گزارشی از سی‌وهشتمین جشنواره فیلم کوتاه تهران
حمیدرضا ندیری: سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران به دبیری سیدصادق موسوی از 27 مهرماه آغاز به‌کار کرد و در شامگاه دوم آبان‌ماه با اعلام برگزیدگان این دوره به کار خود پایان داد. سطح این جشنواره به گفته دبیر آن، از هر حیث ارتقا پیدا کرده، اما همچنان در مسیر ارتقا و پیشرفت است و هنوز جای کار دارد. نگاهی به سابقه حضور فیلمسازان برجسته امروز ایران در عرصه فیلم کوتاه نشان می‌دهد این رویداد، پتانسیل تبدیل شدن به بهترین و باکیفیت‌ترین جشنواره را داراست. جشنواره فیلم کوتاه تهران توانست بعد از 37 سال با ارائه مدارک خود به اسکار، به تنها جشنواره اسکارکوالیفای ایران تبدیل شود. در بین کشورهای مسلمان، بعد از ترکیه و مصر ایران تنها کشور دارای جشنواره اسکارکوالیفای است. بخش اسکارکوالیفای هیچ ربطی به بخش ملی ندارد. هر سال پنج فیلم از جشنواره ملی به بخش بین‌الملل معرفی می‌شوند، اما فقط جایزه بزرگ بخش بین‌الملل مورد تائید اسکار است و آن فیلم به اسکار معرفی می‌شود.
در کل آسیا فقط هفت کشور شرایط اسکارکوالیفای را دارند که ایران یکی از آنها است. باوجود اسکارکوالیفای شدن این جشنواره، اما اسکار از تمامی قوانین جمهوری اسلامی ایران خبر دارد و می‌داند که در ایران، فیلم‌ها در چارچوب‌های اسلامی در منظر عمومی به نمایش گذاشته می‌شوند. اسکار این قوانین را در کشور ما پذیرفته، اما نسخه‌ای که به داوران ارائه می‌شود، نسخه اصلی و بدون سانسور است. در بین داوران بخش بین‌الملل، فقط یک داور ایرانی است و بقیه داوران خارجی هستند. اما برای پخش عمومی چارچوب‌هایی وجود دارد. یکی از علت‌هایی که این جشنواره را مهم‌ترین جشنواره فیلم در خاورمیانه می‌کند، حجم عظیمی از فیلم‌های خارجی ارسال‌شده به ایران است. پارسال حدود 4500 فیلم برای شرکت در جشنواره ارسال شده بود که امسال نزدیک به 2000 فیلم به این تعداد اضافه شد. شرایط قیمت ارز باعث شد ارزش جایزه‌ها کاهش پیدا کند. بیش از 10 هزار جشنوراه فیلم در سراسر دنیا وجود دارند و عمده‌شان برای دهه اخیر هستند، اما جشنواره تهران حدود چهار دهه از عمرش می‌گذرد. سینما به‌معنای صنعتی آن، در خاورمیانه کمتر وجود دارد. همه این عوامل باعث شده این جشنواره قابلیت مورد تایید بودن اسکار را به‌دست آورد. این اتفاق مهم، دروازه ورود اسکار به سینمای ایران و بالعکس است. البته شاید تا سال‌ها هیچ فیلم ایرانی نتواند به اسکار معرفی شود و پشت‌سرهم شاهد معرفی فیلم‌های خارجی به اسکار ازطریق جشنواره بین‌المللی تهران باشیم. امسال سال اول بود و فیلم سفیدپوش به کارگردانی آقای فهیم از این طریق به اسکار راه پیدا کرد. این اتفاق ممکن است دیگر نیفتد، اما به هرحال، این جشنواره نه‌تنها فرصتی برای فیلمسازان داخلی است، بلکه فرصتی است که برای فیلمسازان سراسر دنیا فراهم شده است. امسال تنها سالی بود که جشنواره، ایمیل‌هایی از فیلمسازان خارجی دریافت کرده بود که چرا فیلم‌شان در این جشنواره نشان داده نشده و این نشانه ارتقای سطح جشنواره و بااهمیت شدن آن است.
حضور 128 کشور در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم کوتاه تهران
امسال 6402 فیلم از 128 کشور جهان در بخش جشنواره بین‌الملل کوتاه تهران ثبت‌نام کردند. این جشنواره تنها رویداد رایگان در تمامی رویدادهای موردتایید اسکار است. بیشترین استقبال از میان کشورهای مختلف را هند با 621 فیلم ارسالی انجام داد، پس از آن فرانسه با 590 فیلم، اسپانیا با 396 فیلم، آمریکا با 339 فیلم، برزیل با 272 فیلم و ایتالیا با 294 فیلم از مهم‌ترین کشورهای شرکت‌کننده در این جشنواره بودند. کمترین استقبال بین‌المللی را با 62 فیلم از پرتغال داشت. هیچ رویدادی در ایران وجود ندارد که 128 کشور مختلف در آن شرکت کنند. در بخش ملی 1775 فیلم در بخش‌های مختلف به دبیرخانه تهران رسید و نهایتا در کل 125 فیلم انتخاب شدند. فرصت‌های این جشنواره بسیار محدود هستند و این باعث می‌شود اعتراضات زیادی عطف به مسائل مختلف صورت بگیرد. بخشی از این اعتراضات به عدم پذیرفته شدن فیلم‌ها در جشنواره برمی‌گردد، چون فضای فیلم کوتاه به‌شدت نیاز به دیده شدن و سرمایه‌گذاری دارد و این جشنواره یکی از بهترین فرصت‌ها به‌نظر می‌رسد، اما باید توجه داشت جشنواره تهران، جشنواره خنثایی نیست و سیاست‌هایی مخصوص به خودش را دارد. طبیعتا فیلم‌هایی برای جشنواره انتخاب می‌شوند که طبق این سیاست‌ها، در اولویت باشند. اولویت‌های جشنواره، شامل موضوعات اجتماعی، همدلی و خانوادگی می‌شوند.
ازطرف دیگر مشقت‌های فراوان مالی و کمبود امکانات برای ساخت فیلم در داخل کشور نیز علت دیگری برای بعضی از این اعتراضات هستند. در وصف چنین وضعیتی، محمدرضا اصلانی کارگردان سینما بیان می‌کند که سینمای تجربی در ایران چندان موردتوجه قرار نمی‌گیرد؛ پس سینماگرانی که به‌سمت این نوع از سینما می‌روند، افرادی شجاع هستند.
اختتامیه‌ای پر از نقد و حاشیه
بهترین فیلم تجربی این رویداد «تعیین هویت» ساخته ژان فرانسوا کامینز از فرانسه شناخته شد. رایزن فرانسه به‌عنوان نماینده حاضر برای دریافت این جایزه گفت: «باید بگویم خیلی خوشحالم که اینجا هستیم و بابت این جایزه از شما ممنون هستیم و چشم‌اندازهای خوبی را برای جشنواره شما آرزومندیم.» بهترین انیمیشن جشنواره سی‌وهشتم در بخش مسابقه سینمای بین‌الملل نیز «به رود قدم بگذار» ساخته ما ویجیا محصول مشترک چین و فرانسه تعلق گرفت. یاسر طالبی نیز جایزه بهترین مستند را برای «تنها نخواهم ماند» از ایران دریافت کرد. جایزه بهترین فیلم داستانی به «روز، ورای روزمرگی است» اثر دامیان کوکور از لهستان تعلق گرفت. در بخش ملی، عنوان بهترین فیلم با مضمون هویت ملی و افزایش سرمایه های اجتماعی و تندیس جشنواره و جایزه نقدی به امیرهوشنگ معین برای فیلم پویانمایی «آینه خیس» تعلق گرفت. جایزه بهترین فیلم در بخش سینمای ایران به محمد یوسفی و امیرحسین عنایتی برای تهیه‌کنندگی فیلم «مورس» تعلق گرفت. جایزه ویژه هیأت داوران در بخش فیلم‌های داستانی یا تجربی نیز به سهیلا پورمحمدی برای فیلم داستانی «جان داد» اهدا شد. درنهایت جایزه بزرگ بخش مسابقه سینمای بین‌الملل که به اسکار 2022 معرفی خواهد شد، به فیلم «کپسول» ساخته امیر پذیرفته از ایران اختصاص یافت. جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران در ایران‌مال برگزار شد که منتقدان نظراتی منفی نسبت‌به آن داشتند. خزاعی، رئیس سازمان سینمایی در اختتامیه از تبلیغات تجاری بیش از حد برای ایران‌مال انتقاد جدی کرد و حتی با طعنه، به دبیر جشنواره گفت یک مجوز برای ایران‌مال جهت برگزاری جشنواره فیلم کوتاه بگیرد. وی شرایط ایران‌مال برای جشنواره را بسیار بد می‌دانست. جالب اینجا است که منتقدان و هیات داوران هم وقتی در جایگاه حاضر می‌شدند، بعضا انتقاداتی منفی به برگزاری این جشنواره داشتند و وضع جشنواره را نابسامان خواندند.
مطالب پیشنهادی
