ندا اظهری، مترجم: به دوسالگی شیوع همه‌گیری ویروس کرونا در دنیا نزدیک می‌شویم اما هنوز هم حتی در کشورهایی که واکسیناسیون در آنها تکمیل شده، آمار بالایی از شمار مبتلایان به گوش می‌رسد. محققان همچنان درحال تحقیق و مطالعه روی این ویروس و تمام ابعاد مرتبط با آن هستند. درست است که واکسیناسیون تا حد زیادی می‌تواند مانع ابتلا به ویروس کرونا شود، اما این دلیل نمی‌شود که بدون مراقبت و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در جامعه ظاهر شویم.

درمانی با کاهش 86درصد مرگ‌ومیر

نخستین موج همه‌گیری کرونا در همان اوایل سال 2020 ایتالیا را درنوردید و درمجموع، حدود 44هزار نفر در بازه‌ای سه‌ماهه جان خود را از دست دادند. در آن زمان هیچ شواهدی از چگونگی مدیریت کووید-19 در دست نبود و محققان راهکاری برای مقابله با آن نداشتند. اما بعد از مدتی، دانشمندان موفق به کشف ابعاد مختلف این ویروس شدند و رفته‌رفته راهکارهایی درمانی برای کاهش اثرات این بیماری ویروسی اعلام شد. درحال حاضر، محققان ایتالیایی تاثیر درمان‌های مختلف را بر بهبود بیماران کرونایی مطالعه کرده‌اند. محققان در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیده‌اند استفاده از داروی tocilizumab و دز بالای هپارین به‌تنهایی یا ترکیب با یکدیگر، آزیترومایسین و کورتیکواستروئید میزان مرگ‌ومیر را کاهش می‌دهد. هپارین با وزن مولکولی پایین با دز بالا یکی از درمان‌های تجویزی برای مبتلایان به کروناست به‌طوری که پزشکان روزانه 6000 واحد بین‌المللی یا بیشتر از آن را تجویز می‌کنند. در این آزمایش‌ها، محققان حدود 623 بیمار مبتلا به کووید-19 را مورد ارزیابی قرار دادند که از این تعداد، 600 مورد ابتلای آنها به کرونا تایید شده بود. از این میان، 75درصد از بیماران تحت اکسیژن درمانی، 10درصد تحت اکسیژن درمانی با جریان بالا یا ونتیلاتور غیرتهاجمی و سه‌درصد هم تحت استفاده از ونتیلاتور تهاجمی قرار گرفتند. بیشتر بیماران حدود 88درصد درمان‌های آنتی‌ویروس و 71 درصد هم دست‌کم دو نوع آنتی‌ویروس دریافت کردند که بیشتر این داروها (79درصد) هیدروکسیکلوروکین و 54 درصد هم داروناویر یا کوبیستات بودند. علاوه‌بر این، 66 درصد بیماران آزیترومایسین، 44 درصد کورتیکواستروئید و پنج درصد هم tocilizumab دریافت کرده بودند.

در این میان 72 درصد از بیماران هپارین دز پایین و 26 درصد از آنها هم هپارین دز بالا دریافت کرده بودند. پس از مدتی، 355 بیمار (حدود 60 درصد) مرخص شدند، 199 نفر (33 درصد) جان خود را از دست دادند و 46 نفر (هفت‌درصد) هنوز در بیمارستان حضور داشتند. نتایج به دست آمده از این بررسی‌ها نشان می‌دهد درمان‌های ویروسی به تنهایی یا در ترکیب با داروهای دیگر ارتباطی با بالا رفتن احتمال زنده ماندن بیماران ندارد. این بررسی‌ها با کورتیکواستروئیدها یا آزیترومایسین هم صورت گرفته است. اما دو نوع درمان یعنی استفاده از هپارین دز بالا و tocilizumab تاثیر بسزایی در بهبودی بیماران دارند. طبق این مطالعات، بیمارانی که هپارین دز بالا و tocilizumab دریافت کرده بودند، تا 86 درصد بیشتر شانس زنده ماندن داشتند. این اثربخشی بالا درمورد داروهای دیگر مشاهده نشده است.

ارتباط دهان با ابتلا به کرونا

از همان روزهای نخست همه‌گیری کرونا، محققان اعلام کردند دهان نقش مهمی در ابتلا به کووید-19 ایفا می‌کند. مطالعات، ارتباط کرونای شدید را با واکنش‌های ایمنی ایجادشده در بدن موسوم به توفان‌های سیتوکین بیان کردند که در مبتلایان به بیماری‌های لثه هم مشاهده می‌شود. بیماری لثه زمانی ایجاد می‌شود که باکتری‌های زیادی در دهان جمع می‌شوند. این واکنش التهابی در واقع همان چیزی است که بافتی را از بین می‌برد که دندان‌ها را به لثه متصل می‌کند. بیماری لثه با بیماری‌های دیگر التهابی مانند بیماری‌های قلبی، بیماری‌های مزمن انسدادی ریه و التهاب مفاصل مرتبط است. علاوه‌بر این، کاهش چشایی در مبتلایان به کرونا هم دیده می‌شود که بازهم به دهان مربوط می‌شود اما محققان بر این باورند که این ارتباط فراتر از اینهاست. آنها عنوان کرده‌اند که کنترل عوامل پرخطری چون دیابت و فشار خون شاید دشوارتر باشد، اما بیماری‌های لثه را می‌توان با نخ دندان و مسواک کنترل کرد. بنابراین توصیه می‌کنند افراد مراقب سلامت دهان و دندان‌های خود باشند. محققان در بررسی ارتباط میان بیماری‌های لثه و عوارض کرونا دریافتند افراد مبتلا به کرونا که همزمان مبتلا به بیماری‌های لثه نیز هستند، 3.5 برابر بیشتر از مبتلایان به کرونایی که به بیماری‌های لثه مبتلا نیستند در بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌شوند. همچنین 4.5 برابر بیشتر احتمال استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی در این گروه از افراد وجود دارد و 8/8 درصد خطر مرگ‌ومیر در آنها بالاتر است.

داروهای ضدافسردگی و کاهش مرگ ناشی از کرونا

محققان تاکنون اثربخشی داروهای مختلفی را روی کاهش عوارض و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا آزمایش کرده‌اند. آنها به‌تازگی به این نتیجه رسیدند که داروی ضدافسردگی «فلووکسامین» به‌عنوان دارویی ارزان‌قیمت و موثر از تشدید بیماری کرونا جلوگیری کرده و خطر مرگ‌ومیر ناشی از آن را کاهش می‌دهد. این درمان در دسترس برای بیماری‌های روانی مورداستفاده قرار می‌گیرد که علاوه‌بر کاهش خطر مرگ در بیماران کرونایی، احتمال بستری شدن آنها را در بخش مراقبت‌های ویژه کم می‌کند. این دارو بیشتر برای درمان افسردگی‌ها و اختلال وسواس فکری- عملی تجویز می‌شود. اما محققان معتقدند مصرف این داروی ضدافسردگی واکنش‌های ایمنی و آسیب وارده به بافت‌ها را کاهش می‌دهد و محققان، این ویژگی را به دلیل موفقیت آن در آزمایش‌های اخیر می‌دانند. با مصرف این دارو، مرگ‌ومیر ناشی از کرونا تا حدود 90 درصد کاهش می‌یابد و نیاز به مراقبت‌های ویژه پزشکی مرتبط با کرونا تا 65 درصد کمتر می‌شود. محققان توصیه می‌کنند داروی «فلووکسامین» باید برای افرادی که در معرض خطر وخیم شدن بیماری کرونا قرار دارند، واکسینه نشده و قادر به دریافت آنتی‌بادی نیستند، تجویز شود. آنها با مطالعه این دارو روی موش‌ها، اعلام کردند «فلووکسامین» التهاب را در بدن موش‌های مبتلا به عفونت کاهش می‌دهد.

محققان به‌دنبال افرادی که کرونا نگرفته‌اند

گروهی از محققان بین‌المللی به‌دنبال افرادی هستند که تاکنون به کرونا مبتلا نشده‌اند. آنها بر این باورند که این افراد از نظر ژنتیکی نسبت به ویروس SARS-CoV-2 مقاوم هستند و امیدوارند با این کار بتوانند داروها و درمان‌های جدیدی را ابداع کنند. این گروه از محققان امیدوارند با شناسایی ژن‌هایی که از این افراد در برابر ویروس کرونا محافظت می‌کنند بتوانند نسبت به تولید داروهای مسدودکننده ویروس کرونا اقدام کنند تا این داروها بتوانند از دیگر افراد هم در برابر کرونا مراقبت کرده و از انتقال عفونت به دیگران جلوگیری کند. اگر مقاومت ژنتیکی در برابر کروناویروس وجود داشته باشد، ممکن است تعداد انگشت‌شماری از افراد دارای این ویژگی ذاتی باشند که پیدا کردن آنها کار دشواری است. اما سوالی که مطرح می‌شود، این است که چگونه باید آنها را پیدا کرد. آنها معتقدند حتی پیدا کردن یکی از این افراد هم می‌تواند کمک بزرگی به تحقیقات دانشمندان کند. نخستین گام برای این کار، جست‌وجوی افرادی است که بدون محافظت در معرض یک فرد بیمار در مدت‌زمانی طولانی قرار گرفته‌اند و آزمایش آنها مثبت نشده یا واکنش ایمنی در برابر ویروس نشان نداده‌اند؛ افرادی که در خانه و با همسر خود که آلوده به ویروس است زندگی می‌کنند و به کرونا مبتلا نشده‌اند، جزء افرادی هستند که می‌توانند گزینه موردنظر محققان باشند. تاکنون 10 مرکز تحقیقاتی در دنیا حدود 500 نفر کاندیدا را ثبت‌نام کرده‌اند که ممکن است با این معیارها مطابقت داشته باشند. از زمان انتشار این مقاله، در کمتر از دو هفته، 600 نفر دیگر هم با محققان تماس گرفته و خود را به‌عنوان کاندیداهای احتمالی معرفی کرده‌اند و حالا محققان باید با آزمایش روی آنها، افراد موردنظر خود را انتخاب کنند. اما سختی راه هنوز باقی است و محققان راه دشواری در پیش دارند تا ثابت کنند این افراد با قرار گرفتن در معرض ویروس به کرونا مبتلا نمی‌شوند.

پاس گل کرونا به بیماری سل

بحران کرونا چند دهه پیشرفت تحقیقاتی روی بیماری سل را متوقف کرده است. اما سرعت تولید واکسن‌های کرونا نشان می‌دهد هنوز می‌توان به پیشرفت‌هایی در برابر بیماری‌های نوظهور امیدوار بود. اما توقف کار محققان روی این بیماری، به معنای مرگ سالانه 1.5 میلیون نفر بر اثر بیماری سل است. ناکامی در تحویل واکسن‌های کرونا به کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط و پایان بیماری سل دو روی یک سکه هستند. در این میان، محققان از دولت‌ها می‌خواهند تا برنامه‌های تشخیصی، درمانی و تحقیقاتی را برای بیماری سل و سایر بیماری‌های عفونی مانند مالاریا را احیا کنند. آنها امیدوارند سرعت تولید واکسن کرونا بتواند به آنها در تولید هرچه سریع‌تر واکسن بیماری سل هم کمک کند. دانشمندان هشدار داده‌اند با افزایش تمرکز محققان دنیا روی بیماری کرونا و نادیده گرفتن بیماری‌های عفونی دیگر ازقبیل سل، HIV و مالاریا، سلامت بشر در سال‌های آینده به خطر می‌افتد و روند درمانی این بیماری‌ها با تأخیر طی خواهد شد و شمار زیادی از بیماران جان خود را از دست می‌دهند.

تعطیلی بی‌اثر مدارس ژاپن در گسترش کرونا

تعطیلی مدارس به‌طور گسترده به‌عنوان یک مداخله غیردارویی برای کاهش شیوع کرونای تنفسی در دنیا اجرایی شده است. تا آوریل 2020، یک ماه پس از آنکه سازمان بهداشت جهانی کرونا را به‌عنوان یک بیماری همه‌گیر تایید کرد، 173 کشور مدارس خود را تعطیل کردند که بر روند ثبت‌نام 84.3 درصدی دانش آموزان در دنیا تأثیر گذاشت. این تعطیلی فرآیند یادگیری را دچار اختلال کرد و برخی چالش‌های روانی و رفتاری و اجتماعی، سلامتی و... هم به‌دنبال داشت. این تعطیلی گسترده همچنین آسیب بلندمدت اقتصادی برای کشورها درپی داشته است. تحقیقات گسترده محققان نشان می‌دهد که تعطیلی مدارس در جلوگیری از گسترش ویروس کرونا بسیار موثر بوده است. محققان در ادامه مطالعات خود، روی‌داده‌های به‌دست‌آمده از ژاپن تکیه کرده‌اند. یافته‌هایی که طبق بررسی متغیرهای مختلف در ژاپن صورت گرفته، حکایت از آن دارد که تعطیلی مدارس ژاپن در بازه زمانی چهار مارس تا یک ژوئن 2020 نقشی در کاهش شیوع ویروس کرونا نداشته است و نمی‌توان انتظار کاهش قابل‌توجه موارد ابتلا به کرونا را به‌دنبال تعطیلی مدارس داشت.

مشکلات قلبی نتیجه عوارض درازمدت کرونا

کرونا در بیماران مختلف عوارض متفاوتی را به‌جا گذاشته که یکی از شایع‌ترین آنها عوارض قلبی و عروقی به‌ویژه در افراد مبتلا به این بیماری است. در برخی بهبودیافتگان کرونایی که تظاهرات حاد قلبی دارند، انفارکتوس حاد میوکارد، التهاب پرده میوکارد، آریتمی قلبی، سندروم التهابی چندسیستمی و... مشاهده می‌شود. سکته مغزی و اختلالاتی چون ترومبوآمبولی شریانی و وریدی ازجمله مشکلاتی است که ممکن است مدت‌ها بعد از بهبودی از کرونا در بیماران مشاهده شود. این بیماران معمولا بدون علامت، خفیف، متوسط و شدید هستند وبرخی از آنها به‌سرعت بهبود می‌یابند، درحالی‌که برخی دیگر به‌دلیل عواقب پایدار دوره بهبودی طولانی‌تری دارند. علائم پایدار عوارض قلبی در بهبودیافتگان کرونایی را می‌توان به درد قفسه سینه، تپش قلب و تنگی نفس ارتباط داد. درد قفسه سینه شایع‌ترین علامت دائمی قلبی و عروقی در بیمارانی است که جزء بهبودیافتگان کرونا به‌شمار می‌روند. این درد در 18 تا 21 درصد از بهبودیافتگان مشاهده شده است.