یادداشتی پیرامون سیاست‌های جمعیتی کشور

پوریا عصار، مسئول واحد نشر بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع): به کشوری فکر کنید که بیش از 30درصد جمعیتش را افراد بالای 60سال به خود اختصاص داده‌اند. چنین کشوری با چه مشکلاتی روبه‌رو است؟ کاهش نیروی کار، افزایش هزینه‌های درمانی، کاهش قدرت دفاعی و امنیتی و... همگی مشکلات چنین کشوری است. راه دور نروید! اگر سیاست‌های کنونی به همین شکل در حوزه جمعیت از سر گرفته شود، کشور مذکور، ایران 30 سال آینده خواهد بود! از سال 1385 تا 1420، کشور ما در پنجره جمعیتی قرار دارد. پنجره جمعیتی به بازه‌ای گفته می‌شود که حداقل 70درصد از جمعیت کشور در بازه سنی 15 تا 64 سال یعنی سن کار و فعالیت قرار دارند. این درحالی است که 8 سال از این فرصت طلایی که تمامی کشورهای پیشرفته دنیا از آن به احسن وجه استفاده لازم را برده‌اند، در دولت تدبیر و امید سپری و از اقدامات لازم در جهت برون‌رفت از این فضا دریغ شد. اگر در این چند سال پایانی پنجره جمعیتی برای این معضل دردناک فکری نشود دیگر نمی‌توان امید چندانی نسبت به حل این مشکل داشت و به‌دنبال این مساله کار دولت سیزدهم نیز حساس‌تر خواهد شد. در سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی، کشور فاقد سیاست‌های جمعیتی بود اما شرایط فرهنگی، جامعه را به‌سمت افزایش فرزندآوری سوق داد. با افزایش چشمگیر نرخ رشد جمعیت سیاستمداران دست به اتخاذ سیاست‌های کنترل موالید زدند. قانونی مصوب شد که تا سال 1390 نرخ فرزندآوری از بیش 6 فرزند به چهار فرزند برسد. درحالی‌که این سیاست برای 20 سال تدوین شد اما در 4 سال به وقوع پیوست و به جای آنکه سیاست اصلاح شود، به همین شکل تا 25 سال دنبال شد و نتیجه‌اش این بحران کنونی! در سال‌های ابتدایی دهه 90 رهبر انقلاب و کارشناسان جمعیتی همواره نسبت به این وضعیت بحرانی هشدار دادند و در همین راستا طرح‌ها و مصوباتی نیز ابلاغ شد؛ از میان این موارد می‌توان به طرح حمایت از ازدواج و فرزندآوری در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و طرح جامع جمعیت در مجلس شورای اسلامی اشاره کرد که البته به لطف عدم همراهی سازمان برنامه‌وبودجه وقت در مجالس هفتم و هشتم تصویب نشد و کارش به مجلس نهم افتاد. باوجود این، هم‌اکنون به‌دلیل نبود فهم صحیح جمعیتی و آینده‌نگری دولت تدبیر و امید شاهد وجود سیاست‌های ضدجمعیتی هستیم! یعنی نه‌تنها ابرو را درست نمی‌کنند که چشم را نیز کور کرده‌اند. محدود کردن وام ازدواج و یارانه برای موالید جدید دلایل و اسنادی بر این مدعاست. کشور ما به گزارش مرکز مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه ظرفیت 150 میلیون نفر را دارد، حال آنکه برخی به بیش از دو برابر این تعداد نیز معتقدند. اصلاح نگرش مردم نسبت به پیامدهای منفی کاهش باروری، تدوین الگوی جذاب مادری به‌عنوان عنصر ارزشمند مولد، ترویج سبک زندگی خانواده خوشبخت پرجمعیت، اجرای طرح‌های مصوب در راستای حمایت از ازدواج و فرزندآوری، ایجاد نهاد تخصصی متولی امر جمعیت و فرزندآوری و... می‌تواند اقداماتی در جهت برون‌رفت از این وضعیت باشد.