اصلاح ساختار بودجه بدون شوک درمانی

«بودجه سال ۱۴۰۱ با تاکید بر اصلاح ساختار و حذف هزینه‌های غیرضرور بودجه تدوین شود.» این دستوری بود که روز گذشته سیدابراهیم رئیسی در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت خطاب به رئیس سازمان برنامه‌وبودجه ابلاغ کرد.

دادن چنین دستوری در ماه‌های اول تشکیل کابینه نشان‌دهنده عزم جدی دولت سیزدهم برای اصلاح ساختار بودجه‌ریزی است که مدت‌هاست به پاشنه‌آشیل حرکت چرخ‌دنده‌های اقتصاد ایران تبدیل شده است.

سرسام‌آور بودن هزینه‌های جاری دولت، فقدان سیاستگذاری بهینه اقتصادی برای جلوگیری از اقدامات فسادزا نظیر قاچاق کالا، فقدان سیاست‌هایی برای خروج از رکود و عدم اتخاذ سیاست‌هایی که به کم شدن فاصله طبقاتی و بهبود وضعیت اقتصادی دهک‌های پایین جامعه منجر شود تنها بخشی از ایرادهای کلانی است که به‌طور ثابت به لوایح بودجه هرساله وارد می‌شود. ایراداتی که نهایتا از یک‌طرف کسری بودجه‌ شدیدی برای دولت‌ها به‌همراه می‌آورد و آنها را به‌سمت استقراض و چاپ پول سوق می‌دهد و از طرف دیگر مردم را با افزایش تورم ناشی از افزایش حجم نقدینگی ناشی از این چاپ پول‌ها درگیر می‌کند.

در کنار استقراض و چاپ پول، دولت روحانی راه‌های جدیدی را نیز برای رفع بحران کسری بودجه به‌کار گرفت. افزایش قیمت حامل‌های انرژی، فروش اوراق و فروش شرکت‌های دولتی برخی از این موارد بودند که گاه به بحران‌های اجتماعی نظیر آنچه در آبان 98 شاهدش بودیم، منجر شد.

اما اکنون دولت سیزدهم علاوه‌بر جبران کسری بودجه باید بخشی از هزینه‌های جاری دولت را نیز تامین بکند؛ مانند هزینه طرح ساخت یک میلیون مسکن در سال، که پیش از انتخابات، رئیسی وعده تحقق آن را داده بود. با وجود چنین مواردی دولت سیزدهم باید اصلاح رویه‌های هزینه‌کرد منابع بودجه را در اولویت برنامه‌های کوتاه‌مدت خود قرار دهد و سیاست‌هایی همچون صرفه‌جویی حداکثری را که دیروز در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت مطرح شد نیز موردتوجه قرار گیرد. جدا از بحث صرفه‌جویی در هزینه‌ها مواردی هم وجود دارد که به نوعی فرصت‌های دولت سیزدهم در اصلاح بودجه 1401 محسوب می‌شود.

به‌عنوان مثال اصلاح ساختار مالیاتی، حذف یارانه دهک‌های پردرآمد و افزایش حامل‌های انرژی را می‌توان فرصت‌های اصلاحی بودجه دولت برشمرد. البته باید توجه داشت که این موارد همان‌قدر که فرصت محسوب می‌شوند، پتانسیل‌های خوبی نیز برای ایجاد بحران اجتماعی به شمار می‌آیند. دولت رئیسی با درس گرفتن از اعتراضات بنزینی پاییز 98 باید در استفاده از این فرصت‌ها به نوعی عمل کند که مردم به‌طور ناگهانی درگیر فشار اقتصادی نشده و نسبت به سیاست‌های اصلاحی دولت با حساسیت برخورد نکنند.

مردان اقتصادی دولت سیزدهم باید به این نکته توجه داشته باشند که شوک‌درمانی‌هایی نظیر حذف دفعی یارانه‌ها بدون ایجاد آمادگی اولیه در تن بیمار اقتصاد ایران و همچنین بدون اقناع‌سازی افکار عمومی به‌عنوان مخاطبان سیاست‌های اقتصادی دولت نه‌تنها منجر به احیای فضای اقتصادی کشور نمی‌شود بلکه هزینه‌های ناشی از بحران‌های اجتماعی این اقدامات باعث می‌شود تامین کسری بودجه به‌عنوان هدف این سیاست‌های خلق‌الساعه نیز محقق نشده و دولت در اجرای برنامه‌های خود ناکام بماند.

در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید: