سارا طاهری، روزنامه‌نگار: بهمن‌ماه سال گذشته بود که دانشگاه آزاد اسلامی «صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی» را راه‌اندازی کرد؛ صندوقی که نقش بسیار کلیدی، موثر و واقعی در اکوسیستم دانش‌بنیان، اقتصادی و اشتغالزایی پایدار دانشگاه دارد. ماهیت صندوق دانشگاه آزاد اسلامی ملی و سراسری است و نحوه کار آن به این صورت است که در سطح ملی ورود کرده و حل مساله‌های کلان کشور در بخش‌های گوناگون کشور را در دستورکار خود قرار می‌‌دهد. این درحالی است که سایر صندوق‌های پژوهش و فناوری در یک حوزه و جغرافیای خاص فعالیت می‌‌کنند. صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه یکی از بزرگ‌ترین صندوق‌‌های پژوهش و فناوری کشور است که حالا از تاسیس آن چند ماهی می‌گذرد و در این مدت اتفاقات خوبی نیز در این حوزه افتاده است. درواقع این دانشگاه به‌عنوان یک نهاد پویا و تحول‌آفرین در سیر تکامل خود، تلاش می‌کند تا در هر برهه‌ای متناسب با نیازهای کشور گام برداشته و به‌عنوان یک دانشگاه کارآفرین و حل مساله ایفای نقش کند. تاسیس صندوق پژوهش و فناوری نیز به‌عنوان یک نهاد مالی مستقل و متمرکز برای حمایت از طرح‌های تولیدی و پژوهشی این خانواده بزرگ در همین راستا انجام و در اواخر سال گذشته به صورت رسمی فعالیت خود را کلید زد.

اما به‌صورت کلی باید دید صندوق‌های پژوهش و فناوری برای چه امری راه‌اندازی شده‌اند و حالا صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی قرار است چه کاری انجام داده و آیا فعالیت‌های آن به موازات سایر صندوق‌ها خواهد بود یا خیر. باید گفت صندوق‌های پژوهش و فناوری برای ارائه خدمات مالی و حمایتی بر طرح‌ها و شرکت‌های فناور تمرکز کرده‌ و چندی پیش با اخذ مجوز از هیات وزیران کار خود را آغاز کرده‌اند. از آنجایی که حوزه‌های فنی یا جغرافیایی به صورت تخصصی کار می‌کنند نهادهای مختلف دولتی، عمومی یا خصوصی مجوز تاسیس و راه‌اندازی صندوق را اخذ کرده و شروع به فعالیت کردند. دانشگاه آزاد اسلامی هم به‌عنوان یک نهاد مستقل و پویا برای آنکه بتواند خدمات بهتری را به جامعه مخاطب خود ارائه داده و در مسیر یک دانشگاه کارآفرین و حل مساله گام بردارد صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی را تاسیس کرد. این صندوق حالا یعنی در کمتر از یک سال تلاش دارد تا مسیر دانشگاه را از مسیر «آموزش‌محور» بودن به رویکرد «دانشگاه کارآفرین» تغییر دهد و با هدف ارائه انواع خدمات حمایتی در حوزه‌های مالی، توانمندسازی و تجاری‌سازی خانواده بزرگ دانشگاه آزاد اسلامی در تمام حوزه‌های جغرافیایی و فناوری در سطح کشور فعالیت می‌کند.

البته این صندوق برای هم‌افزایی حداکثری بین بازیگران اصلی زیست‌بوم نوآوری دانشگاه، برای ارائه هرچه بهتر این خدمات به ذی‌نفعان این زیست‌بوم، از ظرفیت خبرگان در اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و پارک علم‌وفناوری دانشگاه نیز استفاده کرده است. به همین دلیل، اولین فراخوان از مجموعه فراخوان‌های ارائه خدمات تسهیلات به طرح‌های فناورانه شرکت‌های فعال در زیست‌بوم فناوری دانشگاه آزاد اسلامی، در تیر و مردادماه امسال برگزار شد و به طرح‌های برگزیده مطابق با شیوه‌نامه اول پرداخت شد. حالا در راستای ادامه این رسالت، فراخوان دوم با مجموع مبلغ تسهیلات 21 میلیارد ریالی در آبان و آذرماه امسال برگزار می‌شود.

اما هدف از این فراخوان چیست؟ بهره‌گیری از ظرفیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی برای زمینه‌سازی در جهت تغییر رویکرد دانشگاه از آموزشی و پژوهشی به سمت دانشگاهی کارآفرین متکی بر دانش، فناوری و نوآوری، ارتقای بهره‌وری از ظرفیت‌های بالقوه موجود زیست‌بوم دانشگاه آزاد اسلامی مهم‌ترین هدفی است که پیگیری می‌شود. همچنین در سراسر کشور، سرمایه‌گذاری نقدی و غیرنقدی در قالب مشارکت خصوصا در طرح‌های دانش‌بنیان، مشارکت مستقیم خطرپذیر در طرح‌های فناورانه و ایجاد بستر لازم برای تجاری‌سازی فعالیت‌های فناورانه؛ عمده خدماتی است که در برنامه‌های آتی در دست تصمیم و اقدام است. به همین دلیل است که دانشگاه آزاد اسلامی ضمن آماده‌سازی بسترهای مهارت‌افزایی و نوآوری، زمینه حمایت از ایده‌های نو، دانش‌بنیان و تجاری‌سازی و سرمایه‌گذاری را ایجاد خواهد کرد و بازار نوینی در حوزه کسب‌وکارهای خرد و کلان را در کشور طراحی می‌کند.

 با اجرای این فراخوان چه اهدافی دنبال می‌شود؟

به‌صورت کلی اجرای این فراخوان و البته فراخوان‌هایی که بعد از این نیز قرار است اعلام شود در حوزه‌های مختلف فناوری اهدافی را دنبال می‌کند. شناسایی و حمایت از طرح‌های فناورانه در زیست‌بوم خانواده دانشگاه آزاد اسلامی، توانمندسازی و منتورینگ ایده‌ها، طرح‌ها و شرکت‌ها بر حسب اولویت‌های صندوق پژوهش و فناوری، ایجاد بستر مناسب جهت ارتباط بین سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر در مشارکت‌های حقوقی و مالی در فراخوان‌های آتی ازجمله این اهداف است. همچنین با این فراخوان‌ها توان مالی صندوق تقویت شده و دریافت تسهیلات نسبت به نهادهای مالی مشابه، به واسطه حمایت دانشگاه آزاد اسلامی از شرکت‌های زیرمجموعه آسان خواهد شد.

شورای سیاستگذاری فراخوان نیز از صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی، اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و سرمایه‌گذاری دانشگاه آزاد اسلامی و اداره‌کل تجاری‌سازی و پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی تشکیل شده و مسئولیت اجرای آن در تمام مراحل، صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی است.

 شرایط تسهیلات چیست؟

در دومین فراخوان، مجموعا مبلغ 21 میلیارد ریال به سه طرح برتر ارائه خواهد شد؛ البته درصورت پوشش مبلغ کمتر مطابق نظر تیم ارزیابی برای طرح‌های برتر، ممکن است تعداد طرح‌های برگزیده به بیش از سه طرح افزایش پیدا کند.

تعداد طرح‌های برگزیده حداقل 3 طرح است که دوره پرداخت آن دو مرحله پس از لازم‌الاجرا شدن قرارداد طی 6 ماه خواهد بود. یک دوره تنفس6 ماهه نیز درنظر گرفته شده و دوره بازپرداخت طی 6 مرحله خواهد بود. بازه‌های زمانی برابر انتهای هر سه ماه است. نرخ تسهیلات نیز 11 درصد درنظر گرفته شده است.

 شرایط شرکت در فراخوان چیست؟

برای عبور از مرحله غربالگری اولیه طرح‌های شرکت‌کننده باید شرایطی را داشته باشند. اولین شرط این است که شرکت‌کننده ماهیت حقوقی(شرکت باشد) داشته باشد؛ همچنین شرکت باید عضو خانواده دانشگاه آزاد اسلامی تلقی شود؛ یا شرکت‌هایی باشند که دانشگاه آزاد اسلامی به‌نوعی در آن سهامدار باشد. همچنین شرکت‌هایی که حداقل 50 درصد از سهام آنها متعلق به اعضای هیات‌علمی یا فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزاد اسلامی بوده یا شرکت‌هایی باشند که در فضاهای دانشگاهی استقرار دارند؛ مانند مراکز تحقیقاتی، سراهای نوآوری، پارک‌های علم‌وفناوری و مرکز رشد. همچنین محصول یا خدمت باید فناورانه تلقی شود. درواقع دانش‌بنیانی محصول امتیاز تلقی می‌شود.

 ارزیابی طرح‌های ارسالی به چه صورت است؟

ارزیابی‌ها در دو مرحله صورت می‌گیرد. در مرحله اول غربالگری اولیه صورت خواهد گرفت که طرح‌های واجد شرایط وارد فاز اول ارزیابی خواهند شد. تکمیل فرم ارسال اطلاعات به‌طور صحیح و کامل، از شرایط ورود به مرحله غربالگری اولیه است. در مرحله دوم نیز پس از ارزیابی اولیه 10 طرح برتر به مرحله دوم و داوری نهایی راه خواهند یافت که از میان آن، حداقل به سه طرح برتر، مطابق موازین صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی تسهیلات ارائه می‌شود.

 مبلغ تسهیلات فراخوان 21 میلیارد ریال با نرخ 11 درصد خواهد بود

عسکری غلام‌زاده، مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از جزئیات و اهداف این صندوق و البته اهداف فراخوان سخن گفت. او توضیح داد: «برای اینکه منابع اعطایی صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه به عدالت نزدیک باشد بحث ارائه تسهیلات در قالب فراخوان را در دستور‌کار خود قرار داده‌ایم. درحال حاضر منابع این صندوق محدود بوده و به همین دلیل برای نزدیک‌تر شدن به عدالت، ناگزیر هستیم تا ارائه تسهیلات را در قالب یک فراخوان جلو ببریم.»

 شرکتی که ذیل دانشگاه آزاد اسلامی باشد می‌تواند از تسهیلات این صندوق استفاده کند

او اضافه کرد: «بنابراین دومین فراخوان رسمی اعلام شد و هر شرکتی ذیل دانشگاه آزاد اسلامی باشد می‌تواند از تسهیلات این صندوق استفاده کند. راه‌اندازی این صندوق قدمی بزرگ در اکوسیستم دانش‌بنیان کشور و دانشگاه آزاد اسلامی است.»

مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: «مبلغ تسهیلات این فراخوان 21 میلیارد ریال با نرخ 11 درصد خواهد بود. 6 ماه تنفس و 18 ماه بازپرداخت برای شبکه دانشگاه آزاد اسلامی درنظر گرفته شده است.»

 مهلت ارائه طرح‌ها تا پانزدهم آبان‌ماه

او با بیان اینکه مهلت ارائه طرح‌ها تا پانزدهم آبان‌ماه خواهد بود اظهار کرد: «یک بازه برای غربال اولیه درنظر گرفته شده و 10 تیم برتر در این بازه شناسایی خواهند شد. درنهایت برای ارزیابی دقیق، 10 روز درنظر گرفته شده و نتیجه‌گیری نهایی مشخص و اعلام نتایج خواهد شد.»

غلام‌زاده تاکید کرد: «اول دی‌ماه نیز چک ارائه تسهیلات به حداقل سه طرح ارائه می‌شود. عددی که دیده شده حداکثر برای تیم اول یک میلیارد تومان، برای تیم دوم 700 میلیون تومان و برای تیم سوم 400 میلیون تومان است. البته تلاش داریم تا این تسهیلات به شرکت‌های بیشتری ارائه شود اما فعلا حداقل برای سه شرکت این تسهیلات درنظر گرفته شده است.»

او ادامه داد: «با توجه به محدود بودن منابع مجبور هستیم تا ذیل فراخوان منابع و تسهیلات خود را به تیم‌های برتر ارائه دهیم. اما به محض اینکه منابع اصلی به این صندوق تزریق شود، دستمان برای ارائه تسهیلات به تیم‌ها بازتر خواهد بود. اما با توجه به اینکه تاکنون تسهیلات چندانی تزریق نشده و مکانیسم‌های ارائه تسهیلات وجود نداشته، در فراخوان اول و دوم جذابیتی برای تیم‌ها شکل گرفته تا در این حوزه فعالیت‌های خود را بیشتر کنند.»

تامین مالی در حوزه فناوری و نوآوری در سطح ملی

مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص ماهیت این صندوق نیز صحبت به میان آورد و گفت: «دانشگاه با توجه به ظرفیت‌‌ها و پتانسیل‌های خود این صندوق را تشکیل داد و تلاش دارد بودجه و تزریقات در حوزه پژوهش و فناوری در حوزه استانی و ملی را متمرکز کند. برهمین اساس صندوق برای این امر مهم تشکیل شده است. درواقع می‌توان گفت تامین مالی در حوزه فناوری و نوآوری در سطح ملی ازجمله اهداف صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی خواهد بود.»

او درخصوص خدمات صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه نیز عنوان کرد: «از آنجایی که دانشگاه آزاد اسلامی تاکنون صندوقی در این خصوص نداشت و به اکوسیستم فناوری دیر ورود کرد، بیشترین تصمیمات و ماموریت‌های این صندوق تاکنون آشنایی و اثبات صندوق به شبکه دانشگاه بود. بنابراین بیشترین خدماتی که تاکنون ارائه شده درخصوص ارائه ضمانت‌نامه‌ها و ارائه تسهیلات است و برای زمستان امسال نیز بحث مشارکت مدنی را نیز ذیل فراخوان پیش خواهیم برد.»

 ارتباط صندوق دانشگاه با صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری

او درخصوص ارتباط این صندوق با سایر بازیگران اکوسیستم دانش‌بنیان و فناوری نیز توضیح داد: «ارتباط خوبی میان صندوق و سایر بازیگران اکوسیستم دانش‌بنیان و فناوری شکل گرفته و با سایر صندوق‌ها نیز ارتباط برقرار کرده‌ایم؛ تلاش داریم تا با صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری ارتباط‌مان را بیشتر کرده و این ارتباط را مستحکم کنیم. همچنین با معاونت علمی ریاست‌جمهوری نیز ارتباط داشته و درصدد هستیم این ارتباط نیز با واحدهای دانشگاهی شکل گرفته تا یک نوع هم‌افزایی با صندوق اتفاق بیفتد.»

غلام‌زاده با بیان اینکه صندوق پژوهش و فناوری، بازوی اصلی تامین مالی در حوزه فناوری دانشگاه آزاد اسلامی است، خاطرنشان کرد: «در اکوسیستم دانشگاه آزاد اسلامی این استارت زده شده و بعد از تزریق منابع اصلی به صندوق پژوهش و فناوری قطعا می‌توان گفت این صندوق بازوی اصلی تامین مالی در حوزه فناوری است.»

 افزایش دفاتر نمایندگی صندوق در یک افق 5 ساله

مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه دانشگاه آزاد اسلامی یک صندوق در کل کشور دارد، اضافه کرد: «امیدمان این است که در یک افق 5 ساله دفاتر نمایندگی صندوق را افزایش داده و برای هر استان با استفاده از منابع موجود خودشان یک دفتر راه‌اندازی شود تا هم منابع و هم اختیارات تصمیم‌گیری را در اختیار داشته باشند. درواقع به‌دنبال این هستیم تا این نمایندگی‌ها، مشکلات و مساله‌‌های کلان هر استان را به نمایندگی از صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی رفع کند.»

او توضیح داد: «به عبارت بهتر در این صندوق قرار است از ظرفیت استانی استفاده شود و مشکلات هر استان را رفع کند.»

غلام‌زاده در ادامه درخصوص فراخوان اول نیز توضیح داد: «در فراخوان اول که تیرماه و مردادماه سال جاری برگزار شد سه تیم برتر مشخص شدند که به 2 تیم، چک ارائه تسهیلات اعطا شد و به سومین تیم نیز به‌زودی این تسهیلات ارائه خواهد شد. برای تیم اول ۳۵۰ میلیون، برای طرح دوم ۲۵۰ میلیون و برای طرح سوم تا ۱۰۰ میلیون تومان حمایت درنظر گرفته شده بود.»