکت‌ها حمایت کرده و بر آنها سرمایه‌گذاری می‌کنند.»
مطالب پیشنهادی
