نادیا آهنجان، خبرنگار: «قیمت خودرو کاهشی می‌شود» این جمله‌ای است که سیدرضا فاطمی‌امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت در اولین روز آبان هنگام بازدید از خط تولید تارا اتوماتیک عنوان کرد. با این حال بازار خودرو از ابتدای آبان تاکنون شاهد روند صعودی و افزایشی قیمت‌ها بوده است. قیمت پراید 111 در یک هفته اخیر با رشد سه‌میلیون تومانی به 168میلیون تومان رسیده است.

پراید برابر 39 ماه حقوق کارگر

با فرض اینکه میانگین حقوق کارگران (وزارت کار) حدود چهارمیلیون و 300 هزار تومان است، قیمت یک پراید 168 میلیونی حدود 39 برابر حقوق ماهانه کارگران می‌شود. به این معنی که یک کارگر درصورت عدم‌استفاده از حقوق ماهیانه خود و چشم‌پوشی از خرج‌های لازم زندگی به مدت 39 ماه، به همراه ثابت ماندن قیمت خودرو و عدم‌افزایش قیمت آن، توانایی خرید یک پراید 111 را بعد از این مدت خواهد داشت. همچنین قیمت فعلی ساینا 44 برابر حقوق کارگر، کوئیک‌اتومات 61 برابر، برلیانس H330 اتوماتیک 103 برابر، پژو 206 تیپ2 حدود 60 برابر، پژو 405SLX حدود 66 برابر، پژو پارس LX حدود 75 برابر، دناپلاس توربو 102 برابر، هایما S7 حدود 175 برابر، آریزو 6 توربو 191 برابر و جک T8 نیز 228 برابر حقوق ماهانه کارگران است.

برای خرید پراید 16 سال صبر کنید

براساس آمار منتشرشده توسط مرکز آمار ایران، متوسط درآمد سالانه یک خانوار روستایی در سال 1399، حدود 42 میلیون تومان بود که 34 میلیون آن برای هزینه‌های زندگی مصرف می‌شد و متوسط درآمد سالانه یک خانوار شهری نیز حدود 75 میلیون تومان برآورد شد که 62 میلیون آن متوسط هزینه مصرفی سالانه این خانوار‌ها بود. برحسب آمار منتشرشده در 70 تا 80 درصد خانوار‌های ایرانی اختلاف درآمد و هزینه‌های مصرفی سالیانه به 10 میلیون تومان می‌رسد. این عدد به ما می‌گوید اگر خانواری بخواهد با مازاد درآمد خود یک پراید بخرد، بدون هیچ افزایش قیمتی باید 16 سال صبر کند.

با این اوصاف فقط 20 تا 30 درصد خانوار‌ها که شامل دهک‌های پردرآمد می‌شوند می‌توانند هم‌پای بازار از تورم‌ها عبور کنند. درصدر رشته‌های پردرآمد ایران، پزشک جراح بین رتبه‌های نخست قرار می‌گیرد، میانگین درآمد یک جراح می‌تواند به 100 میلیون تومان در ماه برسد، با تقریب تخمینی ماهیانه 20 میلیون تومان خرج مصرفی، یک جراح در سال قدرت خرید حدودا 6 پراید 111 (هریک 155 میلیون به قیمت بازار) یا 6 خودرو ساینا (هریک به قیمت بازار آزاد 162 میلیون) یا دو راناپلاس به همراه یک کوییک‌دنده‌ای (راناپلاس 275 میلیون و کوییک‌دنده‌ای 173 میلیون) را دارد.

وکلا و سردفتران می‌توانند میانگین درآمد سالیانه یک‌میلیارد تومان را به خود اختصاص دهند، با کسر ماهیانه 20 میلیون تومان هزینه مصرفی، مازاد درآمد سالیانه آنها بالغ بر 760‌ میلیون تومان می‌شود که می‌توان با آن خرید دو دناپلاس تیپ یک (هریک به قیمت بازار 378 میلیون تومان) یا دو پژو پارس اتومات (هر یک به قیمت بازار 390 میلیون) را متصور شد.

درآمد ماهیانه نمایندگان مجلس بین 31 تا 34 میلیون تومان است که با تقریب ماهیانه 20 میلیون تومان هزینه‌های جاری، قدرت خرید سالانه یک راناپلاس (به قیمت 180 میلیون در بازار) یا یک کوییک‌دنده‌ای (به قیمت 173 میلیون در بازار) را دارند. مشاغل پردرآمد دیگری مانند تجارت و بازرگانی، فناوری اطلاعات و... نیز همانند سه گروه بالا قدرت خرید حداقل یک ماشین صفر در سال را دارند.

قرعه‌کشی هم سکوی پرش دلالان بود

پیش‌خرید توسط افرادی که قدرت خرید خودرو از بازار را نداشتند یا افراد کارمند و بازنشسته با استقبال زیادی روبه‌رو شد و ثبت‌نام ویژه ایران‌خودرو در ماه جاری، از 390 هزار کد در روز اول به رقم قابل‌توجه یک‌میلیون و 20 هزار کد در روز چهارم رسید، اما اختلاف زیاد قیمت کارخانه و بازار، پای دلالان را به قرعه‌کشی‌ها باز کرد. در ابتدای این طرح اخطار حضور دلالان توسط سعید موتمنی، رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودرو داده شد. موتمنی با اشاره به قرعه‌کشی‌های خودرو گفت: «بازار به خودروی بیشتر درکنار نظارت نیاز دارد تا زمانی ‌که حاشیه بازار به پنج تا ۱۰ درصد نرسد، بازار خودرو روال طبیعی خود را طی نخواهد کرد و دلالان دوباره بازار را به‌هم می‌ریزند.»

در ثبت‌نام دوره قبلی ایران‌خودرو (مرداد 1400) از 884 هزار و 329 ثبت‌نامی فقط 15 هزار نفر برنده قرعه‌کشی شدند که به‌معنی پذیرش کمتر از دو درصد شرکت‌کنندگان در قرعه‌کشی است. این درحالی است که بخش قابل‌توجهی از ثبت‌نامی‌ها دلالان هستند. دلالان و واسطه‌ها در برخی شهرستان‌های محروم که پول برای خرید خودرو نداشتند، پیشنهاد دادند با استفاده از کارت ملی (با درنظر گرفتن شروط لحاظ شده) خودرو ثبت‌نام کنند و درصورتی که اسم آن افراد در قرعه‌کشی انتخاب شود، به آنها سه تا پنج‌میلیون تومان می‌دهند. به این ترتیب حضور دلالان و ثبت‌نام چندین‌باره آنها به‌وسیله خرید کارت‌های ملی دیگران به قیمت ناچیز و کاهش احتمال برنده شدن افراد عادی بازهم تسهیل خرید خودرو را به چالش کشید.

تولید این خودروها 43 درصد کمتر از برنامه

هفته گذشته رضا فاطمی‌امین، وزیر صمت با حضور در جلسه کمیسیون صنایع و معادن درخواست فرصت 6 ماهه‌ برای کنترل بازار داشت. فاطمی‌امین که حذف قرعه‌کشی به‌واسطه افزایش تولید داخلی و کنترل واردات خارجی را موثر در کنترل بازار می‌دانست، وعده تولید سالانه یک‌میلیون‌وششصدهزار دستگاه را داد. فاطمی‌امین در برنامه‌ای که هنگام معرفی خود به‌عنوان وزیر پیشنهادی به مجلس ارائه داده بود، بخشی از اهداف میان‌مدت خود در صنعت خودروسازی را این‌طور عنوان کرد:

 ۱- افزایش تولید به 1.6 میلیون دستگاه در سال ۱۴۰۱ و سه‌میلیون دستگاه در سال ۱۴۰۴
۲- الزام به صادرات خودرو (حداقل ۳۰ درصد در سال ۱۴۰۴) و اصلاح نظام تعرفه‌ای
۳- کاهش ۲۰ درصد بهای تمام‌شده خودرو تا پایان سال ۱۴۰۱
۴- ارتقای کیفی تولید خودروها در سطوح ۳، ۴ و ۵ ستاره کیفی (افزایش ۲۰ درصد در هر سطح) تا سال ۱۴۰۲، ممنوعیت تولید خودروهای سه‌ستاره به پایین از سال ۱۴۰۳ به بعد
۵- لحاظ گارانتی پنج‌ساله برای خودروهای تولیدی از سال ۱۴۰۳ به بعد
۶- تولید حداقل دو محصول جدید داخلی در هر سال
۷- عملیاتی کردن پروژه نوسازی ناوگان سنگین تجاری فرسوده (حداقل ۳۰هزار دستگاه در سال)

وعده وزیر صمت بر افزایش تولید سه‌میلیون دستگاه و افزایش صادرات خودرو، با گذشت بیش از نیمی از سال و وضعیت تولید خودرو به رویایی بودن این وعده دامن زده است. برای مثال گروه ایران‌خودرو پیش‌بینی کرده در پایان سال 1400 حدود 505 هزار دستگاه خودرو بسازد. آن طور که آمارهای اعلامی این خودروساز نشان می‌دهد، این شرکت دولتی در نیمه اول امسال نزدیک به 206 هزار دستگاه خودرو تولید کرده که معادل 41 درصد برنامه اعلامی است (9 درصد کمتر از برنامه). البته این وضعیت برای برخی محصولات بسیار نگران‌کننده است. برای مثال ایران‌خودرو پیش‌بینی کرده بود که در کل سال نزدیک به 31 هزار دستگاه تارا تولید کند، اما طی 6 ماه از سال حدود هفت‌درصد این برنامه عملیاتی شده است. برنامه این شرکت تولید 14 هزار دستگاه هایما بوده که تاکنون 19 درصد محقق شده است. تولید دنا و سمند و رانا نیز 36 تا 37 درصد محقق شده و تنها سه محصول پژو 206 و 405 و پژوپارس هستند که میزان تحقق تولید آنها نزدیک به 50 درصد و مطابق با برنامه تولیدی شرکت است.