یگانه عرب، روزنامه‌نگار: مجتبی یوسفی‌نژاد، مدیر شبکه فناوری و نوآوری ایران درخصوص ظرفیت اشتغال‌زایی استارتاپ‌ها بیان کرد: «طبق آماری که درحال حاضر در دست داریم، هر استارتاپ می‌تواند هفت متخصص را مشغول به‌کار کند. یکی از مهم‌ترین معضلات کشور درحال حاضر اشتغال تحصیلکرده‌ها است و ایران سومین کشور در حوزه تربیت نیروی فنی و مهندسی است؛ درحالی‌که همین الان ۱۸ تا ۲۰ درصد از متخصصان رشته‌های فنی و مهندسی بیکار هستند که این دوبرابر میانگین بیکاری در کشور است. این قاعده را ما نمی‌توانیم با شغل‌های سطح پایین یا غیردانشی حل کنیم. به هرحال کسی که آموزش دیده و لیسانس و فوق‌لیسانس گرفته است، می‌خواهد به‌سمت مشاغلی برود که نیاز به مهارت و تخصص خاصی دارند، ولی امکان این قضیه وجود ندارد. قاعدتا هم باید به این سمت برویم که با توسعه استارتاپ‌ها و به‌طورکلی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و شرکت‌های دانش‌بنیان، این نیروهای متخصص را به‌کار بگیریم که با این‌کار علاوه‌بر اینکه معضل اشتغال نیروهای دانش‌محور حل خواهد شد، بلکه اقتصاد کشور و به‌ویژه اقتصاد دانش‌بنیان می‌تواند درآمد بالا و ارتقای سطح جی‌دی‌پی مناسبی را برای کشور به ارمغان بیاورد.
حمایت از استارتاپ‌ها بر برنامه دقیق استوار باشد، نه کلی‌گویی
وی درباره سهم معاونت علمی- فناوری ریاست‌جمهوری از یک‌سو و نقش خود استارتاپ‌ها ازسوی دیگر در اشتغال‌زایی نیروهای دانشی عنوان کرد: «در همه‌جای دنیا یک پایه مهم از اقتصاد دانش‌بنیان، حمایت‌ها و هدایت‌های دولتی است. حمایت‌ها باید مبتنی‌بر اهداف مشخص و برنامه‌های دقیق باشد نه کلی‌گویی‌ها و در این میان، نیازمندی‌های کشور را مشخص کند تا تلاش در آن زمینه‌ها صورت بگیرد. دولت‌ها معمولا کمک می‌کنند تا استارتاپ‌ها و شرکت‌ها در زمینه‌های موردنیاز فعالیت کنند، انرژی آنها هدر نرود و ایجاد اشتغال در همان زمینه‌ها باشد. وظیفه دولت و به‌طور خاص معاونت علمی این است که اولا فرهنگی در حاکمیت ایجاد کند تا این نیازمندی در کل کشور جدی گرفته شود و به‌عبارتی تمام اجزای حاکمیت را در جدی گرفتن ضرورت حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان توجیه کند؛ حمایت‌هایی که چه در زمینه مالی، قانونی و چه در زمینه رشد و توسعه صادرات می‌تواند بسیار راهگشا باشد.»
یوسفی‌نژاد اشاره کرد: «نکته بعدی این است که دولت می‌تواند به‌طور دقیق هدایت کند؛ یعنی مسائل و موضوعات کلان را درک کرده و تحلیل کند و بتواند آن را به زبانی که استارتاپ‌ها متوجه می‌شوند، در اختیارشان قرار بدهد. توجه به این امر می‌تواند برای استارتاپ‌ها در کشور شغل و درآمد ایجاد کند. دولت باید مسائل کشور را درک کند و دراختیار این شرکت‌ها قرار بدهد تا همان زمینه‌های موردنیاز رشد اتفاق بیفتد و ما شاهد گسترش اشتغال در کشور باشیم.»
سطح اشتغال‌زایی استارتاپ‌ها در کشور ۵درصد است
مدیر شبکه فناوری و نوآوری ایران درباره ارزیابی نقش خود استارتاپ‌ها در اشتغال‌زایی برای متخصصان فنی و مهندسی گفت: «همان‌طور که درصد اشتغال دانش‌بنیان‌ها در کلیت اقتصاد کشور پایین است، قطعا به‌تبع آن این کاهش درصد اشتغال‌زایی درمورد استارتاپ‌ها هم وجود دارد؛ البته که ارزیابی ما ازلحاظ کیفیت اشتغال، متفاوت است. اگر اقتصاد دانش‌بنیان را با سایر اقتصادهای علمی کشور مقایسه کنیم، خواهیم دید درحال حاضر ۵ درصد از اقتصاد کشور را دانش‌بنیان‌ها تشکیل می‌دهند که اشتغال در این زمینه هم به همان میزان ۵ درصد است. اما اگر به این فکر کنیم که چه اندازه می‌توان بر فعالیت استارتاپ‌ها برای ایجاد اشتغال در کشور حتی در کوتاه‌مدت حساب کرد، باید گفت دولت و نهادهایی چون معاونت، صندوق نوآوری و شکوفایی، خود شبکه و... با برنامه‌ریزی درست و نشان دادن مسائل دقیق کشور به استارتاپ‌ها و حمایت و هدایت دقیق‌شان در یک بازه زمانی سه تا چهارساله موجب می‌شوند استارتاپ‌ها بتوانند بخش بسیار قابل‌توجهی در اقتصاد کشور ازلحاظ اشتغال‌زایی داشته باشند.»
یوسفی‌نژاد ادامه داد: «ازطرف دیگر بخش جدی استارتاپ‌ها بر مسائل حال حاضر کشور متمرکز نشده‌اند. خیلی از مسائل حال حاضر در صنعت، حاکمیت و بخش‌های مختلف وجود دارد که توجهی ازسمت استارتاپ‌ها به آن نمی‌شود که موجب می‌شود استارتاپ‌ها توسعه پیدا نکرده و نتوانند اشتغال‌زایی هم داشته‌باشند.»
حمایت نهادها باید براساس داشبورد اطلاعات ملی زیست‌بوم باشد
وی در ادامه توضیح داد: «به‌لحاظ حجم کمک و حمایت، نمی‌شود گفت از فضای استارتاپی حمایت کمی می‌شود، اما مساله این است که اولا این حمایت‌ها هوشمند نیست؛ یعنی باید مشخص شود به چه استارتاپی چه زمانی چه کمکی شود. ثانیا این حمایت‌ها باید براساس یک داشبورد اطلاعات ملی زیست‌بوم انجام شود. یکی از مهم‌ترین مسائل برای مدیریت زیست‌بوم فناوری- نوآوری در ایران این است که ما داشبورد اطلاعات ملی نداریم، به همین دلیل اگر تصمیمی برای حمایت می‌گیریم، دقیقا نمی‌دانیم باید از چه چیزی حمایت کنیم، پس فرآیند تصمیم‌سازی نیز دچار ایراد می‌شود. به‌دلیل کمبود اطلاعات با اطلاعات محدود از شرکتی حمایت می‌کنیم، اما آیا این حمایت درست است؟ باید در این مرحله از استارتاپ‌ها حمایت کرد یا نه؟»
نیازمند راه‌اندازی داشبورد اطلاعات اکوسیستم استارتاپی هستیم
مدیر شرکت فناوری و نوآوری بیان کرد: «در حوزه دولتی و معاونت علمی حمایت‌های مختلفی در حوزه‌های آموزشی، گرنت، مالی و تسهیلات انجام می‌شود. اما دقیق نمی‌دانیم این حمایت‌ها باید در این زمان و از استارتاپ موردنظر انجام شود یا نه؟ مهم‌ترین اقدام در وهله نخست، ایجاد داشبورد اطلاعات ملی است تا مدیران برطبق این داشبورد مشکلات و ضعف‌های کل اکوسیستم را درک کنند. به‌طور مثال بدانند از زمان گسترش یک استارتاپ تا تبدیل شدن به یک شرکت دانش‌بنیان، در چه نقطه‌ای حمایت‌های مالی و... باید صورت پذیرد. مدتی است اصطلاحی را در شبکه فناوری- نوآوری مطرح کرده‌ایم و تلاش داریم کریدور رشد را برای زیست‌بوم فناوری- نوآوری سامان‌دهی کنیم و بتوانیم تمام خدمات، حمایت‌ها و نیازمندی‌های استارتاپ‌ها و مجموعه دانش‌بنیان را در کریدور رشد ایجاد کنیم و متناسب با آن حمایت‌های بهتر و جدی‌تری از استارتاپ‌ها و دانش‌بنیان‌ها داشته باشیم.»
کوچک‌بودن سایز اقتصاد کشور، مانع از رشد استارتاپ‌ها می‌شود
وی با اشاره به مقایسه رشد و اشتغال‌زایی استارتاپ‌ها در ایران و جهان گفت: «یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که باید برای مقایسه هر مجموعه اقتصادی در داخل با خارج از کشور مدنظر قرار بدهیم، سایز اقتصاد کشور ما با دنیا است؛ اگر دنبال رشد استارتاپ‌ها هستیم، باید سایز اقتصادمان را بزرگ کنیم. یکی از معضلات جامعه ما این است که سایز اقتصاد کوچک و درحال کوچک‌تر شدن است و رشد اقتصادی در ۱۰ سال گذشته به‌طور میانگین زیر نیم‌درصد است. طبق سند چشم‌انداز قرار بوده تا سال ۱۴۰۴ میانگین رشد اقتصادی سالانه هشت درصد باشد؛ این به این معناست که ما میان اقتصاد خودمان با جهان فاصله ایجاد کردیم. به‌دلیل همین اقتصاد کوچک، استارتاپ‌های ما با دیگر استارتاپ‌ها در دنیا فاصله زیادی دارند و آن حجم از توسعه و گسترش اشتغال‌زایی که باید داشته‌باشند را ندارند.» یوسفی‌نژاد عنوان کرد: «یکی‌از مهم‌ترین دلایل این‌جریان، عدم اتصال استارتاپ‌ها به صنایع‌مادر نظیر نفت و پتروشیمی است که بخش بزرگ و مهمی از اقتصاد کشور را دربرمی‌گیرد. استارتاپ‌ها هنوز به این‌حوزه‌ها ورود نکرده و حدود ۹۰درصد استارتاپ‌ها درحوزه آی‌تی فعالیت دارند و در حوزه‌های دیگر فعالیت‌شان کمتر است.»
مطالب پیشنهادی
