علیرضا کوهکن، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
علیرضا کوهکن، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است که اصول کلی سیاست خارجه آمریکا در زمان بایدن تفاوتی با دوره ترامپ ندارد. در گفت‌وگویی که با او درمورد رویکرد احتمالی ایران در اجلاس سران مجمع عمومی سازمان‌ملل داشته‌ایم او از بسنده‌نکردن دولت سیزدهم به شعارها و وعده‌های طرف غربی گفته است و همین سیاست اصولی را اثرگذار بر رویکرد دیپلماتیک ایران در این اجلاس می‌داند. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
سه‌شنبه این هفته سیدابراهیم رئیسی برای نخستین‌بار در مجمع عمومی سازمان‌ملل متحد سخنرانی خواهد کرد. به‌عنوان کارشناس مسائل بین‌الملل فکر می‌کنید رئیس‌جمهور کشورمان در سخنان خود در مجمع عمومی چه مطالبی را باید مورد توجه قرار دهد؟
مجمع عمومی سازمان‌ملل متحد بهترین فرصت است تا اصول اصلی سیاست خارجی دولت جدید و جهت‌گیری‌هایش در روابط بین‌الملل اعلام و به گوش مقامات دنیا برسد. به‌نظرم برنامه دولت سیزدهم هم در همین راستاست. در مجمع عمومی این اصول کلی که مبتنی‌بر سیاست خارجی متوازن و نگاه ویژه ایران به همسایگان است، تبیین خواهد شد. همچنین با توجه به شرایط منطقه و تحولات اخیر افغانستان تلاش برای تحقق صلح و ثبات در منظقه نیز می‌تواند یکی از کارویژه‌های ایران در این نشست باشد.
دو اتفاق مهم در افغانستان طی چندماه گذشته رخ داده است؛ نخستین اتفاق خروج آمریکا از این کشور و دومین اتفاق نیز تسلط طالبان بر افغانستان است. با توجه به این مساله رویکرد ایران در هفتادوششمین مجمع عمومی سازمان‌ملل متحد درقبال همسایه شرقی‌اش چگونه خواهد بود؟
عامل بخشی از بحران کنونی افغانستان غرب است. آمریکا با توافقی که در دوحه قطر انجام داد هم توان و هم میدان را دراختیار طالبان قرار داد تا بر افغانستان مسلط شود. همچنین افغانستان از جهت اینکه دارای مرزی پهناور با ایران است برای کشور ما بسیار مهم است و تحولاتش بر شرایط اقتصادی ایران به‌دلیل حجم مبادلاتی که با این کشور داریم تا حدی تاثیرگذار خواهد بود. همچنین بحران افغانستان بر مسائل امنیتی و حتی مسائل فرهنگی ایران نیز می‌تواند موثر باشد. در همین راستا ایجاد ثبات در افغانستان مهم‌ترین برنامه ایران درمورد این کشور باید باشد. در مجمع عمومی نیز دیپلمات‌های ما باید تلاش کنند تفاهمی میان برخی قدرت‌های بزرگ و همسایگان افغانستان برای مدیریت بحران در این کشور ایجاد شود، بنابراین انعقاد توافق منطقه‌ای با حضور قدرت‌های اثرگذار در منطقه و فرامنطقه‌ای برای مدیریت بحران افغانستان ضرورت دارد و من فکر می‌کنم وزیر امور خارجه کشورمان در این زمینه مذاکرات جدی با وزرای امور خارجه سایر کشورها در نیویورک خواهد داشت، البته در بحران کنونی افغانستان رسیدگی به چندین مورد ضروری است به‌عنوان مثال همین الان باید فکری برای شرایط بحرانی زندگی مردم در افغانستان شود. اگر این شرایط بحرانی بهبود پیدا نکند همسایگان افغانستان و همچنین برخی کشورهای دنیا با پدیده مهاجرت مردم افغانستان روبه‌رو خواهند شد.
با توجه به اینکه امسال شاهد نخستین حضور جو بایدن، رئیس‌جمهور دموکرات آمریکا در مجمع عمومی سازمان‌ملل متحد خواهیم بود پیش‌بینی می‌کنید محور سخنان وی چه تفاوتی با سخنان ترامپ در این مجمع خواهد داشت؟
اصول کلی سیاست خارجی آمریکا و جهت‌گیری‌های بایدن در این رابطه تعبیر ماهوی نسبت به زمان ترامپ نداشته است. خیلی از پروژه‌هایی را نیز که ترامپ دنبال می‌کرد بایدن هم دارد پیگیری می‌کند. شاید نقطه تمایز این دو نفر تاکیدشان بر چندجانبه‌گرایی آمریکا باشد که در رابطه با همین چندجانبه‌گرایی نیز نکاتی وجود دارد. مثلا ترامپ سعی می‌کرد در حوزه فراآتلانتیک تمرکزش را روی کشورهایی مانند انگلستان بگذارد و برخی کشورها که پیوستگی زیادی به اتحادیه اروپا نداشتند مانند کشورهای سنتی اروپا و مثلا فرانسه کمتر مورد توجه وی قرار می‌گرفت. رویکرد کلی بایدن در مواجهه‌اش با این کشورها مشابه ترامپ است. برای تایید این گزاره می‌توان به اقدام فرانسه در فراخواندن سفیرش از واشنگتن اشاره کرد که خود این اقدام مهم‌ترین نشانه بحران در روابط این دو کشور است.
با توجه به اینکه ایران از سال گذشته درگیر مذاکرات هسته‌ای برای احیای برجام در وین بوده است فکر می‌کنید در مجمع عمومی سازمان‌ملل متحد نیز مساله هسته‌ای مورد توجه ایران و سایر کشورها قرار خواهد گرفت؟
پیش‌بینی می‌کنم به مساله هسته‌ای ایران در صحبت‌های برخی سران کشورهای دنیا اشاره شود. همچنین مذاکرات حاشیه‌ای در سطح وزرای امور خارجه ایران و سایر کشورها پیرامون مساله هسته‌ای انجام خواهد شد، اما نمی‌توان توقع داشت این گفت‌وگوها به نتیجه ملموسی برسد زیرا دولت رئیسی در رابطه با مناقشه هسته‌ای یک سیاست اصولی دارد که مبتنی‌بر این سیاست، ایران به‌دنبال رسیدن به منافع عینی خود در حوزه اقتصاد و رفع تحریم‌هاست و برخلاف گذشته دولت سیزدهم قرار نیست در مذاکرات به شعارها و وعده‌های طرف مقابل دل خوش کند. در شرایط فعلی آنچه مشخص است طرف‌های غربی حاضر نیستند در زمینه مسائل اقتصادی و تحریم‌ها امتیاز جدی به ایران بدهند. کشورهای غربی حاضر در برجام زمانی از موضع خود عقب‌نشینی می‌کنند که در صحنه سیاست داخلی ایران تعبیرات جدیدی پیش بیاید و اقتصاد ایران توانمندتر شود، بنابراین به‌طور کلی نمی‌توان توقع داشت پیرامون مناقشه هسته‌ای در مجمع عمومی سازمان‌ملل متحد به نتیجه ملموسی رسید.
مطالب پیشنهادی
