سارا طاهری، روزنامه‌نگار: تولید علم یکی از مسائل مهم و راهبردی برای هر کشوری محسوب می‌ شود که عصاره آن می‌تواند از دل دانشگاه‌‌ها باشد؛ انجمن‌های علمی دانشجویی نیز ازجمله نهادهایی هستند که می‌توانند به‌صورت جدی به بحث تولید علم ورود کرده و نقش موثری در توسعه اجتماعی و علمی جامعه داشته باشند. این انجمن‌ها کارکردها و وظایفی دارند که نه‌تنها می‌‌توانند به تقویت و توسعه کارآفرینی در جامعه کمک کنند بلکه با ظرفیت بالایی که دارند می‌‌توانند زمینه رشد و ارتقای علمی دانشجویان را رقم بزنند و ایران را به جایگاه بالای علم‌وفناوری در دنیا برسانند. بنابراین در یک جمله می‌توان گفت هدف از تشکیل انجمن‌های علمی دانشجویی گسترش و ارتقای علمی و توسعه کمی و کیفی نیروهای متخصص خواهد بود. درخصوص تشکیل هر انجمن علمی دانشجویی پیش از این یک اساسنامه وجود داشت که یک‌سری ایرادات بر آن وارد بود. بر همین اساس و برای رفع این نواقص چندی پیش اساسنامه جدید این انجمن‌ها تدوین و به واحدهای سراسر کشور ابلاغ شد. اساسنامه جدید براساس رویکردهای جدید انجمن‌های علمی تدوین شده است و با اساسنامه پیشین تفاوت‌های بنیادین دارد. مدیرکل هدایت و توانمندسازی دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به بیان جزئیات اساسنامه جدید و تفاوت‌های آن با آیین‌نامه قبلی پرداخته است.

 یک تغییر رویکرد نسبت به فعالیت‌های انجمنی ایجاد شد

محمدمهدی جوکار، مدیرکل هدایت و توانمندسازی دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در این خصوص گفت: «از زمانی که انجمن‌های علمی و دانشجویی به باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان محول شد، یک تغییر رویکرد و مدیریتی نیز نسبت به انجمن‌های علمی ایجاد شد. یعنی به این صورت نبود که وظیفه اداری آنها به بخش دیگری سپرده شود، زیرا برای فعالیت دانشگاه به‌عنوان آینده‌سازان کشور یک جایگاه ویژه‌ای برای مدیریت کلان دانشگاه مدنظر بود.»  او با بیان اینکه تقریبا دو سال هیچ کمیته مرکزی انجمن‌های علمی برگزار نشده و هیچ مجوزی نیز صادر نشده بود، اضافه کرد: «از سال 98 مسئولیت انجمن‌های علمی به باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی واگذار شد؛ تا سال 98 یک‌سری درخواست‌ها برای تشکیل انجمن ارسال شده بود که در ابتدا این درخواست‌ها بررسی شد.»  مدیرکل هدایت و توانمندسازی دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی توضیح داد: «در منویات مقام‌معظم‌رهبری و در اهداف و چشم‌اندازی که برای نظام مقدس جمهوری اسلامی محقق کردند یک جایگاه ویژه‌ای برای فعالیت‌های خودجوش علمی دانشجویی مشخص و ابلاغ شده بود. این چشم‌انداز با ابلاغ سند دانشگاه اسلامی از سوی دیگر با بیانیه گام دوم انقلاب از سوی معظم‌له همزمان شد.»

پرورش نیروی انسانی خودجوش، مسئول و باانگیزه در قالب فعالیت انجمن‌های علمی

او ادامه داد: «بر همین اساس در دانشگاه آزاد اسلامی یک تغییر رویکرد نسبت به فعالیت‌های انجمنی ایجاد شد. این تغییر رویکرد با این هدف ایجاد شد تا بتوانیم از منویات مقام‌معظم‌رهبری، زمینه‌ای برای کشف و شکوفایی استعدادها، خلاقیت‌ها و توانمندی‌های دانشجویانی که قرار است آینده کشور را بسازند، ایجاد کنیم. درواقع هدف‌مان این است که بتوانیم نیروی انسانی خودجوش، مسئول و باانگیزه در قالب فعالیت انجمن‌های علمی پرورش دهیم تا پیوندهای جامعه علمی دانشجویی را با مجامع علمی تحکیم کرده و مهارت‌های تخصصی دانشجویان را جدای از مهارت‌های اجتماعی آنها ارتقا دهیم.»

 8 محور جدید فعالیت برای انجمن‌های علمی دانشجویی تعریف شد

جوکار با بیان اینکه 8 محور جدید فعالیت برای انجمن‌های علمی دانشجویی تعریف شد، توضیح داد: «اساسنامه قدیم انجمن‌های علمی دانشجویی یک‌سری ایرادها داشت؛ رویکرد جدید انجمن‌های علمی با محورهای قبلی اساسنامه همخوانی نداشت، بنابراین باید اساسنامه را متناسب با رویکرد جدید تدوین می‌کردیم. اولین رویکرد که باید تغییر می‌کرد بحث عضویت استادان در انجمن‌های علمی، ادبی و هنری دانشجویان بود. طبق اساسنامه قدیم همه (استادان، دانشجویان و حتی فارغ‌التحصیلان) می‌توانستند عضو انجمن علمی و دانشجویی شوند.»

 عضویت در انجمن تنها برای دانشجویان از همان واحد دانشگاهی خواهد بود

او اظهار کرد: «سیاست دانشگاه آزاد اسلامی این است که پول دانشگاه باید خرج دانشجویان دانشگاه شود؛ بنابراین اگر قرار است استادان در انجمن حضور داشته باشند، باید دید این حضور با چه هدفی است. آیا استادان باید برنامه را اجرا کنند یا تنها به‌عنوان منتور باید راهنمای دانشجویان باشند. به همین دلیل در اساسنامه جدید، عضویت را تنها برای دانشجویان از همان واحد دانشگاهی ولی از هر رشته مرتبط قرار دادیم.»

 قبول عضویت فقط با یک درخواست خواهد بود

او در ادامه تصریح کرد: «مورد بعدی که در اساسنامه جدید تغییر کرد بحث قبول عضویت بود. در اساسنامه قبلی، قبول عضویت دارای فرآیندی بود اما در اساسنامه جدید قبول عضویت فقط با یک درخواست خواهد بود. همچنین نوع عضویت در آیین‌نامه قبلی دو نوع بود اما در اساسنامه جدید نوع عضویت به یک نوع تغییر پیدا کرده و برای همه اعضا حقوق مساوی درنظر گرفته شد.»

اساسنامه جدید به 5 رکن افزایش پیدا کرد

مدیرکل هدایت و توانمندسازی دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص دیگر تغییرات اساسنامه بیان کرد: «اساسنامه قدیم دارای سه رکن بود که در اساسنامه جدید دو رکن اضافه شد و به 5 رکن افزایش پیدا کرد. یک رکن به‌عنوان هیات‌موسس اضافه شد تا برای کسانی که زحمت کشیده و انجمن تشکیل دادند، ایجاد انگیزه کنیم. همچنین استاد مشاور به‌عنوان یک رکن دیگر اضافه و یک‌سری مسئولیت‌ها و وظایف‌ به آنها محول شد.»

در اساسنامه جدید استادمشاور به‌عنوان یک رکن درنظر گرفته شد

او با تاکید بر اینکه رکن استادمشاور در اساسنامه قبلی وجود نداشت، افزود: «در اساسنامه جدید استادمشاور به‌عنوان یک رکن درنظر گرفته شد و به آنها وظایفی ازجمله مشاوره، نظارت بر فعالیت‌ها، راهنمایی هیات‌مدیره و انجام امور اداری انجمن محول شد.»  جوکار با اشاره به فعالیت انجمن‌ها در اساسنامه جدید و قدیم گفت: «در اساسنامه قدیم فعالیت انجمن‌های علمی و دانشجویی تک‌رشته‌ای و در سه محور بود و فعالیت‌های برون‌دانشگاهی نیز به‌خوبی تشریح نشده بود. اما در اساسنامه جدید، به جای تک‌رشته‌ای، بین و درون‌رشته‌‌ای را مطابق رویکرد جدید تعریف کردیم. همچنین نوع فعالیت‌ها در 8 محور تعریف شد و مکانیسم تامین هزینه نیز مشخص و به انجمن‌ها اعلام شد که نمی‌توانند فعالیت سیاسی داشته باشند.»  او در ادامه درخصوص دیگر تفاوت‌های دو اساسنامه جدید و قدیم عنوان کرد: «رویکرد بعدی تغییر اساسی اسم انجمن بود. در اساسنامه قبلی انجمن‌های علمی، ادبی و هنری عنوان شده بود اما به انجمن‌های علمی دانشجویی در اساسنامه جدید تغییر پیدا کرد. ادبی و هنری به معاونت فرهنگی واگذار شد.»

  مدت فعالیت انجمن از زمان صدور مجوز تا زمان لغو یا انحلال انجمن خواهد بود

او با بیان اینکه بحث مدت فعالیت از دیگر تغییرات بود، توضیح داد: «در اساسنامه جدید مدت فعالیت از زمان صدور مجوز تا زمان لغو یا انحلال انجمن خواهد بود. همچنین مرجع صدور یا لغو مجوز در اساسنامه قبلی وجود نداشت اما در اساسنامه جدید به کمیسیون مرکزی واگذار شد.»

او با تاکید بر اینکه اهداف تشکیل انجمن‌های علمی در اساسنامه جدید براساس اهداف و رویکرد جدید است، خاطرنشان کرد: «این درحالی است که در اساسنامه قبلی اهداف جزئی بود و با سیاست‌های دانشگاه همخوانی نداشت. مدت عضویت هیات‌‌رئیسه در اساسنامه جدید یک سال شد و این درحالی است که پیش از این، امکان انتخاب مجدد برای دوره‌های بعدی بلامانع بود اما در آیین‌نامه جدید تاکید شد که این انتخاب تنها برای یک دوره بلامانع خواهد بود. درواقع به‌دنبال پویایی در انجمن‌ها هستیم تا افراد یک نوع تمرین مسئولیت‌پذیری و مدیریت را به‌عهده بگیرند.»

 انتخابات انجمن از چارچوب مجموع عمومی خارج شد

مدیرکل هدایت و توانمندسازی دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «در اساسنامه جدید رئیس هیات‌مدیره، دبیر انجمن خواهد بود و این درحالی است که در اساسنامه قبلی در این خصوص نوعی سردرگمی وجود داشت. همچنین انتخابات انجمن از چارچوب مجموع عمومی خارج شد. پیش از این، انتخابات در چارچوب مجمع عمومی برگزار می‌شد که تشکیل مجمع نیازمند یک‌سری فرآیندها و بروکراسی‌های اداری در واحدهای دانشگاهی بود، بنابراین انتخابات را از این مجمع خارج کردیم.»

 امکان عضوگیری در روز انتخابات میسر شد

جوکار ادامه داد: «زمان برگزاری مجمع عمومی را نیز مشخص کردیم تا بتوانیم یک برنامه سالانه از انجمن‌ها بگیریم و نوعی انسجام کاری در آنها ایجاد شود. تغییر دیگر این بود که امکان عضوگیری در روز انتخابات میسر شد. وظایف و اختیارات هیات‌مدیره از دیگر تغییرات بود. در اساسنامه جدید اجرایی مفاد اساسنامه بعد از صدور مجوز فعالیت توسط کمیسیون مرکزی انجمن‌های علمی است اما پیش از این، اجرای مفاد اساسنامه بعد از تصویب هیات‌مدیره و تایید کمیته مرکزی انجمن دانشگاه بود.»

او درخصوص بودجه نیز توضیح داد: «پیش از این، تنها 6درصد بودجه پژوهشی بود که این عدد در اساسنامه جدید به 30درصد افزایش پیدا کرد. یعنی درحال‌حاضر 30درصد از بودجه باشگاه به انجمن‌ها اختصاص پیدا خواهد کرد. همچنین سال مالی نیز مطابق با تقویم مالی دانشگاه خواهد بود، یعنی گزارش مالی اول مهر هر سال ارائه می‌شود و دانشجویان ملزم به ارائه گزارش درآمد و هزینه‌های انجمن به باشگاه واحد خواهند بود.»

 امکان درآمدزایی و فعالیت‌های اقتصادی برای انجمن‌ها فراهم شد

مدیرکل هدایت و توانمندسازی دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه درخصوص مهر و آرم انجمن‌ها دست دانشجویان را باز گذاشتیم، تاکید کرد: «تصویب نهایی مهر و آرم (سربرگ) با شورای باشگاه واحد خواهد بود. درخصوص انتشار نشریه نیز باید گفت مجوز چاپ نشریه با شورای باشگاه واحد بوده و سردبیر نشریه دبیر خواهد بود و امکان درآمدزایی و فعالیت‌های اقتصادی نیز برای انجمن‌ها فراهم شد و این درحالی است که پیش از این چنین امکانی وجود نداشت.»

به گفته جوکار انجمن‌های علمی و دانشجویی درحال‌حاضر فعالیت‌های خودجوش جهادی انجام می‌دهند. در بسیاری از واحدها در زمان شیوع کرونا انجمن‌های علمی حضور فعال داشتند.

 برنامه‌های فرهنگی درآمدزا برای انجمن‌های علمی میسر شد

او با بیان اینکه برنامه‌های فرهنگی درآمدزا برای انجمن‌های علمی میسر شد، گفت: «البته این فعالیت‌ها منوط به تصویب شورای باشگاه و اخذ مجوز مربوطه از مرجع ذی‌صلاح خواهد بود. بحث انحلال انجمن از دیگر تغییرات اساسنامه بود که قبلا بلاتکلیف بود و در اساسنامه جدید مشخص شد که اموال باید به دانشگاه تحویل داده شود.»