منطقه عملیاتی محرم منطقه‌ای است کوهستانی که در جنوب شرقی دهلران و در غرب عین‌خوش قرار دارد. دشمن با دراختیار داشتن ارتفاعات استراتژیک آن که متعلق به جمهوری اسلامی ایران است، امتیازاتی متعدد را برای خود محفوظ نگاه داشته بود ازجمله:

۱- ازنظر پدافندی در مواضعی مطمئن قرار داشت.
۲- جاده دهلران عین‌خوش را در زیر دید و تیر خود داشت و بدین ترتیب آن را بدون استفاده کرده بود.
۳- می‌توانست به اشغال چندین حوزه نفتی و تأسیسات آن در منطقه بیات، در دو طرف مرز بین‌المللی و در داخل خاک عراق ادامه دهد.
۴- قادر به دفاع از شهرک صنعتی طیب، زبیدات و چاه‌های نفت آن، چندین روستا و پاسگاه مهم در خاک عراق بود.

موقعیت طبیعی منطقه

مشخصه مهم این منطقه وجود ارتفاعات جبال حمرین است که خط مرزی قراردادی ایران و عراق قبل از تجاوز این کشور به ایران بوده و بلندترین قله آن به ارتفاع ۴۰۰ متر در خاک جمهوری‌ اسلامی قرار داشته است. گذشته از تپه ۲۹۸ که در داخل خاک ما قرار دارد، تپه ۱۷۵ در داخل خاک عراق واقع شده که مشرف بر محور وصولی و بااهمیت عین‌خوش- چم‌سری- شرهانی زبیدات است. از دیگر عوارض طبیعی منطقه، رودخانه‌های چیخواب، دویرج و میمه است که فصلی و وحشی بوده، به‌هنگام طغیان، ارتفاع آب آن بعضا به ۱۰ برابر معمول (که حدود ۳۰ سانتیمتر است) می‌رسد.

نیروهای شرکت‌کننده در عملیات

چهار تیپ پیاده از سپاه‌ پاسداران انقلاب اسلامی و یک تیپ از نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی در عملیات شرکت داشتند و یک تیپ از سپاه ‌پاسداران نیز در احتیاط قرار داشت.
قابل‌ذکر است سپاه پاسداران در این عملیات توانست از تانک‌ها و توپخانه غنیمتی خود استفاده مناسبی به‌عمل آورد.

شرح عملیات

عملیات محرم در چند محور و طی چند مرحله طراحی شد که مرحله اول آن دوشنبه 10/8/61 در ساعت 8:22 دقیقه با رمز «یا زینب(س)» با فرماندهی قرارگاه عملیاتی کربلا و سرعت و غافلگیری قابل‌ملاحظه آغاز شد، به‌نحوی‌که کمتر از نیم‌ساعت پس از شروع عملیات قوای اسلام توانستند در یک محور تعدادی از نیروهای عراقی را به اسارت درآورند و در محور دیگر نیروهایی از دشمن به اصطلاح بیش از یک تیپ در محاصره نیروهای خودی قرار گرفتند و غالبا اسیر شدند. در ساعت ۶ صبح ۱۱ آبان به‌استثنای جناح چپ منطقه عملیات، کلیه یگان‌ها اهداف تعیین‌شده را تصرف کردند و پس از یکی‌دو ساعت، بین کلیه نیروها الحاق حاصل شد. از چهار قرارگاه فرعی شرکت‌کننده در عملیات، نیروهای سه قرارگاه اهداف خود را حتی بیش از آنچه پیش‌بینی شده بود، تصرف کردند. ولی یگان‌های قرارگاه چهارم به‌علت طغیان رودخانه «دویرج» و پاره‌ای مشکلات در پشتیبانی یگان‌های مانوری نیروها، نتوانستند اهداف خود را در حوالی منطقه چم‌هندی و ربوط به‌طور کامل تصرف کنند.

نتایج مرحله اول عملیات

آزاد شدن ۵۵۰ کیلومترمربع از خاک میهن اسلامی ازجمله ارتفاعات ۴۰۰، ارتفاعات ۲۹۸، پل چم‌‌سری، حوزه نفتی بیات نهر عنبر، چشم‌سری و موسیان و خارج شدن جاده عین‌خوش دهلران از زیر دید و تیر دشمن و همچنین زیر دید تیر قرار گرفتن شهرک طیب عراق. تلفات و ضایعات وارده به دشمن طی این مرحله عبارت بود از انهدام ۸ تا ۱۲ یگان سازمانی دشمن بین ۲۰ تا ۷۰ درصد، انهدام ۹۰ دستگاه تانک و نفربر و ۱۳۰ دست خودرو، سقوط ۷ فروند هواپیمای دشمن، به غنیمت گرفتن ۴۵ دستگاه تانک و نفربر، ۱۰۰ دستگاه خودرو و مقادیر معتنابهی سلاح سبک از انواع مختلف. ضمنا در این مرحله از نیروهای دشمن، ۲۶۰۰ نفر کشته و زخمی و ۱۹۷۰ نفر اسیر شدند.

مرحله دوم عملیات

علی‌رغم موفقیت‌های حاصله از مرحله اول و درهم ‌پاشیدگی و ضعف روحیه دشمن، به‌لحاظ عدم موفقیت قرارگاه چهارم در مرحله اول و خالی ماندن جناح چپ قوای اسلام، اساسا موفقیت‌های مرحله اول درمعرض تهدید بود؛ لذا مهم‌ترین هدف مرحله دوم، ترمیم رخنه موصوف، با حداکثر سرعت ممکن بود. بدین منظور مرحله دوم عملیات آغاز شد و نیروهای ما در ساعت ۵ صبح به جاده آسفالته شرهانی دسترسی پیدا کردند و در ساعت ۷ صبح با الحاقی که صورت گرفت، محاصره دشمن کامل شد. در این مرحله ۱۵۰ کیلومترمربع زمین آزاد شد و مجددا ۶ یگان سازمانی دشمن، بین ۲۰ تا ۶۵ درصد منهدم شدند. همچنین ۱۵۰ نفر دیگر از نیروهای دشمن به اسارت قوای اسلام درآمدند.

مرحله سوم و نتایج آن

هدف مرحله سوم عملیات، تصرف کلیه ارتفاعات و دامنه‌های غربی حمرین و جاده‌ها و مراکز مهم عملیاتی و ایجاد تأمین لازم برای جاده آسفالته چم‌‌سری، شرهانی، زبیدات و همچنین جاده شنی زبیدات طیب بود. به همین منظور، در روز دوشنبه ۱۵ آبان، ساعت ۱۰ شب عملیات مرحله سوم آغاز شد و پس از یک نبرد نسبتا گسترده به‌علت مقاومت پراکنده دشمن و عدم پاکسازی منطقه، در ساعت ۸ صبح فردای آن، پایان گرفت. وارد ساختن ضربات پی‌درپی در عملیات محرم و موفقیت‌های حاصله، دشمن را هراسناک ساخت، چنانچه از ترس محاصره و انهدام بیشتر، از محور ربوط و چم‌هندی پا به‌ فرار گذاشت و مقادیر بسیار دیگری از خاک جمهوری اسلامی آزاد شد. آزاد شدن ۳۰۰ کیلومترمربع از خاک عراق ازجمله پاسگاه‌های زبیدات، شرهانی، ابوغریب و... و تأسیسات نفتی منطقه (۳۰ تا ۳۵ حلقه چاه نفت) از نتایج این مرحله از عملیات بود. ضمنا در پایان مرحله سوم عملیات محرم، درمجموع ۱۴ تیپ عراق بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصد منهدم شد. تجهیزات دشمن که طی این مرحله از عملیات منهدم شد، عبارت بود از: ۱۷۰ دستگاه تانک و نفربر، ۱۰۰ دستگاه خودرو، ۱۵ قبضه تفنگ ۱۰۶ و ۳ فروند هواپیما. غنایم به‌دست‌آمده درمقایسه با مرحله دوم، چشمگیرتر بود و ۹۴ دستگاه تانک و نفربر، ۱۵۰ دستگاه خودرو و ۵۱ قبضه تفنگ ۱۰۶ و... در میان غنایم مشاهده می‌شد.