تفاوت اصلی یادداشت با سایر ارکان روزنامه‌نگاری، مانند خبرنویسی این است که در یادداشت اجازه دارید دیدگاه‌ها و تحلیل‌های شخصی خود را آشکار و شفاف بروز دهید؛ البته باید مبتنی بر منطق و استدلال باشد، نه متعصبانه. باید چارچوب‌های رسانه‌ای که برای آن می‌نویسید را هم درنظر داشته باشید و بافت آن رسانه را بدانید. در سایر قسمت‌های یک روزنامه باید شاهد بی‌طرفی حداقل، شکلی باشیم؛ یعنی بگویند ظاهرا بی‌طرف است، و البته در اهمیت یادداشت هم قبلا سخن رفته است و باتوجه به همان اهمیت‌ها و نکاتی که گفته شده، و نیز توجهی که بازهم لازم است به یادداشت‌نویسی و اصول داشت، به ذکر 15 نکته کاربردی درباره اصول یادداشت می‌پردازیم.
1. ابتدا روی سوژه تمرکز کنید
سوژه و موضوعی که درمورد آن یادداشت می‌نویسید، باید جذاب باشد و مخاطب را به خوبی جذب کند. یادداشت باید به‌نحوی باشد که آن رسانه را از سایر رسانه‌ها متمایز کند. انواع سوژه که با آنها مواجه می‌شویم عبارتند از: الف) ایجابی. برای پیدا کردن یک سوژه ایجابی، معمولا به مناسبت‌های تقویمی (تاریخی) می‌پردازیم. ابتدا باید دغدغه و آرمان خود را مشخص کرد و طبق آن به سوژه‌ای پرداخت؛ ب) واکنشی. برای پیدا کردن چنین سوژه‌هایی، باید رصد خوبی داشت. مثلا برای دانستن دیدگاه‌ها و نظرات یک گروه، باید مراجع و رسانه‌های آن گروه را دنبال کرد و خواند تا پشتوانه فکری آنها را شناخت. باید دانست کدام نشریه، شمارگان بالا یا مخاطبان زیاد و اثرگذاری بالایی دارد. نوع دیگری از سوژه‌های واکنشی نیز واکنش به یک اتفاق و حادثه است.
اگر مرحله سوژه‌یابی را به‌خوبی پشت‌سر بگذارید، بیش از 70 درصد کار یادداشت‌نویسی انجام شده است. یادداشت باید اثر داشته باشد؛ اگر بازخوردی نداشته باشد و مخاطبان واکنشی به آن نشان ندهند، خوب نیست.
2. جایگاه سرمقاله را بشناسید
سرمقاله، موضع‌گیری رسمی و جدی یک رسانه و آبروی یک رسانه است؛ معمولا کادر ارشد یک رسانه (تحریریه اصلی، سردبیر یا مدیرمسئول) آن را می‌نویسند.
3. یادداشت قوی بخوانید
برای تقویت هرچه بیشتر قلم خود، مطالعه آثار نویسنده‌های خوش‌قلم و باتجربه به‌صورت منظم توصیه می‌شود.
4. مختصر و مفید بنویسید
یادداشت باید کوتاه و ساندویچی باشد. مخاطبان حوصله ندارند یادداشت‌های طولانی را بخوانند. یادداشت خوب بهتر است حدود 700 تا 800 کلمه باشد و نباید بیش از 1000 کلمه باشد.
5. سبک خود را پیدا کنید
در یادداشت‌نویسی باید سبک و رویکرد خاص خود را داشت. اصطلاحا به آن می‌گویند «امضای نویسنده». مانند به‌کار بردن داستان‌های کوتاه، استفاده از عبارات ادبی، خاطره، شعر و... . حتی میزان صراحت یا طعنه‌آمیز بودن یادداشت می‌تواند تنظیم‌شده باشد. بعضی یادداشت‌ها عینی‌گرا هستند و بعضی دیگر ذهنی‌گرا.
6. زیاده‌روی نکنید
نقل‌قول زیاد در یادداشت، مانند این است که در شیر، آب ببندید. پس مطالب دیگران را بخوانید، هضم کنید و با قلم خودتان بنویسید. استفاده از حکایت‌ها، ضرب‌المثل‌ها، شعر و... موجب جذابیت و گیرایی بیشتر یادداشت می‌شود، اما استفاده افراطی از آنها هم درست نیست. همچنین برای اجتناب از مسائلی که ذکر شد، جعلی و به اسم خودتان ننویسید؛ صادقانه بنویسید.
7. بی‌جهت تند نشوید
نباید کینه‌توزی، حسد و خرده‌حساب‌های شخصی را مطرح کرد؛ مگر اینکه بیشتر مخاطبان با شما همراه باشند؛ مانند نوشتن یادداشتی درباره وجود گرانی در کشور. همچنین از خودبرتربینی نسبت‌به مخاطبان دوری کنید.
8. روان‌نویسی کنید
یادداشت باید روان و بدون پرش باشد؛ شماره‌بندی کردن یادداشت، کاری حرفه‌ای نیست. جمله‌ها و بندها باید با یکدیگر هماهنگی داشته، دارای انسجام و به‌هم‌پیوستگی و عبور منطقی باشند. نیازی به بررسی چند محور در یک یادداشت نیست؛ چون جذابیت و گیرایی کامل را از دست می‌دهد. یادداشت باید شروع و پایان خوبی داشته باشد. شیوه‌های خروج از مطلب عبارتند از: پایان با سوال، نتیجه‌گیری، پایانِ مرتبط با آغازِ یادداشت.
9. انتخاب موضوع متناسبی داشته باشید
موضوع یادداشت باید متناسب با زمان باشد (تازگی داشته باشد) و برای مخاطبان، موضوعیت داشته باشد.
10. طرح کلی به‌دست آورید
باید به بافت، سبک و مشی رسانه توجه داشت و همچنین برای آغاز نوشتن باید طرح کلی داشت که شامل: علت تحریر یادداشت، جنبه‌های تازه و جدیدی که در این یادداشت مطرح می‌شود، مدارک و اطلاعات دقیق آماری و چگونگی نتیجه‌گیری پایانی می‌شود.
11. برای یادداشت انتقادی راه‌حل ارائه دهید
اگر یادداشت انتقادی است، باید راه‌حلی ارائه کرد. مخاطب را نباید در بن‌بست نگه داشت؛ راه خروج از مشکلی که از آن انتقاد شده را باید نشان داد.
12. اهمیت ورودی را فراموش نکنید!
یادداشت باید ورودی خوبی داشته باشد. معمولا ورودی مقاله‌ها، پنج گونه است: 1- ورودی ساده (مستقیم یا خبری)؛ انعکاس اتفاقی که موجب شکل‌گیری یادداشت شده، به مخاطب. 2- نقل‌قول و اقتباس از افکار و عقاید دیگران؛ شروع یادداشت با کلامی از یک نفر دیگر. 3- حکایت، روایت، مَثَل و... . 4- شعر. 5- وصفی؛ تصویرپردازی از یک صحنه، به شکلی که برای مخاطب عینی شود.
13. به نحوه انتقال مطلب توجه داشته باشید
انتخاب واژگان، در انتقال مطلب موثر است. پس در واژه‌گزینی باید دقت کرد و واژه‌های غیرمتداول به‌کار نبرد. باید به‌نحوی مخاطب را تحت تاثیر قرار داد که مخاطب حس خوبی نسبت‌به یادداشت داشته باشد. نباید جوری نوشت که مخاطب احساس کند با کینه و حرص و غضب نوشته‌ایم. نتیجه‌گیری یادداشت نیز خیلی مهم است.
14. در هر یادداشت این پنج رکن را باید رعایت کنید
1- وحدت موضوع؛ کل یادداشت باید به یک موضوع بپردازد. 2- وحدت زمان. 3- وحدت مکان. 4- انسجام؛ مخاطب وقتی یک بند را خواند، منتظر بند بعدی باشد. قواعد نگارش را باید رعایت کرد. در یک متن، یک نوع سبک نگارش به‌کار ببریم؛ سبک رسمی، محاوره‌ای، قدیمی و تاریخی یا ... . 5- استنتاج مشخص؛ همه مخاطبان یادداشت، به یک نتیجه برسند.
15. سمت نویسنده را درصورت لزوم ذکر کنید
اگر سمت و جایگاه نویسنده مطلب در اعتمادسازی و ترغیب مخاطب برای مطالعه یادداشت، اثر دارد و با موضوع یادداشت، مرتبط است، بهتر است آورده شود.
