نمایش فانتزی کاهش شکاف کاخ‌سفید و الیزه

سهیل سیدجمالی، روزنامه‌نگار: بعدازظهر روز جمعه هفتم آبان‌ماه در ویلای «ناپلئون»، مقر سفارت فرانسه در واتیکان، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و جو بایدن، همتای آمریکایی او، با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند. ملاقات میان دو رهبر در شرایطی صورت پذیرفت که روابط مابین ایالات‌متحده و فرانسه در پی بحران به وجود آمده از اعلام ناگهانی توافق دفاعی موسوم به «آکوس» میان واشنگتن، لندن و کانبرا، پاریس به‌شدت خشمگین شده و این توافق را خنجری از پشت خطاب کرده بود. این پیمان نظامی- امنیتی به لغو قرارداد خرید زیردریایی‌های غیرهسته‌ای فرانسوی از سوی کانبرا منجر شد. بیش از همه‌چیز پاریس از این عصبانی بود که این لغو قرارداد بدون اطلاع و آگاهی الیزه تدارک دیده شده بود و علاوه‌بر تحمیل ضرر مالی فراوان به اقتصاد فرانسه، باعث نوعی بی‌آبرویی برای دولت مکرون نیز شد.

در جریان دیدار روسای‌جمهور دو کشور، بایدن و مکرون برای تاکید بر رفع کدورت‌های ایجادشده میان دو کشور، با فشردن مستمر دست یکدیگر و تظاهر به خوشحالی همراه با چهره‌های خندان در برابر نور فلش دوربین خبرنگاران، سعی بر آن داشتند تا آشتی و نزدیکی و گویی فراموشی دلخوری‌های اخیر میان خود را در برابر روزنامه‌نگاران به نمایش بگذارند.

در این دیدار بایدن کوشید با سخنان دلگرم‌کننده، به‌نوعی دل مکرون را به دست بیاورد. رئیس‌جمهور آمریکا در این دیدار اعلام کرد کشورش در جریان اعلام اتحاد آکوس در منطقه اقیانوس هند-آرام کج‌سلیقگی کرده است. وی در توجیه سیاست‌ دولت خود در مساله آکوس گفت تصور می‌کرده پاریس از مدت‌ها قبل از به سرانجام نرسیدن این قرارداد مطلع شده بود.

بایدن در ادامه افزود که ایالات‌متحده هیچ زمانی متحدی بهتر از فرانسه نداشته است. او تاکید کرد ایالات‌متحده، متحدی قدیمی‌تر و وفادارتر از فرانسه ندارد و جایی در این دنیا نیست که دو کشور نتوانند با یکدیگر همکاری نزدیک داشته باشند.

از دیدار روز جمعه این‌طور برمی‌آید که جو بایدن بعد از تنش‌های پیش‌آمده درباره قرارداد زیردریایی‌های هسته‌ای «آکوس»، سخت در تلاش بود تا بتواند شکاف‌های به وجود آمده بین کاخ سفید و کاخ الیزه را پر کند و با استفاده از الفاظ آشتی‌جویانه که از خصایص مشهور روسای‌جمهور دموکرات آمریکاست، مکرون را به سمت خود جذب کند. اما در این میان مسائل مهمی وجود دارد که باعث شده است مرد اول آمریکا اینچنین به دنبال دلجویی از همتای فرانسوی خود باشد.

1 نیاز واشنگتن به پاریس در پرونده برجام

دنیا در هفته‌های گذشته شاهد رایزنی‌های پیاپی بین نمایندگان دولت جدید ایران و کشورهای عضو برجام بوده است. با توجه به وضعیت توافق هسته‌ای بین قدرت‌های اروپایی، روسیه، چین و ایران و با توجه به خروج یک‌جانبه آمریکا در دوران ترامپ از برجام، بایدن به خوبی این موضوع را درک کرده است که برای برگشت به برجام و رسیدن به یک نتیجه با سیاستمداران ایران، باید از تمام پتانسیل کشورهای متحد عضو برجام و حتی روسیه و چین نیز استفاده کند. بدون فرانسه که یک عضو کلیدی در برجام و دارای رابطه دیرینه تاریخی با آمریکاست، واشنگتن نمی‌تواند به نیات خود در پرونده هسته‌ای ایران برسد. از صحبت‌های هر دو رهبر در دیدار جمعه که بر سر موضوع پرونده هسته‌ای ایران و ادامه مذاکرات تاکید داشتند به‌خوبی می‌توان به این نتیجه رسید که بایدن به هیچ عنوان خواهان این نیست که مانند دوران ترامپ در جریان مسائل مربوط به برجام، کشورهای اروپایی را در موضع انفعال قرار دهد. او برای رسیدن به نتیجه در مذاکرات هسته‌ای با مقامات جمهوری اسلامی ایران، روی پاریس حساب ویژه‌ای باز کرده است.

2 بازگشت آمریکا به رهبری جهان روی شانه‌های متحدان قدیمی

با توجه به تغییر رئیس‌جمهور در آمریکا و روی کار آمدن جو بایدن که به دنبال بازگشت آمریکا به‌عنوان رهبر دنیای آزاد مانند گذشته است، کشورهای اروپایی و متحدان آسیایی نقش تاثیرگذاری را در به هدف رسیدن این سیاست بازی خواهند کرد. با توجه به صحبت‌های بایدن در دیدار با مکرون درباره اینکه آمریکا هیچ‌گاه متحدی بهتر از فرانسه در تاریخ نداشته است، می‌توان به وضوح به این استدلال رسید که بایدن برای زورآزمایی با کشورهای رقیب مانند چین و روسیه روی اتحادهای بین‌المللی با متحدانش حساب باز کرده است. موضوع حفظ منافع غرب در منطقه حیاتی اقیانوس هند- آرام یکی از موضوعاتی است که ساکن جدید کاخ سفید حساب ویژه‌ای روی قدرت نظامی کشورهایی همچون فرانسه باز کرده است. مسلما برای مهار قدرت روزافزون چین در منطقه اقیانوس هند و آسیای شرقی، آمریکا به همکاری اروپاییان نیاز دارد و مانند گذشته غرب به‌دنبال آن خواهد بود تا با استفاده ابزاری از قدرت‌های اروپایی مانند پاریس بتواند سربازان خط‌مقدم در جبهه غرب در شطرنج سیاسی در برابر پکن را صف‌آرایی کند.

همچنین در موضوعات دیگری مانند بحران‌های سوریه و عراق، کاخ سفید برای حفظ موقعیت و نفوذ خود در منطقه باید با شرکای خود همکاری‌های اطلاعاتی و امنیتی را گسترش دهد تا بتواند از نفوذ روسیه به‌عنوان بازیگر تجدیدقوا کرده در غرب آسیا جلوگیری کند.

3 دلجویی برای نجات ناتو و اتحادیه اروپا

با روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا، جهان شاهد شکستن و سست شدن اتحادهای سنتی در جهان غرب بود. ناتو و اتحاد اروپا دو ائتلاف مهم سیاسی در جهان محسوب می‌شوند که آمریکا با توسل به آنها توانسته است نیرویی بازدارنده را دربرابر رقیب سنتی خود یعنی روسیه ایجاد و حفظ کند. یکی از اهداف مهمی که دولت بایدن بعد از روی کار آمدن آن را دنبال کرده است، پاک کردن خاطرات چهارسال ریاست‌جمهوری ترامپ از حافظه اروپاییان بوده است. در سال‌های اخیر مقامات بروکسل هر روز با این کابوس از خواب بیدار می‌شوند که ممکن است یکی از اعضا تصمیم به خروج از اتحادیه اروپا بگیرد. در این بین فرانسه است که خواهان استقلال سیاسی، امنیتی و نظامی با غرب بوده است. امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فعلی این کشور به صراحت در سال‌های اخیر از تشکیل ارتش مستقل اروپایی سخن میان آورده است. همچنین جو روانی به وجود آمده در اکثر کشورهای اروپایی به‌ویژه فرانسه به علت شعارها و سیاست‌های دونالد ترامپ در دوران زمامداری به‌عنوان الگویی مخرب برای اتحادیه اروپا مزید بر علت شده است تا جو روانی در داخل فرانسه و احزاب مخالف دولت مانند جبهه ملی فرانسه به رهبری «مارین لوپن»، به‌صورت جدی به دنبال بحث خروج از اتحادیه اروپا باشند. ناکامی‌ها و سرخوردگی‌های بین‌المللی برای دولت مکرون می‌تواند ایده جدایی از اتحادیه را قوت بخشد. این مساله در پی توافق آکوس بین سه کشور آمریکا، انگلستان و استرالیا و خیانت آشکار به فرانسه و صحبت‌های تند سیاستمداران فرانسوی در واکنش به این موضوع، این نگرانی را به دنبال داشته که مقامات در الیزه به موضوع تشکیل ارتش مستقل اروپایی و خلق نوعی خودکفایی در تصمیم‌گیری‌های آتی از واشنگتن، موضعی جدی‌تر اتخاذ کرده باشند. این مساله می‌تواند به یک دغدغه بین‌المللی برای رئیس‌جمهور آمریکا و تیم وی تبدیل شود. بی‌شک جو بایدن با این پیش‌زمینه فکری در دیدار روز جمعه خود با مکرون تلاش کرد کمی از این التهاب بکاهد و متحدین فرانسوی را با چاشنی صلح و آشتی به سمت خود ترغیب کند.

مکرون گام‌های عملی می‌خواهد

علی‌رغم سخنان بایدن و تلاش وی برای پنهان کردن مشکلات موجود بین او و همتای فرانسوی‌اش، امانوئل مکرون با صحبت‌های خود در این دیدار به وضوح مشخص کرد به‌دنبال اقدامات واقعی و عملگرایانه از سوی واشنگتن خواهد بود و صرفا اظهارات بایدن شکاف‌های موجود را از بین نخواهد برد.  رئیس‌جمهور فرانسه ضمن استقبال از تصمیم‌های مشخص واشنگتن در پی بحران زیردریایی‌ها در روابط دو کشور گفت امیدوار است این امر سرآغاز روند اعتمادسازی مجدد بین ایالات‌متحده و فرانسه باشد. مکرون در این دیدار خواستار اخذ تصمیمات ملموس و عملی از سوی بایدن شد. مکرون گفت: «اعتماد مانند عشق است، اظهارات و شعارها قشنگ هستند، اما اثبات عملی بهتر است.»  همچنین امانوئل مکرون براهمیت برداشتن گام‌های ضروری در زمینه حاکمیت اروپا و دفاع اروپا تاکید کرد. او در واقع خواستار حمایت آشکار آمریکا از طرح دفاع- امنیتی اروپایی شد که دقیقا همان موضوع کلیدی است که بایدن و سیاستمداران سنتی آمریکایی ظاهرا به این هیچ عنوان علاقه‌ای به شنیدنش ندارند.  رئیس‌جمهور فرانسه بر این طرح تاکید فراوان دارد و آن را مغایر با پیمان آتلانتیک شمالی «ناتو» نمی‌شمارد و در این دیدار مجددا با طرح موضوع ایجاد ساختاری دفاعی برای کاهش وابستگی اروپا به آمریکا، ظاهرا نشان داد که در روی همان پاشنه قبل می‌چرخد و بایدن باید تلاش‌های عملگرایانه و جدی‌تری را در دستورکار خود قرار دهد تا شاید بتواند حداقل در کوتاه‌مدت ایده ارتش اروپایی و حس ملی‌گرایی را کم‌رنگ‌تر کند.