اشکان ممبینی، کارشناس رسانه: دیپلماسی رسانه‌ای با حضور در قلب دیپلماسی عمومی، دیپلماسی ایده‌آلی را برای ارائه و دستیابی به اهداف و منافع ملی فراهم می‌کند و آن را باید هنر ایجاد ارتباط میان کشور‌ها، حل‌وفصل اختلافات محیط بین‌الملل و اقناع جوامع دیگر از طریق رسانه‌های بین‌المللی دانست. گیلبوآ یکی از سرشناسان این حوزه نقش رسانه‌ها را مهم ارزیابی می‌کند و بر این نظر است که دیپلماسی رسانه‌ای یعنی کاربرد رسانه‌ها به‌طور ویژه در راستای پیشبرد و روان‌سازی سیاست خارجی. رسانه‌ها این توانایی را دارند که افکار عمومی جوامع را شکل دهند و فرهنگ‌های خاصی را که مدنظر صاحبان آنها است ترویج کنند. بخشی از دیپلماسی عمومی نیز دیپلماسی رسانه‌ای در بخش سیاست خارجی است که کشور‌ها درحال سرمایه‌گذاری بیشتری در این حوزه در جهت نیل سیاست خارجی خود به اهداف موردنظر هستند. رسانه‌ها به‌طور روزافزونی درحال تبدیل شدن به منبعی پرشتاب برای انتقال پیام‌های دیپلماتیک رهبران و مقامات هستند. دیپلماسی رسانه‌ای، بیش از آنکه یک دانش محض با حیطه مشخص و دارای حدود باشد؛ یک کار مستمر، مداوم و سخت‌کوشانه مملو از پیچیدگی‌های موضوعی، ساختاری و گفتمانی و در هر لحظه مترتب تحول است: «زمینه‌ای است بی‌نهایت گسترده و ژرفایی دارد بسیار عمیق.» دیپلماسی رسانه‌ای در عصر اطلاعات، یکی از مهم‌ترین ابزار‌های مبادلات سیاسی و تعامل بین کشور‌ها به‌شمار می‌رود که بخش چشمگیری از دیپلماسی عمومی کشورهای قدرتمند جهانی را به خود اختصاص داده است. امروزه فناوری‌های مهم ارتباطات، اطلاعات گستره دیپلماسی و سیاست خارجی را به روزنامه‌ها و شبکه‌های اجتماعی کشانده‌اند و در این میان پیشبرد سیاست خارجی و دیپلماسی بیش از پیش به میزان تاثیرگذاری تاکتیک‌های خبری و رسانه‌ای وابسته شده است. فضایی که سیاستمداران را بر آن داشته است پیش از هر عمل سیاسی، اخبار رسانه‌ها را بررسی کنند و با جلب افکار عمومی بر قدرت عمل سیاسی خود بیفزایند. برخی صاحب‌نظران این حوزه بر این باورند که تاثیر رسانه‌ها بر مذاکرات سیاسی، در تعاملات دیپلماتیک رسانه‌ها می‌توانند با ایجاد فضای مساعد برای مذاکرات سیاسی بر چرخه سیاست خارجی تاثیر بگذارند. رسانه‌های گفتمان‌ساز و جریان‌ساز جهانی سال‌هاست که گستره‌های ملی، منطقه‌ای، بین‌المللی و جهانی سیاست را به تحریریه روزنامه‌ها، شبکه‌های اینترنتی، تلویزیون‌ها و رادیوهای جهانی و امروزه به رسانه‌های نوین کشانده‌اند. فضایی که در آن، پیشبرد سیاست‌ها بیش از پیش به میزان تاثیرگذاری تاکتیک‌ها و فراتاکتیک‌های خبری و رسانه‌ای وابسته شده است، چنان‌که هر قدر این تاکتیک‌ها، فراتاکتیک‌ها و پوشش خبری هوشمندتر، پر قدرت‌تر و تاثیرگذارتر طراحی و منتشر شوند، چرخ‌های سیاست داخلی و خارجی روان‌تر می‌چرخد. دیپلماسی رسانه‌ای در کنش‌های متقابل بین‌المللی، توانایی و قابلیت مساوی را به همه دولت‌ها اعطا می‌کند و به‌ویژه به بازیگران کوچک‌تر توان و ابزاری برای جبران تاخر قدرت سخت خود می‌بخشد. بسیاری از تصمیم‌گیران سیاست خارجی و طراحان فرآیندها و سناریوهای دیپلماتیک؛ به این دیپلماسی به‌عنوان ابزاری برتر برای پیروزی بر قلب‌ها و پوییدن راهی که دولت‌ها برای دستیابی به اهداف خود بیشتر و بیشتر به آن وابسته می‌شوند، می‌نگرند. دسترسی بیشتر به رسانه‌ها به‌ویژه رسانه‌های جریان‌ساز و گفتمان‌ساز، دسترسی به قدرت بیشتر نفوذ برای سیاستمداران و نخبگان فکری سیاست خارجی را به همراه دارد. دیپلماسی رسانه‌ای از این قدرت نامحسوس بهره می‌گیرد. بنابراین دسترسی بیشتر به رسانه‌ها به‌ویژه رسانه‌های جهانی گفتمان‌ساز و جریان‌ساز، دسترسی به قدرت بیشتر نفوذ برای سیاستمداران و نخبگان فکری سیاست خارجی را به همراه دارد. دیپلماسی رسانه‌ای از این قدرت نامحسوس بهره می‌گیرد. در این میان درست است که طرح دیپلماسی رسانه‌ای، کاملا هماهنگ با سیاست خارجی، دیپلماسی، منافع ملی و امنیت ملی طراحی می‌شود، اما تاکید بر این نکته به این معنا نیست که تنها شرکت‌کنندگان آن دستگاه‌های رسمی سیاست خارجی یا رسانه‌های کشوری و حکومتی هستند که برعکس بازیگران رسانه‌ای متنوع از رسانه‌های حکومتی و عمومی تا رسانه‌های خصوصی در طرح دیپلماسی رسانه‌ای باید دیده شوند. در طرح دیپلماسی رسانه‌ای بین رسانه‌های دیپلماتیک از یک طرف و دیپلمات‌ها و دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی تقسیم کار انجام می‌گیرد. معمولا رسانه‌های جهانی زمینه‌ساز مباحث دیپلماتیک، حل تعارضات، انجام مذاکرات، رسیدن به توافقات و امضای تفاهمنامه‌ها هستند که در این راستا به‌عنوان مکمل دیپلماسی عمل کرده و گاه نقش کاتالیزور آن را بازی می‌کنند. در پایان باید به این نکته اشاره کرد که در دوره‌ای که رسانه‌های غربی- عبری – عربی سعی دارند چهره‌ای منفی از ایران و اسلام به تصویر بکشند، اتخاذ راهبرد رسانه‌ای درست در راستای بهبود تصویر ایران و ایرانی در افکار عمومی دنیا ضرورت دارد.
مطالب پیشنهادی
