چین در مشت «شی»

سید مهدی طالبیپژوهشگر حوزه بین‌الملل

سیدمهدی طالبی، روزنامه‌نگار: امروز سومین روز از نشست چهار روز کمیته مرکزی حزب کمونیست چین است. در پایان این نشست قرار است قطعنامه‌ای مهم صادر شود. حزب کمونیست چین تابه‌حال تنها دو قطعنامه حزبی داشته است، به همین دلیل سومین قطعنامه این حزب بسیار مهم تلقی می‌شود. اصلی‌ترین کارکرد پیش‌بینی‌شده برای قطعنامه سوم حزب کمونیست چین افزایش قدرت شی جین پینگ، رئیس‌جمهور این کشور است.

  درباره نشست

نشست چهارروزه کمیته مرکزی حزب کمونیست چین 8 نوامبر (17 آبان) آغاز شده و تا 11 نوامبر (20آبان) ادامه دارد. این نشست اصطلاحا در پشت درهای بسته درحال برگزاری است و تا پیش از پایان آن، خبری از جلسات به بیرون راه نمی‌یابد.

دفتر سیاسی حزب کمونیست چین به‌عنوان تصمیم‌گیرنده نهایی این حزب 18 اکتبر (26 مهر) از قصد خود برای برگزاری جلسه عمومی در ماه نوامبر خبر داد. دفتر سیاسی درباره این نشست گفته بود طی جلسه نوامبر قرار است در یک قطعنامه کلیدی دستاوردهای تاریخی 100 حزب مورد بررسی قرار گیرد. نشست کمیته مرکزی حزب کمونیست مهم‌ترین گردهمایی سیاسی چین در سال جاری میلادی است. آنچه بر اهمیت این نشست بیش از این افزوده اقداماتی است که در خلال آن برای مستحکم کردن قدرت شی جین‌پینگ صورت خواهد گرفت.

گذری بر دو قطعنامه پیشین

حزب کمونیست چین تاکنون دو قطعنامه صادر کرده که هر دو یک نقطه عطف در تاریخ این کشورند و سیاست‌های چند دهه بعد این کشور را تعیین کرده‌اند. نخستین قطعنامه کمیته مرکزی حزب کمونیست چین در سال 1945 صادر شد که به برخی مسائل مهم تاریخی اشاره می‌کرد و نتیجه عملی آن نیز تثبیت رهبری مائوتسه تونگ بر حزب کمونیست بود. دومین قطعنامه از این دست به سال 1981 بازمی‌گردد؛ در این قطعنامه به‌طور رسمی در یک سند، حزب کمونیست چین به اشتباهات حزب در دوران آشفتگی انقلاب فرهنگی اشاره کرد. انقلاب فرهنگی چین در سال 1966 با دستور مائو آغاز شد و با مرگ او در سال 1976 عملا به‌پایان رسید. این اتفاق به‌نوعی تصفیه حزب کمونیست به‌حساب می‌آمد. در جریان انقلاب فرهنگی تمامی مخالفان مائو از حزب کنار گذاشته ‌شده و حتی تحقیر شده‌اند. قطعنامه سال 1981 به‌طور رسمی پذیرش اشتباهات عمیق در جریان انقلاب فرهنگی بود اما به‌طور همزمان اقدامی در جهت تثبیت حکومت دنگ شیائوپینگ نیز به‌شمار می‌رفت. قطعنامه دوم همچنین فضای لازم برای پایه‌گذاری اصلاحات دنگ شیائوپینگ ازجمله در فضای سیاسی را فراهم ساخت.

  سومین قطعنامه به‌دنبال چیست؟

هر دو قطعنامه کلیدی پیشین در چین به‌عنوان اسنادی در جهت استحکام قدرت مائوتسه تونگ و دنگ شیائوپینگ در حزب کمونیست چین عمل کردند. سومین قطعنامه نیز نباید چیزی به‌جز تثبیت و استحکام قدرت شی جین‌پینگ باشد. لینگ لی، استاد سیاست و حقوق چین در دانشگاه وین درباره جزئیات این قطعنامه معتقد است که احتمالا راه‌اندازی مجدد دفتر ریاست حزب بخشی از آن است. دفتر ریاست حزب در سال ۱۹۴۵ توسط مائو ایجاد شد و تا سال 1982 نیز در ساختار رسمی وجود داشت. درحال‌حاضر شخصی که ریاست حزب را به شکل عملی در دست دارد «دبیرکل حزب کمونیست» نامیده می‌شود اما ارتقای نام می‌تواند ارتقای قدرت را نیز درپی داشته باشد. شی جین‌پینگ هم‌اکنون بالاترین مقام حزب را در اختیار دارد اما راه‌اندازی دفتر ریاست حزب تاکیدی بر افزایش قدرت او خواهد بود.

  مروری بر تثبیت قدرت «شی»

شی جین‌پینگ در سال 2008 معاون هوئو جینتائو رئیس‌جمهور سابق چین شد؛ مسئولیتی که نشان می‌داد وی تا پنج‌سال دیگر به ریاست‌جمهوری می‌رسد. سال 2013 شی در شرایطی به قدرت رسید که گفته می‌شد وی یک گزینه «مصالحه‌ای» در میان قطب‌های قدرت حزب کمونیست چین است. بزرگان حزب به‌دلیل آنکه او را روی کار آورده بودند، فکر می‌کردند وی نقطه اتکای خاصی ندارد و پس از ریاست به نصایح آنها گوش می‌سپرد. شی اما بلافاصله پس از رسیدن به ریاست‌جمهوری با در پیش گرفتن سیاست‌های سختگیرانه در ارتباط با اعضای حزب نشان داد «سازش‌ناپذیر» است. مهم‌ترین اقدام او راه‌اندازی کمپین مبارزه با فساد از سال 2013بود. رئیس‌جمهور چین با انتصاب وانگ کیشان عضو سرسخت و توانای حزب کمونیست به‌عنوان رئیس عملیات، نشان داد خواستار شدت عمل در این حوزه است. رئیس‌جمهور چین که در گذر دوران سرد و گرم سیاست را چشیده و حتی در انقلاب فرهنگی تبعید شده بود، تصمیم داشت با کمپین مبارزه با فساد جزیره‌های قدرت در چین را از بین ببرد که به‌دلیل کاهش تمرکز مرکزی در حزب کمونیست به‌وجود آمده بودند. ابعاد این عملیات بزرگ‌تر از حد انتظار بود. در این عملیات که یک‌سال پیش از ریاست‌جمهوری شی با هدایت وی آغاز شده بود درباره بیش از 2.7 میلیون مسئول چینی تحقیقات صورت گرفت و درنهایت نیز 1.5 میلیون نفر از آنها مجازات شدند. افراد شاخص محکوم‌شده در این کمپین هفت عضو هیات‌عالی پولیتبورو، کابینه دولت و ده‌ها ژنرال بودند. همچنین دو مقام ارشد در این میان به مرگ محکوم شدند. این کمپین با از بین بردن جزایر قدرت در حزب کمونیست چین و برکناری رقبا و مخالفان شی، قدرت را در دستان وی متمرکز ساخت. او در سال 2017 نشان داد همچنان خواستار تمرکز قدرت در دستان خود است. در این سال او طبق قوانین حزب کمونیست باید شخصی را انتخاب می‌کرد تا در سال 2022 پس از پایان دو دوره پنج‌ساله ریاست‌جمهوری‌اش، جایگزین وی شود. شی به‌جای انتخاب جانشین، قانون محدودیت ریاست‌جمهوری به دو دوره پنج‌ساله را لغو کرد که بگوید قصد دارد تا پایان عمر رئیس حکومت چین بماند.