سارا طاهری، روزنامه‌نگار: امروزه داشتن شغل دغدغه اصلی هر جوان جویای کار است و تحصیل در مراکز دانشگاهی مهم است؛ اما نمی‌تواند آینده شغلی افراد را تضمین کند. بدون‌شک ایجاد اشتغال آن هم از نوع پایدار، نیازمند دانش و مهارت کافی است و صرف دانستن دانش بدون مهارت نمی‌توان راه به جایی برد. بنابراین راه‌اندازی دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی برای آموزش مهارت به دانشجویان ضروری به نظر می‌رسد. آموزش‌هایی که حلقه گمشده اشتغال هستند. مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی از سال گذشته راه‌‌اندازی دانشکده‌‌های مهارت و کارآفرینی را در دستورکار قرار داده و نظام‌‌نامه آن نیز به تصویب رسید. دانشکده‌هایی که حلقه ارتباط بین آموزش‌‌های علمی و نیاز بازار کار هستند.

از سال گذشته تاکنون 113 دانشکده مهارت و کارآفرینی در واحدهای دانشگاهی شهرستان‌هایی که در سنوات گذشته دارای آموزشکده فنی‌وحرفه‌ای سما بوده‌اند، ایجاد شده و آموزشکده‌های مذکور در آنها ادغام شد. اما در سیاست جدید قرار شد یک واحد دانشگاهی در تهران نیز تاسیس شود تا بتواند به‌عنوان یک برند معتبر در آموزش‌های مهارتی فعالیت کند. اما از آنجا که تاسیس یک واحد سخت و زمان‌بر بود، قرار شد یکی از واحدهای تهران به واحد مهارت و کارآفرینی تغییر نام دهد که واحد یادگار امام‌خمینی(ره) با توجه به ظرفیت‌هایش برای این مهم انتخاب شد. رشته‌های دانشی این واحد دانشگاهی قرار است در طول مدت ۵ سال به سایر واحدها منتقل شوند و در ادامه مسیر آموزش مهارتی تنها مأموریت این دانشگاه خواهد شد. با این اوصاف حوزه مهارت و کارآفرینی در شهر تهران متولی واحدی خواهد داشت و منجر به توسعه و ارتقای کیفی آموزش‌های تخصصی حوزه مهارت و کارآفرینی و تحول در حوزه اشتغال‌‌زایی پایدار خواهد شد.

با سیدمحمد بطحایی، معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص جزئیات این دانشکده‌ها و چگونگی فعالیت واحد یادگار امام(ره) در حوزه آموزش‌های مهارتی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

هدف از راه‌اندازی دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی چیست؟

پرواضح است که نظام‌های جهانی (اقتصادی، اجتماعی) پی‌درپی درحال دگرگونی هستند. تغییرات شگرف محیطی، به‌روزآمدی فناوری در کسری از ثانیه، وجود افراد آموزش‌دیده ماهر و متناسب با بازار مشاغل حال و آینده جهت راهبری، ادامه فعالیت و توسعه این نظام‌ها را دوصدچندان کرده است.

 با نیم‌نگاهی به آمار وضعیت اشتغال دانش‌آموختگان دانشگاهی و علی‌رغم ابلاغ سیاست‌های کلی اشتغال (با روح مهارت‌افزایی) توسط مقام‌معظم‌رهبری و همچنین وجود بند 76 برنامه توسعه ششم (افزایش سهم آموزش‌های مهارتی در نظام آموزش کشور) و نیز برنامه توسعه ششم برنامه اشتغال ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی و همچنین قانون جامع آموزش تربیت فنی‌، حرفه‌ای و مهارتی، وجود تورم و خیل عظیم فارغ‌التحصیلان بیکار فاقد مهارت به‌ویژه در دوره‌های کارشناسی بسیار مشهود است. در کشور عزیزمان ایران پس از 4 دهه از گذشت عمر پربرکت انقلاب اسلامی و علی‌رغم افزایش کمی دانشجویان و فارغ‌التحصیلان، انطباق بین توانمندی‌ها، مهارت‌های فردی و تخصصی دانش‌آموختگان با نیازهای واقعی کشور و بازار کار موردتوجه واقع نشده است.

 دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه حضوری و غیردولتی کشور و منطبق با اسناد بالادستی به‌عنوان دانشگاهی مهارت‌آفرین با تدوین و تصویب نظام‌نامه آموزش فنی، حرفه‌ای و مهارتی در راستای یکی از ماموریت‌های اساسی خود بستر مهارت‌افزایی برای تربیت دانشجویان و فارغ‌التحصیلان ماهر و حرفه‌ای را مهیا کرده است. وظایف و ساختارهای متناظر این نوع آموزش‌ها در بدنه دانشگاه با تاسیس و راه‌اندازی دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی متناسب با نیازهای منطقه‌ای در واحد‌های دانشگاهی واجد شرایط و مبتنی‌بر ظرفیت‌های اقتصادی و آمایش منطقه‌ای ایجاد خواهد شد.

 تصمیم مدیریتی دانشگاه به تغییر و ارتقای سطح آموزشکده‌های قدیم به دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی فعلی به جهت تطابق نظام آموزشی جدید 3-3-6 (حذف دوره پیش‌دانشگاهی و به تبع آن کاردانی پیوسته) و بهره‌مندی حداکثری از امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری واحدهای دانشگاهی انجام گرفته است. این امر نویدی برای کاهش فارغ‌التحصیلان بدون مهارت خواهد بود. دانشکده مهارت و کارآفرینی با دارا بودن فضاهای کارگاهی آزمایشگاهی مجهز و اعضای هیات‌علمی مهارتی و مدرسان فنی‌وحرفه‌ای و استادکاران ماهر و همچنین با ساختار ویژه و متمایز از سایر دانشکده‌ها خواهند توانست به بخش اعظمی از نیازهای فارغ‌التحصیلان ماهر متناسب با بازار کار شهر و استان‌های خود پاسخگو باشند.

از چه زمانی راه‌اندازی این دانشکده‌ها در دستورکار قرار گرفت؟

در دی‌ماه 1398 طرحی مبنی‌بر ارتقا و تبدیل آموزشکده‌های فنی‌وحرفه‌ای سما به دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی ارائه شد که پس از بررسی‌های لازم، مقرر شد ابتدا نظام‌نامه نظام آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و مهارتی دانشگاه تدوین و پس از تصویب و ابلاغ، آیین‌نامه اجرایی مربوط به آن تدوین شود؛ درنهایت پس از تدوین و ویرایش‌های متعدد، در 11 آبان سال 1399 در جلسه هیات‌رئیسه دانشگاه، پیش‌نویس نظام‌نامه مذکور مورد بررسی قرار گرفت و با اکثریت آرای اعضا به تصویب رسید و سرانجام در 12 بهمن سال 1399 توسط ریاست محترم دانشگاه به تمام مراکز دانشگاهی ابلاغ شد. پس از آن، پیش‌نویس آیین‌نامه ارتقا و تبدیل آموزشکده‌های فنی‌وحرفه‌ای سما به دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی و تأسیس و نحوه اداره آنها توسط معاونت آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای، مهارتی و کاربنیان تهیه و ارائه شد. پس از بررسی‌های لازم در جلسات 371، 372 و 373 هیات‌رئیسه دانشگاه و بنا به دستور ریاست دانشگاه مقرر شد در تمام واحدهای دانشگاهی مجری دوره‌های مهارتی، در ابتدا دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی ایجاد شود و سپس شهرستان‌هایی که دارای آموزشکده فنی‌وحرفه‌ای سما هستند در آنها ادغام شوند که درنهایت پس از اصلاح و ویرایش نهایی، آیین‌نامه موردنظر با اکثریت آرای اعضای هیات‌رئیسه دانشگاه به تصویب رسید و در اول خرداد سال 1400 به تمامی مراکز دانشگاهی ابلاغ شد.

تاکنون 113 دانشکده مهارت و کارآفرینی ایجاد شده است

تاکنون چند دانشکده مهارت و کارآفرینی راه‌اندازی شده است؟

تاکنون 113 دانشکده مهارت و کارآفرینی در واحدهای دانشگاهی شهرستان‌هایی که در سنوات گذشته دارای آموزشکده فنی‌وحرفه‌ای سما بوده‌اند (به غیر از آموزشکده‌های فنی‌وحرفه‌ای تهران، تهرانسر و اندیشه)، ایجاد شده و آموزشکده‌های مذکور در آنها ادغام شده‌اند. این موضوع در دفترچه راهنمای ثبت‌نام دوره کاردانی پیوسته دانشگاه آزاد اسلامی نیمسال اول سال تحصیلی 1401-1400 نیز لحاظ شده است.

  واحد یادگار امام‌خمینی(ره) به برند معتبر در آموزش‌های مهارتی تبدیل می‌شود

چرا واحد یادگار امام قرار است به دانشکده مهارت و کارآفرینی تغییر رویکرد دهد؟

با توجه به ابلاغ آیین‌نامه تأسیس و راه‌اندازی دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی، آموزشکده‌های فنی‌وحرفه‌ای باید در آن ادغام شوند. در شهر تهران چند آموزشکده وجود دارد و برای ادغام آن چند سناریو بررسی شد. نخست تأسیس دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی در واحدهای شهر تهران و ادغام هر آموزشکده در یکی از واحدها بود. سناریوی دیگر تأسیس یک واحد مهارت و کارآفرینی بود که بتواند برند معتبری در آموزش‌های مهارتی باشد. همان‌طور که واحد علوم‌وتحقیقات در آموزش تحصیلات تکمیلی برند است. اما تأسیس واحد هم زمان‌بر است و هم امکانات تجمیعی دانشکده‌ها برای تبدیل زودهنگام به برند آموزش‌های مهارتی کافی نیست. بنابراین تصمیم گرفته شد یکی از واحدهای تهران به واحد مهارت و کارآفرینی تغییر نام دهد تا از ظرفیت‌های آن به نحو احسن در این خصوص استفاده شود. دو واحد نامزد این کار بودند و با توجه به ظرفیت‌های واحد یادگار امام‌خمینی(ره) شهرری، مأموریت آموزش مهارت و کارآفرینی به واحد یادگار امام‌خمینی(ره) محول شد.

  اعضای هیات‌علمی واحد یادگار امام‌خمینی(ره) در حوزه مهارتی خبره هستند

این واحد دانشگاهی چه پتانسیل و ظرفیت‌هایی برای این تغییر رویکرد دارد؟

واحد یادگار امام‌خمینی(ره) یکی از واحدهای بزرگ شهر تهران است که ظرفیت‌های بسیار بالایی در حوزه‌های مهارتی دارد و نخست آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های بسیار پیشرفته‌ای است که لازمه آموزش‌های مهارتی است. واحد یادگار امام بیش از 300 عضو هیات‌علمی دارد که بسیاری از آنها در حوزه مهارتی خبره هستند و اجرای طرح‌های کاربردی نشانگر خبرگی آنها است. واحد یادگار امام‌خمینی(ره) شهرری قطب حمل‌ونقل است و قرارداد تعمیر واگن‌های قطار را با راه‌آهن بسته است که آن را به نحو احسن انجام دادند. علاوه‌بر آن از ظرفیت‌های فیزیکی نیز برخوردار است.  

رشته‌های غیرمهارتی به سایر واحدهای دانشگاهی تهران منتقل و جابه‌جا می‌شوند

تکلیف رشته‌های دانشی این دانشگاه چه می‌شود؟

طبق مصوبه شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه که در تاریخ بیست‌وچهارم مردادماه امسال برگزار شد، مقرر شد طی پنج سال، رشته‌های غیرمهارتی به همراه اعضای هیات‌‌های علمی‌ آنها به سایر واحدهای دانشگاهی تهران منتقل و جابه‌جا شوند و تمام تلاش این مجموعه و واحد دانشگاهی مربوط به این است که تحقق این امر، هرچه زودتر و کمتر از موعد مقرر صورت پذیرد.

این دانشگاه از چه زمانی فعالیت خود را به‌عنوان دانشگاه مهارت و کارآفرینی شروع کرده است؟

طبق هماهنگی‌های به‌عمل‌آمده و تصمیمات لازم، مقرر شده در طول نیمسال اول سال تحصیلی 1401-1400 مقدمات و تمهیدات لازم برای محقق شدن این موضوع درنظر گرفته شود و از ابتدای نیمسال دوم سال تحصیلی 1401-1400 استقرار مجموعه دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی و ادغام سه آموزشکده فنی‌وحرفه‌ای تهران، تهرانسر، اندیشه و شعب مربوطه در آنها صورت پذیرد.

  هدف دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی معرفی رشته‌های مهارتی به دانش‌آموزان دبیرستان‌هاست

دانشجویانی که در این دانشگاه پذیرفته می‌شوند چه ویژگی‌هایی دارند؟

اغلب متقاضیان این رشته‌ها فارغ‌التحصیل هنرستان‌ها هستند و همچنین دانش‌آموزانی که استعداد‌های مهارتی داشته و در کارهای عملی مهارت دارند. در اینجا باید به این نکته توجه کنیم که یکی از اهداف دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی معرفی رشته‌های مهارتی به دانش‌آموزان دبیرستان‌ها برای تحصیل در آن به‌عنوان مسیر میانبر جذب در بازار کار باشد. متاسفانه درحال‌حاضر دیدگاه برخی افراد درمورد تحصیل در رشته‌های فنی‌وحرفه‌ای نگاه بالا به پایین است، دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی با توجه ویژه به تربیت تکنسین‌های ماهر و منحصربه‌فرد این نگاه را اصلاح کرده، به‌صورتی‌که تحصیل در رشته‌های مهارتی جزء اولویت‌های دانشگاهی افراد شود.

  4 نوع مهارت در دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی قابل‌کسب است

مهارت‌های قابل‌کسب در این دانشکده‌ها چیست؟

چهار نوع مهارت در این دانشکده‌ها آموزش داده می‌شود. مهارت‌های تخصصی، مهارت‌های عمومی، مهارت‌های فنی‌وحرفه‌ای و مهارت‌های فردی. مهارت‌های تخصصی دانشگاهی عبارتند از مهارت‌هایی که لازم است دانشجویان حین تحصیل در کنار دروس نظری خود فرابگیرند تا زمینه استفاده بهتر و عملی‌تر از مفروضات فراهم شود. مهارت‌های عمومی نیز به دانشجویان و دانش‌آموختگان کمک می‌کند تا بتوانند در یک محیط کار واقعی به‌عنوان فردی موثر و مفید مسئولیت‌های محوله‌شان را سازماندهی و اجرا کنند.  مهارت‌های فنی‌و حرفه‌ای نیز مهارت‌هایی است که دانشجویان حین تحصیل فرا می‌گیرند ولی به‌طور مستقیم به رشته آنها ارتباط نداشته ولی می‌تواند جهت کسب موقعیت شغلی در جامعه و با انجام فعالیت‌های بین‌رشته‌ای درصورت ضرورت کمک کند. درنهایت مهارت‌های فردی نیز مهارت‌هایی است که دانشجویان در راستای توسعه فردی، شناخت مهارت‌های زندگی و سایر توانمندی‌های اجتماعی کسب می‌کنند.

  نیاز به اعضای هیات‌علمی مهارتی و استادکار ماهر بیش از پیش مشهود است

درخصوص اعضای هیات‌علمی این دانشگاه توضیح دهید.

با توجه به نسبت درس عملی به نظری (70 به 30) در سرفصل‌های رشته‌های موجود در دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای و جامع علمی-کاربردی و تاکید بر ارتقای سطح مهارت فارغ‌التحصیلان در دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی نیاز به اعضای هیات‌علمی مهارتی و استادکار ماهر بیش از پیش مشهود است. بنابراین برای تربیت تکنسین ماهر و کاردان متناسب با نیاز صنعت، حضور استادانی که قادر به کار با ابزار بوده و بیشتر وقت‌شان را به حضور در آزمایشگاه و کارگاه بگذرانند، ضروری به نظر می‌رسد. در این راستا تلاش این معاونت بر آن است تا متناسب با هر رشته، دوره‌های مهارتی پیش‌بینی و شرایط شرکت در آن را برای استادان فراهم کند. نکته مهم این‌که دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی (آموزشکده‌های فنی‌وحرفه‌ای سمای سابق) حدود 349 عضو هیات‌علمی دارند.

فکر می‌کنید مشخصا این دانشکده چه میزان به بحث اشتغال‌زایی کمک کند؟

با توجه به اینکه اکثر دانشجویان فارغ‌التحصیل از دانشگاه‌های سراسر کشور افرادی آکادمیک با کوله‌باری از دانش بدون تجربه عملی هستند، تاکنون بازار کار روی خوش به جذب آنان نشان نداده است. این دانشجویان برای اشتغال باید بعضی دوره‌ها و مهارت‌ها را به‌طور جداگانه کسب کنند تا آماده جذب در بازار کار شوند. ولی تلاش دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی بر آن است تا با توجه به نیاز بازار و جامعه همچنین آمایش سرزمینی و با معرفی و ثبت رشته‌های کاردانی جدید متناسب با علم روز دانشجویان ماهر و تکنسین آماده جذب بازار کار تربیت کنند و این مهم می‌تواند در اشتغال‌زایی نقش بسزایی داشته باشد.

آیا برای ارتباط صنایع با این دانشکده برنامه‌ریزی شده است یا خیر؟

اصولا در جانمایی دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی و تاسیس آنها به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که علاوه‌بر نزدیکی به شهرک‌ها و ناحیه‌های صنعتی و حوزه‌های کسب‌وکار، بازار و سرمایه، امکان بهره‌مندی از امکانات صنایع جهت حضور دانشجویان و فارغ‌التحصیلان و اجرای دوره‌های کارآموزی و کارورزی، اجرای طرح پویش، راه‌اندازی مدارس مهارتی و کاربنیان بیش از پیش مهیا شود. ضمن آنکه برای تعامل مطلوب، استفاده از ظرفیت‌های شوراهای تخصصی کارگروه‌های برنامه‌ریزی مشترک و آیین‌نامه و دستورالعمل‌های همکاری ظرفیتی مدنظر قرار گرفته شده است.