چرا حال بورس خوب نیست؟

حسین جعفری، دانشجوی دکتری اقتصاد: ریزش و سقوط بازار بورس ایران در حالی رقم خورد که شاخص این بازار در مرداد سال گذشته، با فتح ارتفاع دومیلیون و 100هزار واحدی می‌توانست نوید فصل جدیدی از مفهوم سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران را بدهد و با پیوستن سهامداران سهام عدالت، فرهنگ سرمایه‌گذاری را بیش‌ازپیش در بین عموم مردم جامعه ارتقا دهد. اما آنچه در این یک‌سال‌واندی نصیب سهامداران شد ضررهای 50 درصدی و بعضا 70 درصدی است که نه‌تنها یکی از شاخص‌های اقتصادی ایران را در وضعیت بدی قرار داد، بلکه باعث رویگردانی و بی‌اعتمادی سهامداران نسبت به این بازار شد و به‌سادگی فرصت شکوفایی بازارهای مالی در اقتصاد ایران از دست رفت. در‌حال‌حاضر شاخص این بازار در محدوده‌ یک‌میلیون و 300هزار واحدی درحال نوسان است و این درحالی است وضعیت بورس که در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری سال‌جاری یکی از مباحث اصلی نامزدهای ریاست‌جمهوری بود و هرکدام از آنان با تشریح برنامه‌های اقتصادی خود، بورس را در اولویت برنامه‌های اقتصادی قرار داده و قول بهبود این اوضاع را در کمترین زمان ممکن داده بودند که اکنون با گذشت چندماه از عمر دولت سیزدهم نه‌تنها وضعیت سهامداران بهبودی نیافته، بلکه همچنان متهم اصلی بی‌ثباتی بازار، دولت است که با دخالت‌های خود در این بازار به باور بسیاری از افراد به‌دنبال کاهش کسری بودجه‌ خود از این بازار است. همچنین طی این مدت بازار سرمایه سه رئیس بر مسند ریاست سازمان بورس به خود دیده که حتی تغییر نگاه و دیدگاه به بازار سرمایه هم نتوانسته است دردی از جامعه سهامداران حل کند و با توجه به این امر، برخی طرح استقلال سازمان بورس از دولت را پیشنهاد می‌کنند که این استقلال مانند استقلال بانک مرکزی از دولت در وضعیت کنونی اقتصاد ایران و ملاحظات سیاسی امری نشدنی است.

بنابر اتفاق‌نظر کارشناسان درحال‌حاضر مشکل اصلی که بازار سرمایه با آن مواجه است نرخ بالای سود بهره بدون‌ریسک یا همان نرخ اوراق است و نرخ بهره بین‌بانکی نسبت به تابستان سال گذشته حداقل دو درصد افزایش داشته و بنابر بررسی‌های صورت‌گرفته در هفته پایانی شهریور سال‌جاری به سطح 18.47درصد رسیده که این نشان از رفتار دولت مبنی بر اجرای سیاست‌های انقباضی و جمع‌آوری نقدینگی است که این کمبود نقدینگی نیز بازار سرمایه را بی‌بهره نگذاشته است و درکنار عرضه اولیه و پذیره‌نویسی‌هایی که اخیرا در این بازار صورت گرفت باعث شد بی‌پولی عجیبی در این بازار پدیدار شود. نرخ بهره بین‌بانکی تنها یکی از رفتارهای دخالت گونه دولت در قبال بازار سرمایه است و جلوه دیگر رفتارهای دخالت گونه دولت در قبال بازار سرمایه را باید در تعیین قیمتگذاری دستوری جست‌وجو کرد که همین عامل بلای جان دیگری از سوی دولت برای بازار سرمایه است که تنها موجب ایجاد رانت و بی‌اعتمادی و رویگردانی بیشتر نسبت به این بازار می‌شود.

از طرف دیگر همچنان ابهام در آینده مذاکرات و نتایج نه‌تنها بر سردرگمی بازار سرمایه، بلکه بر کل اقتصاد ایران سایه افکنده است و همچنان این مذاکرات عامل مهمی به جهت به ثبات رسیدن اقتصاد ایران و حل مساله نقل‌وانتقال پول و نرخ ارز تلقی می‌شود. درکنار این موضوع برخی کارشناسان افزایش در نرخ ارز را به‌عنوان پیشنهادی در جهت ثبات بازار سرمایه معرفی می‌کنند، ذکر این نکته خالی از لطف نیست که در زمان افزایش نرخ ارز، تنها صنایع صادرات محور در کوتاه‌مدت از این موضوع سود برده و صنایعی همچون خودروسازی، غذایی و دارویی که مواد اولیه خود را از خارج از کشور تامین می‌کنند از این موضوع تاثیرات منفی می‌پذیرند و در بلندمدت حتی صنایع صادرات‌محور و به کل بازار سرمایه از این موضوع دچار سردرگمی بیشتری می‌شود.

دیگر مبحثی که باعث شده در زمان حال بازار سرمایه از کانون توجه سرمایه‌گذاران خارج شود، نگرانی‌هایی است که در ارتباط با تصمیمات بودجه‌ای سال آینده دولت سیزدهم به‌خصوص در ارتباط با قیمت حامل‌های انرژی است که باعث شده شرکت‌های انرژی بازار سرمایه که بنابر گواه صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای، فصلی و آمار تولید و فروش‌شان به جهت سرمایه‌گذاری مناسب به‌نظر می‌رسند؛ چندان موردتوجه سرمایه‌گذاران قرار نگیرد.

مجموع این عوامل درکنار عواملی چون وجود ریسک‌های سیستماتیک مربوط به هسته معاملات، وجود قوانین دامنه نوسان و حجم مبنا، عدم آموزش صحیح و کافی سهامداران، تعارض منافع در بین مدیران سازمان بورس، نبود مجمع سهامداران خرد و نبود نماینده از سهامداران خرد در شورای عالی بورس، تصمیم‌گیری‌های یک‌شبه در ارتباط با بازار سرمایه از سوی مدیران دولتی و نگاه تامین مالی دولت به بازار سرمایه که از گذشته تاکنون حل نشده باقی‌مانده، باعث شده حال کنونی بورس خوب نباشد و در این بین هرچند آمار رسمی و شفافی از بازار رمز ارزها وجود ندارد ولی بر همگان روشن است که سهامداران اندک سرمایه باقی‌مانده خود را از بازار سرمایه خارج کرده و به‌دلیل جذابیت‌های رمز ارزها در این بازار سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا بتوانند بخشی از ضررهای خود را جبران کنند.