جدال با کرونا به مراحل عجیبی رسیده است
ابوالقاسم رحمانیابوالقاسم رحمانی، دبیرگروه جامعه: ماجرای واکسن کرونا، مثل خود ویروس کرونا هر روز فاز جدیدی را آغاز و فاز قبلی را سپری می‌کند. تعداد واکسن‌های موجود در سبد انتخاب واکسن کرونای کشورهای مختلف مدام رشد می‌کند. شرکت‌های جدیدی پا در عرصه تولید واکسن کرونا گذاشته‌اند و یکی‌یکی با عبور از فازها و مطالعات مقدماتی و بالینی، مورد استفاده عموم قرار می‌گیرند. چالش‌ها از سطح تولید و امکان تولید واکسن و مصائبی که در این مسیر وجود داشت، به میزان و حجم و تمایل برای زدن واکسن مردم رسیده است. در همین ایران خودمان هم امروز دیگر هیچ پایگاهی نیست که واکسن نداشته باشد، کم داشته باشد یا تهی از تنوع باشد. در کشورهای دیگر و پیشرفته‌تر هم که جای خود. همین دیروز هم آخرین محموله واکسن وارداتی به کشور رسید که البته مساله قابل‌تاملی است و به آن هم اشاره خواهیم کرد. همین ماسک هم خیلی جاهای دنیا موضوعیت و موجودیتش را از دست داده و خبری از آن نیست. اما این شرایط و رسیدن به شرایط ایده‌آل مولفه‌هایی دارد که اگر به سطح مقبولی نرسد، هرچه در مقابله با کرونا رشته بودیم، پنبه خواهد شد. یکی از اصلی‌ترین این مولفه‌ها که هم آزمونش را پس داده و هم حسابی پای‌کار بوده، زدن واکسن کروناست. کافی است نگاهی به آمار موارد ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری در کشورهای مختلف دنیا بیندازیم. آن کشورهایی که سطح عالی‌تری از واکسیناسیون عمومی را پیش برده‌اند، هم از جهش‌های جدید این ویروس در امان ماندند و هم موارد ابتلا و مرگ‌ومیرشان به‌اصطلاح تک‌رقمی شده است. درمقابل اما کشورهایی که به هر شکل و دلیلی از این قافله عقب ماندند، همچنان در شرایط بحرانی مقابله با کرونا دست‌وپا می‌زنند. طبق آخرین آمار هم در کشور ما هنوز بیست‌وچند درصد مردم یا واکسن نزده‌اند یا قصدش را ندارند یا حتی با آن مخالفت و مقابله هم می‌کنند. پس کلا وضعیت آن‌طور که پیش‌بینی می‌شد ایده‌آل هم نیست. درکنار این زمزمه‌های پیک ششم و ورود به آن، تبدیل به چالشی بین مردم و بیشتر مسئولان شده است. وزیر آن را انکار و معاون وزیر بر آن اصرار می‌کند. القصه اینکه چالش واکسن‌نزن‌ها، مخالف واکسن‌ها، چشم‌انداز مبهم آینده و تناقض در تصمیم‌گیری‌ها، همچنان وبال ما در مواجهه با ویروس هوشمند کروناست.
حالا زمان تغییر تاکتیک در مدل واکسیناسیون است
برای بررسی بیشتر آخرین تحولات میدان جنگ با کرونا، ابتدا گفت‌وگویی با محمدحسین یزدی، رئیس مرکز تحقیقات واکسن دانشگاه علوم‌پزشکی تهران انجام دادیم و خواستیم ضمن قیاس شرایط ایران با سایر کشورها، تحلیلی از وضعیت موجود، اتفاقات در جریان و چشم‌انداز آینده داشته باشد. او در این رابطه به «فرهیختگان» گفت: «نمی‌توان مشخصا بیان کرد کشورهای دیگر چه مسیری رفتند تا به سطح بالایی از واکسیناسیون رسیدند و بقیه هم همین راه را بروند، در همه کشورها هستند افرادی که مخالف واکسن هستند، ولی اینکه بخواهیم برنامه واکسیناسیون را مدل‌سازی کنیم شاید جواب ندهد. چون در دنیا فرهنگ‌ها با هم فرق دارد. یکی از کارهایی که می‌توان انجام داد این است که مثل کمپین واکسیناسیون فلج اطفال یک راهکاری ایجاد کنیم که در جامعه در دید مردم قرار دهیم و حتی واکسیناسیون منزل‌به‌منزل انجام داد و رسانه‌ها با پوشش مردم را ترغیب کنند. عده‌ای که مخالف هستند تعداد زیادی نیستند ولی عده‌ای ممتنع هستند که ممکن است تمایلی به دریافت واکسن نداشته باشند. اگر در دسترس آنها قرار گیرد واکسن را دریافت می‌کنند. اگر مرکز واکسیناسیون گروه‌های سیاری بیشتری داشته باشد این تمایل در مردم ایجاد می‌شود. نمی‌دانم اجرای چنین امری وجود دارد یا خیر، حداقل بخش‌هایی که می‌توان از آمار درآورد و واکسن دریافت نکرده‌اند، به منزل مراجعه شود. در آن مناطق واکسیناتورها در منازل مراجعه کرده و افراد ممتنع واکسن را دریافت کنند. به‌صورت آماری می‌توان گفت 10درصد از ۲۳درصد ممتنع هستند. برخی به هر دلیلی تنبلی کردند و برخی با مقاومت مواجه بودند و عده‌ای تنبلی کردند و اعتماد نکردند و اگر مراکز به در منازل مراجعه کنند اینها تمایل نشان می‌دهند. این راهکار کمک‌کننده است. الان که حجم جمعیت کسانی که واکسن دریافت نکرده‌اند کم است، می‌توان این اقدام را انجام داد. باید از مرحله‌ای به بعد تاکتیک را عوض کرد، تا الان مراکز را به‌لحاظ افزایش پوشش گسترده می‌کردیم و الان نیاز است مراکز سیار بیشتری ایجاد شود. براساس بررسی و مشخص‌کردن گروه‌هایی هدفی که واکسن دریافت نکرده‌اند می‌تواند کمک‌کننده باشد و درصد دیگری از جامعه را واکسینه کند و باز تغییر تاکتیک می‌تواند اتفاق افتد و مرحله بعد با مدل دیگری انجام شود چون عده‌ای واکسن نمی‌زنند، در هیچ جای دنیا مدلی برای اجبار این افراد وجود ندارد. ولیکن این امید و تجربه را داریم که اگر ۷۰درصد جامعه واکسینه شوند تا حدود زیادی می‌توان امید داشت شرایط پاندمی کنترل شود. اگر ۷۰درصد دنیا واکسن دریافت کنند از شرایط همه‌گیری خارج شده و اوضاع بهتر می‌شود. این پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی است که اگر در همه دنیا ۷۰درصد جمعیت واکسن بزنند از شرایط پاندمی خارج می‌شویم والا ممکن است با جهش‌هایی مواجه شویم که واکسن هم زیرسوال برود.»
بعضی بدون دریافت واکسن کارت واکسن گرفته‌اند، باید نظارت‌ها افزایش پیدا کند
یک‌روز قبل از نوشتن این گزارش، یکی از دوستانم که برای تعطیلات آخر هفته سری به من زده بود، می‌گفت ایرادات زیادی در روند واکسیناسیون وجود دارد که یکی از عجیب‌ترین این اشتباه‌ها، دریافت کارت واکسیناسیون بدون تزریق واکسن است. چطور امکان دارد؟ در بسیاری از مراکز تزریق واکسن روال به این صورت است که ابتدا فرد مدارک هویتی را تحویل می‌دهد و اطلاعات او و همچنین اطلاعات واکسن در سامانه ثبت می‌شود و بعد به‌سمت محل تزریق هدایت می‌شود. منتها عده‌ای این بین از زدن واکسن امتناع می‌کنند. اکثرا هم همان گروه‌هایی که مخالف واکسن هستند این مسیر را طی می‌کنند چراکه به‌هرحال هرکدام در حرفه‌ای مشغولیت دارند و ممکن است روزی الزامی برای ارائه کارت واکسن باشد. این مدل رویه‌ها و اقدامات، این دور زدن‌ها درکنار متغیرهای دیگری که شاید در جریان سرعت بخشیدن به روند واکسیناسیون خیلی جدی گرفته نشده باشد، می‌تواند درکنار آسیب‌زدن به واکسیناسیون تمام برنامه‌ریزی‌ها را هم دچار چالش کند و ما را به‌جای پیشروی در این جنگ، به عقب هم بازگرداند. یزدی ناظر به این موضوع ضمن تایید برخی مسائل خلاف گفت: «اگر این موضوع باشد که افرادی بدون دریافت دز واکسن، کارت واکسن دریافت کنند و کد ملی آنها در سامانه وارد شود تخلف محسوب می‌شود که باید سازمان‌های نظارتی در این امر دقیق باشند و نظارت بر مراکز واکسیناسیون کامل باشد این چالش را نخواهیم داشت که افرادی بدون دریافت دز واکسن کارت دریافت کنند. دومین مساله این است که برای هوشمندسازی طرحی که وجود داشت این بود که کارمندان دولت که دز اول را دریافت می‌کنند دز دوم هم دریافت خواهند کرد، ولی کسی که دریافت نکرده باید هر هفته تست pcr بدهد تا بتواند سر کار حضور داشته باشد. این نشان می‌دهد نمیتوانید فرد را وادار به واکسیناسیون کنید بلکه می‌توانید تشویق به واکسیناسیون کنید یا برای نزدن واکسن جریمه‌هایی قرار دهید ولی نمیتوانید مجبور به واکسن زدن کنید، نهایتا محروم از یک‌سری حقوق اجتماعی یا وادار به پرداخت هزینه‌های اضافه شود. فردی که دو دز واکسن را نگرفته باید از حقوق اجتماعی خود محروم شود یا جریمه پرداخت کند. نه همانند جریمه‌هایی که برای محدودیت‌های سفر در نظر گرفته بودند، بلکه باید بگویند در هر جایی حاضر می‌شوید باید تست pcr بدهید. عدد و رقم این امر زیاد می‌شود. بنابراین نمی‌تواند برای فرد توجیه داشته باشد و شاید ترغیب شود که واکسن را دریافت کند. این مستلزم نظارت بر روند صدور کارت واکسن و ورود افراد به سامانه واکسیناسیون است. نباید صرفا فرد به مرکزی مراجعه کند ولی واکسن دریافت نکند. طرف وارد شده و کد ملی ثبت می‌شود ولی واکسن را دریافت نمی‌کند. هیچ مرکزی شاید عمدا این کار را نکند ولی فرد امکان دارد عمدا این کار را انجام دهد. باید راهکاری وجود داشته باشد که بدانید فردی که کد ملی او ثبت شده واکسن را هم دریافت کرده است. نظارت باید در این مورد دقیق باشد.»
تا پوشش واکسن به بیش از 70درصد نرسد کرونا کنترل نشده
بیش از 40درصد جامعه هدف واکسن در ایران تا به‌امروز دو دز واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند. این میزان تا چه حد می‌تواند جامعه را دربرابر کرونا و پیک‌های بعدی ایمن کند؟ رئیس مرکز تحقیقات واکسن دانشگاه علوم‌پزشکی تهران گفت: «درست است که الان در شرایط شکننده هستیم ولی همین که بین موج‌های چهارم و پنجم فاصله کم بود، موج‌های پنجم و موج ششم فاصله بیشتر شده و این نشان از عملکرد واکسن دارد. باید به ۷۰درصد برسیم تا با موج‌های بعدی مواجه نشویم. اگر ۷۰درصد از مردم کشور دو دز واکسن را دریافت نکنند موج بعدی ناگزیر و حتمی است. ممکن است میزان مرگ‌ومیر موج بعدی کمتر باشد. فواصل قله‌های موج‌ها در موج‌های چهارم و پنجم کمتر شده است. اما این به‌معنی کنترل بیماری نیست و ما باید جلوی مرگ حتی یک نفر به‌خاطر کرونا را هم بگیریم. این هم نیازمند افزایش سرعت واکسیناسیون و ترغیب مردم به تزریق واکسن است.»
همچنان ضعف در اطلاع‌رسانی‌ها تناقض‌ها خطرناک‌تر از کرونا
تا اینجا درباره واکسن، لزوم واکسیناسیون و ترغیب مردم به این مهم حرف زدیم و نوشتیم. منتها از ابتدا هم همه‌چیز واکسن و تزریق آن نبود، کسی هم چک سفیدامضا نداده بود که با ورود واکسن همه مشکلات حل خواهد شد و هیچ‌جای دنیا هم تزریق واکسن به‌عنوان تنها راهکار مواجهه با این بیماری اعلام نشد. یکی دیگر از مهم‌ترین اقدامات و شاید مهم‌تر از واکسن زدن، رعایت پروتکل‌های بهداشتی و نظارت دولت‌ها بر این مساله بود. مساله‌ای که با کوچک‌ترین ساده‌انگاری و تناقض در سیاست‌ها و اقدامات، به چالش کشیده می‌شود و متاسفانه در ایران به کرات شاهد این اتفاق بودیم و هستیم. طی همین مدتی که واکسیناسیون شدت و حدت گرفته و سطح ایمنی جامعه تا حدی بالا رفته، در موضوعات مختلف مثل بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها، مثل مسافرت‌ها و مثل برگزاری تجمعات مختلف و عزا و عروسی‌ها، شاهد اظهارات متناقض بودیم و یکی از آشکارترین آنها در نوع مواجهه و قبول یا رد ورود به پیک ششم کروناست. درحالی که بسیاری از کارشناسان ورود به این پیک یا احتمال ورود قریب‌الوقوع به پیک ششم کرونا را گوشزد می‌کنند و معاون وزیر بهداشت هم بر آن اصرار دارد. وزیر بهداشت این اتفاق را زیرسوال می‌برد و رد می‌کند. همین رد و تاییدها چه عایدی دارد؟ کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی در جامعه، ساده‌انگاری عمومی در مواجهه با کرونا و احتمالا شعله‌ور شدن بیماری. به‌هرحال هنوز تعداد موارد ابتلا 4 و 5رقمی است، هنوز تعداد موارد فوتی ناشی از کرونا سه‌رقمی است و هنوز تعداد شهرهای قرمز روندی صعودی دارد. پس چطور می‌توان آینده را اینطور سفید و عاری از کرونا ترسیم کرد؟ به‌نظر می‌رسد بیش از نوع و مدل سیاست‌ها، بیش از مدل اجرا و نظارت، این اطلاع‌رسانی‌ها و تزریق برنامه‌ها و اقدامات به جامعه می‌تواند در روند این مبارزه با بیماری اثرگذار باشد.
مطالب پیشنهادی
