چالش‌های آموزش آنلاین و بازگشت به مدرسه

سارا ابراهیمی‌پاک، پژوهشگر حوزه نوجوان: مدرسه یکی از مهم‌ترین مکان‌هایی است که نوجوانان در آن تجربه زیست جهان اجتماعی را کسب می‌کنند و کارهای بزرگی انجام می‌دهند. در مدرسه به آنها این فرصت داده می‌شود تا با همسالان خود ارتباط برقرار کرده، معاشرت کنند و خودشان را بروز دهند. اما این محیط دستگیر نوجوان‌ها در تعریف هویت‌شان، حالا نزدیک به یک‌سال و نیم است که از آنها دریغ شده است. کرونا دنیای همه افراد در هر گروه سنی را دگرگون کرد و یادگیری آنلاین یکی از تغییرات اساسی‌ای بود که گریبان دانشجویان و دانش‌آموزان را گرفت. نوجوان‌ها باید از طریق رایانه و تلفن همراه با دوستان و معلمان خود ارتباط برقرار می‌کردند و خانواده و مدرسه همچنان از آنها انتظار داشتند نمرات بالا کسب کنند و سلامت روانی‌شان نیز بدون هیچ تغییری، سالم بماند!

آموزش آنلاین نوجوان‌ها را از دوستان و همکلاسی‌هایشان جدا کرده است و آنها ساعت‌های زیادی از روز را در خانه می‌گذرانند. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در تمام طول دوران کرونا، همین تنهایی و انزوای آنها بوده است که قطعا عامل تشدیدکننده‌ بی‌انگیزگی یا دلسردی بین آنهاست. علاوه‌بر این، معلمان بسیاری به دلیل مجازی‌شدن تدریس، حجم درس و تکالیف دانش‌آموزان‌شان را بسیار سنگین کرده‌اند. آنها فایل‌های مرتبط با درس‌شان را -که البته خودشان هم فقط بیننده آن بوده‌اند و نه سازنده‌‌اش!- برای دانش‌آموزان‌شان می‌فرستند و از آنها انتظار دارند بدون هیچ بهانه‌ای، همه تکالیف را سر وقت ارسال کنند! «خودتان بخوانید! چون از صبح تا شب در خانه هستید!» «از اول مهر 1399 چون معلم‌هایمان زمان زیادی را صرف آموزش نمی‌کردند، خیلی راحت هر فایل و ویدئویی که می‌خواستند برایمان می‌فرستادند و به حجم زیاد و طولانی بودن‌شان توجهی نمی‌کردند و فکر می‌کردند ما ربات‌هایی هستیم که می‌توانیم تمام آنچه فرستاده می‌شد را بخوانیم! و این درحالی بود که ما چیز زیادی از درس‌ها یاد نمی‌گرفتیم.»

فارغ از در نظرگرفتن شرایط جسمی و روحی خاصی که کرونا برای همه‌شان رقم زده است، محیط تدریس آنلاین از تعاملات تک‌به‌تک نوجوان‌ها جلوگیری می‌کند و ممکن است نوجوان‌های اطراف شما با بحران از دست دادن دوستی‌های خود مواجه شده باشند که احساس تنهایی آنها را بیش از پیش تشدید می‌کند. آنها بدون اینکه بخواهند خانه‌نشین شده‌اند و حالا به اقتضای شرایط، دوستی‌هایشان، همان تنها حلقه‌ اتصال‌شان به اجتماع، کمرنگ شده یا از دست رفته است. البته نوجوان‌هایی هم هستند که دوستی‌هایشان را حفظ کرده‌اند و ساعت‌ها پای چت کردن با آنها می‌نشینند چون «تنها آنها هستند که همدیگر را در این همه‌گیری درک می‌کنند و می‌توانند به هم کمک کنند.»

استرس و اضطراب مداوم به دلیل کارهای درسی زیاد، بودن در محیط ثابت خانه و مقتضیات آموزش مجازی قطعا نوجوان‌ها را بیشتر از افراد دیگر آزار داده است. بعضا آنها فشار ناشی از روشن کردن تصویر یا صدایشان در کلاس و احساس خجالت و سنگینی نگاه بقیه همکلاسی‌هایشان را حس کرده‌اند، تصورات منفی راجع به بدن‌شان تشدید و عزت‌نفس‌شان خدشه‌دار شده است. خود نوجوان بودن به اندازه‌ کافی چالش‌برانگیز است و این فشارهای اضافی می‌تواند نوجوان را واقعا از پا دربیاورد!

میزان غیرمعمول محتوای درسی و ارزیابی‌های آنلاین نیز تاثیرات منفی بر یادگیری ناقص آنها داشته است. مضاف بر مشکلات گفته‌شده، همه دانش‌آموزان به دلیل ضعیف بودن اینترنت در بسیاری از مناطق و البته بهای بالای تجهیزات هوشمند، این امکان را نداشتند تا در کلاس‌های آنلاین حضور صددرصدی داشته باشند. مشکلات مالی، اضطراب بیمار شدن یا تجربه‌ بیماری و از دست دادن یکی از اعضای خانواده و فرصت کم آنها برای بودن در خارج از محیط خانه، تنها بخشی از مسائلی است که نوجوان‌ها در این دوران تجربه کرده‌اند. درحالی که ارتباط معلم با دانش‌آموز باید رابطه‌ای الگوبخش و همراه و حامی باشد، این مدل از آموزش -البته اگر خیلی خوشبین باشیم- چیزی فراتر از درس دادن ساده نبود و به همین دلیل، دانش‌آموزان ضعیف‌تر خیلی بیشتر از زمان حضوری بودن آموزش، به حاشیه رانده شدند. مدرسه که حتی در زمان حضوری بودنش هم برای شناخت و پرورش استعدادهای نوجوان‌ها، عملکردی غیرقابل‌قبول داشت، حالا در زمان کرونا تقریبا کارکردش را از دست داده است.

حالا اما مدارس کم‌کم دارند به همان روال حضوری سابق‌شان بازمی‌گردند و نکته مهم اینجاست که بدانیم چه بر سر روانِ نوجوان کم‌سن و سال در این مدت زمان آموزش مجازی آمده است. دانستن اینکه این نوجوان‌ها متحمل فشار روانی‌ای شده‌اند که رفتارهای فعلی‌شان را شکل داده است، قدمی رو به جلو است. رفتارهایی مثل وابسته شدن بیش‌ازحد به شبکه‌های اجتماعی، از دست دادن علایق، عادات ناسالم مثل عوض شدن ساعات خواب و اضافه‌وزن، همگی پیامدهای سختی‌های این مدت است. آنچه در ظاهر دیده می‌شود، به سادگی به دست نیامده است! نوجوان‌ بیش از هر چیز نیاز دارد شنیده شود، برقراری ارتباط مستقیم با او شاید کار سختی باشد اما در کاهش اضطراب و استرس او بسیار کمک‌کننده است. ارتباطی که در آن مواخذه نشود و بتواند عواطف و احساساتش را به‌راحتی بیان کند. گفت‌وگویی سالم که برای نوجوان امنیت ایجاد کند و حمایت و راهنمایی و تشویق و امیدواری را در پی داشته باشد. بسیاری از آنها در سال تحصیلی گذشته دروس را به‌خوبی فرانگرفتند و احتمالا نمرات قابل‌قبولی نیز دریافت نکرده باشند و به همین دلیل ممکن است کمتر احساس کنند مفید هستند و نگران آینده تحصیلی‌شان باشند، بنابراین در سال تحصیلی جدید هم از سمت معلم‌ها و هم خانواده‌شان نیاز به هم‌یاری بیشتری دارند.