ابوالفضل مظاهری، دبیر دانشگاه: دیروز دانشگاه تهران میزبان دانشجویان عزادار اربعین حسینی بود. مراسمی که به همت هیئات دانشجویی در مصلای این دانشگاه برگزار شد. رهبر معظم انقلاب برخلاف رویه سال‌های قبل در انتهای این مراسم ضمن تقدیر از دانشجویان به بیان نکات مهمی درخصوص اهمیت و ضرورت روشنگری فعالان دانشجویی پرداختند و کلیدواژه «جهاد تبیین» را مطرح کردند. موضوعی که می‌توان آن را از چند زاویه مورد بررسی قرار داد.

 گزافه نیست اگر مساله تبیین را یکی از دغدغه‌های پرتکرار رهبری در دیدار با گروه‌های مختلف به‌ویژه در سال‌های اخیر بدانیم. اما نکته قابل توجه نقش پررنگ دانشجویان در انجام این مهم است. رهبر انقلاب پیش‌تر در دیدار با اساتید و دانشجویان شیرازی با بیان خاطره‌ای تبیین را به‌عنوان یک روش اسلامی در مواجهه با مردم مطرح کردند. این موضوع در دیدارهای دانشجویی رمضانیه رهبری هم با ادبیات مختلف مورد تاکید ایشان قرار گرفته است. سال 95 تبیین را یکی از وظایف تشکل‌های دانشجویی انقلابی مطرح کردند و از دانشجویان خواستند تا در زمینه‌ مسائل مهم کشور نظیر اقتصاد، پیشرفت‌های علمی، سبک زندگی اسلامی ایران و مساله فرهنگ وظیفه روشنگری خود را ایفا کنند. رهبری از دانشجویان می‌خواهند اگر این مسائل برای مجموعه‌های دانشجویی روشن نیست، ابتدا خودشان را روشن و بعد برای عموم تبیین کنند. این کلیدواژه سال 96 نیز در بخشی از سخنرانی رهبری مورد تاکید قرار می‌گیرد. رهبری در دیدار دانشجویی آن سال از دانشجویان خواستند تا کلیدواژه‌های اصلی انقلاب یعنی استقلال، آزادی و عدالت را برای مردم تبیین کنند.

 واکاوی موقعیت فعلی و آسیب‌شناسی آن پیش‌زمینه هر حرکتی به سمت وضعیت مطلوب است. آنچنان که روشن است موضوع تبیین هم یکی از آن انتظارات رهبری است که با وجود تکرار اما آنچنان که باید محقق نشده است. طبعا بررسی ابعاد و دلایل آن بدون شک نیازمند آسیب‌شناسی دقیق و کامل با مشارکت فعالان دانشجویی است اما فهم فقر و کمبود بخش قابل توجهی از فعالان حال حاضر در تشکل‌ها از در حوزه فکر و اندیشه چندان نیاز به بحث مفصلی ندارد و شاید آن را بتوان مهم‌ترین آسیب در حرکت تبیینی دانست. تبیین نیازمند داشتن تحلیل است و تحلیل بیش از هر چیز نیازمند برخورداری از مبانی فکری و آگاهی است. بهبود وضعیت فعلی نیازمند برنامه‌ریزی جدی‌تر فردی و تشکیلاتی است تا هم در بدنه فعالان دانشجویی «مطالعه» قدری بیشتر جدی گرفته شود و هم فضای آموزشی تشکل‌ها به حوزه مبانی بیش از پیش توجه کنند.

«شیوه» مساله دیگر قابل توجه در تذکر رهبری است. تبیین در دیدگاه رهبر انقلاب از وجوه مختلف، چارچوب مشخصی دارد. به لحاظ مخاطب مجموعه‌های دانشجویی اولویت نخست تبیین هستند. در نحوه انجام کار اما دشنام، تهمت، دروغ و فریبکاری در مواجهه با افکار عمومی خط قرمز است و اصول اخلاقی در کنار منطق، متانت و عقلانیت نباید فراموش شوند.

 «تبیین» نیازمند درک صحیح از مخاطب و شناخت پیچیدگی‌های فکری و ادبیات اوست. اتفاقی که در همین دهه 90 می‌توان فرازهای مختلفی برای بررسی نحوه تعامل دانشجویان با مردم جامعه برای نمونه آورد. مروری بر نحوه کنش دانشجویان در سه انتخابات ریاست‌جمهوری در سال‌های 92، 96 و 1400 را می‌توان سه فصل متفاوت در این تعامل تلقی کرد که از بی‌توجهی به سمت توجه هرچه بیشتر به مخاطب یعنی گروه‌های مختلف پیش رفته است. فارغ از آن، باید پذیرفت بخشی از توان تشکل‌ها امروزه صرف بحث‌ها و موضوعاتی می‌شود که اساسا نه برای جامعه چندان اهمیتی دارد و نه در حرکت روبه جلوی کشور چندان تاثیری. این رویکرد هم یعنی اشتغال به موضوعات بدون اولویت در کنار نگاه‌های تک بعدی و بدون شناخت ازجمله عوامل دیگری است که روند حرکت تبیین دانشجویان را کند و حتی منحرف می‌سازد.

اجرای جهاد تبیین نیازمند کسب توانمندی در بیان است. بدون مهارت نمی‌توان در این عرصه موفق بود. بسیاری از فعالان دانشجویی امروز در شبکه‌های اجتماعی مشغول به فعالیت هستند اما تاثیری در جریان روشنگری ندارند. بعضی شناخت لازم از ظرفیت‌های شبکه‌های اجتماعی ندارند و بعضی دیگر که از این توان برخوردارند اما در ارائه محتوا توفیقی ندارند. موضوع دیگر اما نداشتن نظام مسائل روشن از فضای واقعی کشور است. اتفاقی که موجب می‌شود هر جریان و موج اجتماعی آنها را به سمت و سویی هدایت کند.

حرکت تبیینی نیازمند افزایش گستره و دامنه مخاطبان است. حال آنکه تشکل‌های دانشجویی در شرایط کرونا و پساکرونایی نیازمند تقویت و جدیت در ارتباط‌گیری هرچه بیشتر با عموم دانشجویان هستند. به بیانی ساده‌تر امروز تشکل‌ها در جذب مخاطب در بستر دانشگاه هم دچار ضعف هستند و بدون شک تا زمان چاره‌جویی برای بهبود آن، ارتباط‌گیری با بدنه جامعه هم امری دور از انتظار به نظر می‌رسد. مسیر بسط مخاطبان از درون دانشگاه می‌گذرد و در وهله اول در میزان مخاطب دانشجویی تشکل خود را نشان می‌دهد.

حرکت جهادگونه در مسیر روشنگری به شرط اجرای موفق آن که نیازمند درک صحیح از چرایی و نحوه انجام، تقویت قدرت تحلیل و بینش و کسب مهارت و اصلاح برخی تصورات و تلقی‌های اشتباه فعلی حداقل در سه بعد متفاوت نتایج مهمی دربرخواهد داشت. نخست منجر به رشد دانشجویان و جریان دانشجویی می‌شود و خروجی‌های آن تضمین‌کننده فردای روشن‌تر حرکت کشور است. دوم در زمانه قدرت شبکه‌های اجتماعی که منجر به کمرنگ شدن نقش رسانه‌های رسمی شده مواجهه با شبهات و ابهامات به شکل قوی‌تر رقم می‌خورد و همبستگی و همدلی مردمی را در فضای ملی در پی خواهد داشت. سومین نتیجه مهم آن را می‌توان در عرصه حکمرانی کشور جست‌وجو کرد. زمانی که تبیین درست دانشجویان یک مفهوم را تبدیل به مطالبه عمومی در بستر جامعه خواهد کرد و امید تحقق آن را دوچندان.