«فرهیختگان» گزارش می‌دهد
یگانه عرب، روزنامه‌نگار: سازمان اوقاف و امور خیریه به‌عنوان یکی از نهادهای موثر در ارتقای فعالیت‌های پژوهشی و دانش‌محور در کشور پیشقدم شده و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان را در اولویت فعالیت‌های خود قرار داده است. نمود این حمایت نیز برگزاری نمایشگاه «دستاوردهای نهاد وقف» است که هفته گذشته با حضور محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، خاموشی رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه و سورنا ستاری معاون علمیوفناوری ریاست‌جمهوری افتتاح شد؛ نکته قابل‌توجه اینکه این نمایشگاه با رویکردهایی چون حمایت از موسسات دانش‌بنیان، خدمات فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و... در ساختمان شهید مطهری سازمان اوقاف و امور خیریه برگزار شد. سازمان اوقاف با در دست‌داشتن اماکن و موقوفات قدیمی در تهران و منابع عظیمی که در دست دارد، می‌تواند فضایی برای تحقیق و پژوهش جوانان در حوزه علم و دانش ایجاد کند، در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان نقش قابل‌توجهی داشته باشد و هم به‌نوعی بتواند ایده‌های داخلی را تجاری‌سازی کند؛ البته در مدت دو سال و نیمی که از انعقاد تفاهمنامه میان معاونت علمیوفناوری ریاست‌جمهوری و سازمان اوقاف و امور خیریه می‌گذرد، این سازمان درتلاش برای اقداماتی مثبت بوده است. ایجاد پارک علم‌وفناوری و فضایی برای استقرار شرکت‌های بزرگ و کوچک دانش‌بنیان از طریق فراهم‌آوردن تسهیلات، معافیت‌ها و خدمات تجاری‌سازی با هدف ایجاد زیست‌بوم الکترونیک و مخابرات از فعالیت‌های اخیر سازمان اوقاف و امور خیریه در مسیر حمایت از دانش‌بنیان‌هاست. این سازمان مردمی با ورودش به حوزه ارائه تسهیلات و حمایت‌های مادی و معنوی از دانش‌بنیان‌ها در این مدت دو سال و نیم توانسته ضمن جلوگیری از واردات بی‌رویه محصولات و بومی‌سازی آنها، در جلوگیری از خروج ارز از کشور تاثیر بسزایی داشته باشد؛ البته که این‌گونه اقدامات توانسته در جهت حمایت از نخبگان و جلوگیری از خروج نخبگان و ایجاد اشتغال‌زایی فرصت زیادی به وجود بیاورد. همکاری دوجانبه معاونت علمی که برحسب وظیفه ذاتی خود، همراه شرکت‌های دانش‌بنیان و پژوهشگران این حوزه است، با سازمان اوقاف که منابع تامی برای در اختیار قرار دادن این شرکت‌ها دارد، قطعا چشم‌انداز روشنی را پیش‌روی کشور در امر تحقیق و تولید محصولات فناورانه قرار می‌دهد؛ اگر سازمان اوقاف امکانات گسترده‌ای را که در کشور دارد در اختیار دانشجویان، کارآفرینان و دانش‌بنیان‌ها قرار بدهد، توسعه اقتصاد دانش‌بنیانی صورت میگیرد. البته صرف حمایت سازمان اوقاف از فعالیت‌های دانش‌بنیانی کفایت نمی‌کند و نیاز است دیگر نهادهای دولتی نیز برای حمایت از این اقتصاد- که جهان نیز درحال حرکت گسترده به آن‌سو است- و منتفع شدن خود این سازمان‌ها، حرکت روبه‌جلویی در این مسیر داشته باشند. درخصوص تفاهم دوجانبه معاونت علمی ریاست‌جمهوری با سازمان اوقاف و امور خیریه، حمایت‌های مالی این سازمان‌ها از فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان، اقدامات بلندمدت و کوتاه‌مدت صورت‌گرفته در این حوزه و چشم‌انداز این تفاهمنامه با پرویز کرمی، دبیر ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان و محمد نهضت، مدیرکل مجامع و شرکت‌های وابسته سازمان اوقاف و امور خیریه گفت‌وگوهایی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
آورده موقوفات، صرف حمایت از فعالیت دانش‌بنیان‌ها می‌شود
پرویز کرمی، دبیر ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان با اشاره به تفاهمنامه مشترک میان معاونت علمیوفناوری ریاست‌جمهوری و سازمان اوقاف و امور خیریه مبنی‌بر حمایت گسترده از فعالیت‌های دانش‌بنیانی بیان کرد: «از زمانی که مهدی خاموشی ریاست سازمان اوقاف و امور خیریه را برعهده گرفت، به‌واسطه آشنایی و همکاری‌ای که با او در سازمان تبلیغات اسلامی داشتم، جلساتی را مبنی‌بر اینکه سازمان اوقاف به‌صورت جدی بر موضوع حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت از تحقیقات مرز دانش تاکید دارد، برگزار کردیم؛ چراکه به‌واسطه فعالیتی که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشتم و با سازمان اوقاف نیز آشنایی داشتم، می‌دانستم خیلی از واقفان، دارایی خود را وقف پیشرفت و ارتقای حوزه علم‌وفناوری می‌کردند.»
وی با اشاره به استقبال ریاست سازمان اوقاف از طرح حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: «این استقبال منجر به انعقاد تفاهمنامه کلانی میان مهدی خاموشی ریاست سازمان اوقاف و سورنا ستاری معاون علمیوفناوری ریاست‌جمهوری شد که دو نفر از معاونت علمی و دو نفر از سوی سازمان اوقاف نماینده تام‌الاختیار در این جریان شدند و جلساتی را درخصوص راهبردها و پروژه‌هایی که اوقاف می‌توانست در آنها ورود پیدا کند، برگزار کردیم. قرار بر این شد که اوقاف اصل موقوفه را حفظ کند و آورده آن وقف را با قدرت ریسک‌پذیری معاونت در پروژه‌ها، اقداماتش را اجرایی کند. یکی از این فعالیت‌ها این بود که خانه خلاق و نوآوری وقف را در سازمان اصلی اوقاف افتتاح کردیم تا شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق در آن مستقر شوند. پس از آن اوقاف به‌واسطه پراکندگی‌ای که در سطح کشور به‌ویژه در نقاط محروم دارد، در پروژه‌های بسیاری ازجمله پروژه‌های کشاورزی، کشت گیاهان دارویی و... در نقاط مختلف کشور ورود پیدا کرد.»
هم‌افزایی سازمان اوقاف با شرکت‌های دانش‌بنیانی؛ موجب ایجاد بازار نو در زمینه تولیدات محصولات های‌تک
کرمی اشاره کرد: «معاونت علمیوفناوری شرکت‌های دانش‌بنیان را معرفی می‌کرد و این شرکت‌ها حمایت‌های مناسب را برای پیاده‌سازی طرح و ایده در زمین‌های اوقاف دریافت می‌کردند که این حمایت هم به نفع سازمان اوقاف بود و آنها از این همکاری سود می‌بردند و هم آن شرکت دانش‌بنیان به هدف دانش‌محور خود می‌رسید و از آن حمایت منتفع می‌شد. درواقع اوقاف ملک موقوفه را در اختیار قرار می‌داد و معاونت در بهسازی و مرمت کمک می‌کرد. شرکت‌های دانش‌بنیان در آن مکان‌ها مستقر می‌شدند و از هم‌افزایی آنها یک بازار نویی در زمینه تولیدات محصولات های‌تک به‌وجود می‌آمد.»
دبیر ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان اشاره کرد: «اوقاف در حوزه دام و طیور، دام‌های چندقلوزا، دام‌هایی که درحال انقراض هستند همچون گاو سیستانی و... وارد شده است. در این حوزه‌ها باید تحقیقات و پژوهش صورت بگیرد، هم کار تولید؛ البته که ما در زمینه دانشی شرکت‌های دانش‌بنیان، این توان را داریم و صرفا نیازمند سرمایه عظیمی برای انجام آن بودیم که خوشبختانه سازمان اوقاف این کار را انجام می‌دهد.»
ایجاد صندوق نوآوری وقف در حمایت از فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان
وی ادامه داد: «سازمان اوقاف در زمینه تخصیص وام و مکان، بسیار خوب عمل کرده؛ البته که این کار به نفع این سازمان نیز هست؛ چراکه اگر این کار را انجام ندهد، زمینی که در اختیار دارد، از بین می‌رود و برای اینکه این داشته‌ها احیا شود، باید به تحقیقات مرز دانش و شرکت‌های دانش‌بنیان گره بخورد که این سازمان اهمیت این جریان را درک کرده و در زمینه استانی و ملی خوب عمل کرده است.»
کرمی در ادامه خاطرنشان کرد: «از دو سال و نیم پیش که تفاهمنامه میان دو نهاد منعقد شد، چند پروژه ملی را با همکاری یکدیگر رقم زدیم که شامل مرکز نوآوری و خلاق باغ عقیق، خانه خلاق و نوآوری وقف و پروژه‌های استانی می‌شود. همچنین صندوق نوآوری وقف هم تاسیس کردیم که اقدام جسورانه‌ای در حوزه وقف است.»
وی افزود: «برای اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق بیشتر در جریان این طرح‌های حمایتی و فعالیت‌های مشترک باشند، نمایشگاه «دستاوردهای نهاد وقف» را برگزار کردیم تا این شرکت‌های دانش‌بنیان بیشتر به سمت ما حرکت کرده و از طرح استقبال کنند.»
تحقیقات مرز دانش، سرمایه‌گذاری امن واقفان
دبیر ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان بیان کرد: «اگر این هم‌افزایی‌ها میان سازمان‌ها افزایش پیدا کند، باید گفت که مردم و جامعه از آن منتفع می‌شوند. سرمایه‌گذاری اوقاف برای اینکه سرمایه‌اش را از دست ندهد باید سرمایه‌گذاری‌هایی انجام دهد که موقوفات را حفظ کند و چه بهتر از اینکه اوقاف در تحقیقات مرز دانش، صنایع خلاق و نوآور، فناوری‌های روز، های‌تک و... سرمایه‌گذاری کند. یکی از راه‌هایی که می‌تواند سرمایه‌گذاری امن مفید با نظر واقفان باشد، موضوع تحقیقات مرز دانش و شرکت‌های دانش‌بنیان است که این جریان حمایتی قطعا به نفع سازمان اوقاف هم خواهد بود.»
کرمی در پایان اشاره کرد: «اکثر ساختارهای بزرگ و پیشگامان کشور باید در این حوزه ورود کنند و یکی از کارهایی که در معاونت انجام می‌شود، این است که اگر هرکدام از سازمان‌هایی که برای نخستین‌بار در این حوزه‌هایی که جزء موارد اولویت‌دار کشور باشد، ورود پیدا کنند، معاونت علمی ریسک کار را می‌پذیرد و از آنها حمایت می‌کند.»
سیاست سازمان اوقاف، گذر از مسیر اجاره‌داری به‌سمت مشارکت‌های عمومی و خصوصی است
محمد نهضت، مدیرکل مجامع و شرکت‌های وابسته سازمان اوقاف و امور خیریه در ادامه با اشاره به اقدامات انجام‌شده از سوی این سازمان در حمایت از فعالیت‌های دانش‌بنیانی و در اختیار قرار دادن تسهیلات و امکانات به این شرکت‌ها بیان کرد: «همزمان با حضور مهدی خاموشی به‌عنوان رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه در آبان سال ۱۳۹۷، بررسی‌ها و مطالعاتی متعدد درخصوص افزایش بهره‌وری موقوفات صورت پذیرفت، سوالی که ذهن ما را به خود مشغول کرده بود عدم تبیین جایگاه نهاد وقف در تولید ناخالص ملی بود و اینکه چرا نگاه عموم مردم به امر وقف، آن‌طور که باید و شاید، نیست؟ عمده مسائل مطروحه در سازمان نحوه واگذاری تملک اعیان و اجاره‌داری املاک متعلق به موقوفات و بقاع متبرکه بود.» وی افزود: «نتیجه بررسی‌های انجام‌شده منتج به تغییر سیاست‌ها و رویکرد سازمان و گذر از مسیر اجاره‌داری به‌سمت مشارکت‌های عمومی و خصوصی با منابع موقوفات جهت بهبود بهره‌وری آنها شد. سازمان باید به‌سمت بهره‌ور شدن منابع موقوفات حرکت می‌کرد که در این راستا مدل‌های مختلف مشارکت‌های عمومی و خصوصی بررسی شد و توجه به این نکته، که چگونه می‌توانیم با توجه به محدودیت‌های موجود در قانون وقف و نگاه سنتی حاکم در سازمان طی سنوات گذشته امکان بهره‌وری دارایی‌های موقوفات را با خطرپذیری کمتر داشته باشیم.»
امکان حمایت از طرح‌های دانش‌بنیانی در مسیر تجاری‌سازی
نهضت ادامه داد: «یکی از موضوعاتی که برای ما مطرح شد، ورود به طرح‌های دانش‌بنیان بود. البته باید این نکته را نیز موردتوجه قرار می‌دادیم که سازمان اوقاف برخلاف دیگر سازمان‌ها قدرت ریسک کمتری دارد چون با دارایی موقوفات نباید ریسک کرد و در این راستا مجبور شدیم وارد موضوعاتی از حوزه دانش‌بنیان‌ها شویم که مرحله تحقیقاتی و علمی را گذرانده و به محصول رسیده‌اند، به این معنا که از مرحله ریسک تحقیقات و سعی و خطا گذشته‌اند و نیاز به حمایت مالی برای تجاری‌سازی دارند.» مدیرکل مجامع و شرکت‌های وابسته سازمان اوقاف و امور خیریه تاکید کرد: «علاوه‌بر بهره‌وری حداکثری دارایی‌های موقوفات، مهم‌ترین اهدافی که در این مسیر برای سازمان تعیین کردیم، حمایت از تولید ملی، ایجاد اشتغال، حمایت از نخبگان و کارآفرینان، رفاه اجتماعی، دور زدن تحریم‌ها و جلوگیری از خروج ارز بود. نهاد وقف با این نگرش وارد زیست‌بوم نوآوری و فناوری شد. در این مسیر ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز بسیار حائز اهمیت بود؛ بنابراین به‌عنوان نخستین گام، ایجاد مراکز رشد و نوآوری در سراسر کشور در اراضی موقوفات هدف‌گذاری شد؛ تصمیم گرفتیم مکان‌های متروکه یا بدون استفاده وقفی به مراکز نوآوری برای جوانان خلاق و پژوهشگر تبدیل شود تا ایده‌های خلاق را به مرحله اجرا برسانند.»
بهترین عرصه‌های وقف در اختیار پژوهشگران و نخبه‌ها قرار خواهد گرفت
مدیرکل مجامع و شرکت‌های وابسته سازمان اوقاف و امور خیریه اشاره کرد: «ریاست سازمان همیشه تاکید داشت باید بهترین عرصه‌های وقف در اختیار بهترین‌ها قرار بگیرد و بهترین‌ها نیز همین جوانان نخبه و پژوهشگر بودند که به‌دنبال نجات کشور و پیشرفت آن هستند.»
وی افزود: «در استان‌های مختلفی مانند مازندران، شهرستان آمل مراکز نوآوری ایجاد کردیم؛ چراکه در این مراکز ایده‌ها به محصول و خدمات تبدیل می‌شود، حال برای اینکه بتوانیم چرخه حمایت از دانش‌بنیان‌ها را تکمیل کنیم به صندوق حمایتی نیاز داشتیم و صندوق فناوری-پژوهشی غیردولتی ماندگار را تاسیس کردیم که این صندوق کمک خواهد کرد به تکمیل زنجیره زیست‌بوم فناوری در اوقاف و از طرفی سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر در این صندوق انجام دهیم؛ یعنی زنجیره فناوری و نوآوری(ایده تا محصول) را از طریق صندوق حمایت کنیم.»
چرخه حمایت سازمان اوقاف باید در تمام زمینه‌های دانش‌بنیانی فعال شود
نهضت همچنین درخصوص چشم‌انداز مشارکت فعالیت‌های دوجانبه معاونت علمی و سازمان اوقاف بر ارتقای فعالیت‌های دانش‌بنیان و توسعه محصولات فناورانه در کشور، عنوان کرد: «موقوفات متصرفی که در اختیار سازمان اوقاف است، منابع و زیرساخت‌های بزرگی در دست دارد که هیچ ارگان و نهادی آن را ندارد. درتلاشیم چرخه حمایت سازمان را در تمامی زمینه‌های فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان فعال کنیم، به‌طور مثال در حوزه‌های کشاورزی، مخابرات الکترونیک، تجهیزات پزشکی و... فعال هستیم و روند حمایتی از آنها را اجرایی خواهیم کرد؛ اما هنوز در زمینه معدن اقدامی انجام نداده‌ایم.» به گفته مدیرکل مجامع و شرکت‌های وابسته سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان موقوفات و بقاع متبرکه در سراسر کشور، منابعی در اختیار دارد که سازمان اوقاف می‌تواند در چارچوب مشخص و با رعایت قوانین وقف این منابع را در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار بدهد که اگر این اتفاق بیفتد و زیرساخت فعالیتی دانش‌بنیان‌ها و نیازهای کاری‌شان در قالب طرح‌های سودآور تامین شود، هم به نفع سازمان است و هم به نفع طرح‌هایی که قرار است بهره‌ور شوند.
هدف سازمان اوقاف، مولدسازی دارایی‌های غیرمولد موقوفات در زمینه دانش‌بنیان است
وی در ادامه با اشاره به استقبال شرکت‌های دانش‌بنیان از این همکاری مشترک و طرح‌های حمایتی، توضیح داد: «شرکت‌های دانش‌بنیان که از این همکاری مشترک بسیار استقبال کردند، اما نکته قابل‌توجه این است که سازمان اوقاف با قانونی سنجیده می‌شود که سال ۱۳۶۳ تصویب شده و روح حاکم بر این قانون، روح اجاره‌داری است. درحال‌حاضر سازمان اوقاف پارادایم جدید اجرایی و مدیریت نهاد وقف را ایجاد کرده است، که این ادبیات زمانی به‌طور کامل محقق می‌شود که قوانین و آیین‌نامه‌ها به‌روز شود و گاه عدم به‌روزرسانی این قوانین می‌تواند موجب فیلتر شدن و اختلال در پیشبرد کار و تخصیص امکانات و تسهیلات به شرکت‌ها شود.»
نهضت در پایان گفت: «شرکت‌های دانش‌بنیان بسیار به‌دنبال این هستند که منابع در اختیار اوقاف در اختیار آنها نیز قرار بگیرد. هدف ما هم این است که بتوانیم نسبت به مولدسازی دارایی‌های غیرمولد موقوفات اقدام کنیم.»
مطالب پیشنهادی
