بیم‌وامید بازگشت دانشگاه به وضعیت سفید

زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار: نحوه آغاز به‌کار دانشگاه‌ها در ترم تحصیلی جدید و احتمال بازگشت دانشجویان به کلاس‌های درس از آن مباحثی است که هر روز بر ابهامات آن افزوده شده است. از همان روزی که کرونا باعث تعطیلی کلاس‌های حضوری مراکز آموزشی شده بود تا امروز، بارها مسئولان متولی از وزارت بهداشتی‌ها گرفته تا وزارت علومی‌ها درباره زمان بازگشت دانشجویان اظهارنظرهای مختلفی داشته‌اند. مساله‌ای که گاه به شکل آموزش ترکیبی مطرح شد و گاهی نیز خبر از بازگشت دوباره دانشجویان دارد. اما واقعیت اینکه تا امروز نه‌تنها خبر بازگشت دانشجویان مقاطع مختلف به محیط‌های علمی رنگ واقعیت به خود نگرفته، بلکه تفاوت نگاه میان مسئولان با واقعیت موجود در فضای آکادمیک کشور بیشتر باعث سردرگمی مسئولان دانشگاهی و بالطبع دانشجویان شده است. البته این اولین‌بار نیست که در ایام کرونا شاهد کور کردن گره توسط متولیان هستیم، بلکه پیش‌تر در موضوعاتی مانند برگزاری امتحانات و حتی شروع ترم‌های گذشته نیز این مهم صادق بوده است. حالا به نظر می‌رسد دوباره مسئولان می‌خواهند کلاف سردرگم بازگشت دانشجویان را همانند گذشته کور کنند؛ چراکه درحالی وزیر بهداشت از دایر شدن دانشگاه‌ها آن هم از 15 مهرماه سخن به میان آورده که با نگاهی به وضعیت دانشگاه‌ها باید گفت عموم مراکز آموزشی خود را برای تکرار آموزش مجازی در ترم تحصیلی جدید آماده کرده‌اند و بعید است بتوانند در زمان اندک باقی‌مانده تا آغاز ترم اول سال تحصیلی 1401-1400 بتوانند شرایط را برای بازگشت دانشجویان خود آماده کنند.

بی‌اعتنایی مسئولان به زمان‌بندی واکسیناسیون دانشجویان

10 مردادماه امسال بود که خاکی‌صدیق، معاون آموزشی وزارت علوم از تدوین برنامه زمانی برای آغاز واکسیناسیون دانشجویان از شهریورماه خبر داد و قرار بود طبق اعلام این مقام مسئول اولین گروه دانشجویان که جمعیت 502 هزار نفری را شامل می‌شدند از شهریورماه امسال واکسینه شوند. در این میان، دانشجویان دکتری تخصصی ورودی 97 و پیش از آن، دانشجویان کارشناسی‌ارشد ورودی 99 و پیش از آن و دانشجویان دکتری عمومی ورودی 95 و پیش از آن به‌عنوان سه گروه اول برای دریافت واکسن معرفی شده بودند؛ اما این اتفاق طبق برنامه پیش نرفت و حالا جمعیت زیادی از گروه اول هنوز در صف دریافت واکسن مانده‌اند. جالب اینجاست که فاز دوم واکسیناسیون هم ‌باید طبق برنامه از مهرماه شروع شده و در آن 928 هزار نفر از دانشجویان سراسر کشور واکسینه می‌شدند. دانشجویان دکتری تخصصی ورودی 98، دانشجویان کارشناسی‌ارشد ورودی 1400، دانشجویان دکتری عمومی ورودی 96 و 97، دانشجویان کارشناسی پیوسته 97 و پیش از آن و درنهایت نیز دانشجویان کارشناسی ناپیوسته 99 و پیش از آن در زمره گروه دوم دانشجویان قرار می‌گرفتند، اما خبرها از دانشگاه‌ها حاکی از آن است که حتی گروه اول دانشجویان هم نتوانستند در زمان‌بندی تعیین‌شده، دوز اول واکسن را دریافت کنند و برنامه واکسیناسیون در بسیاری از دانشگاه‌ها متوقف شده است. به‌طوری‌که عمادالدین فاطمی‌زاده، معاون دانشجویی دانشگاه صنعتی‌شریف پیش‌تر به «فرهیختگان» گفته بود: «آن‌دسته از دانشجویانی که در خوابگاه‌ها مستقر هستند هم تاکنون واکسینه نشده‌اند. به نظر می‌رسد طی نامه‌ای که از سوی مسئولان وزارت بهداشت منتشر شده، فعلا اجازه صدور مجوز برای دانشجویان وجود ندارد؛ البته باید بگویم که واکسیناسیون اعضای هیات‌علمی و پرسنل ما رو به پایان است.»

پایان شهریور؛ آغاز سال تحصیلی جدید

با نگاهی به تقویم آموزشی دانشگاه‌های کشور فارغ از اینکه زیرمجموعه وزارت علوم محسوب می‌شوند و یا در زمره دانشگاه‌های وابسته به وزارت بهداشت هستند، باید گفت دانشگاه‌ها خود را برای آغاز کلاس‌های درسی‌شان آن هم به‌صورت مجازی از 27 شهریورماه آماده کرده‌اند، دانشگاه‌های وزارت بهداشتی کمی زودتر به استقبال سال تحصیلی می‌روند؛ اما درمجموع روزهای پایانی شهریورماه به‌عنوان روزهای آغازین سال تحصیلی جدید محسوب می‌شود. طبق برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته عموم دانشجویان فارغ از مقطع تحصیلی‌شان باید خود را برای شرکت در امتحانات پایان ترم، آن هم در دی‌ماه و حتی دهه اول بهمن‌ماه آماده کنند؛ موضوعی که هنوز مشخص نیست همانند ترم گذشته به‌صورت غیرحضوری باشد و یا اینکه بالاخره واکسیناسیون می‌تواند زمینه را برای شرکت حضوری دانشجویان در سر جلسات امتحان آماده کند.

تحقق ایمنی کامل در دانشجویان گروه اول؛ نیمه آبان‌ماه

درست است که در همان زمان این مقام مسئول از برنامه وزارت علوم برای آغاز آموزش حضوری دانشگاه‌ها از مهرماه درصورت کنترل طبیعی شرایط کرونا خبر داده بود، اما نباید این مساله را فراموش کرد که تنها زمانی می‌توان گروه اول دانشجویان را به کلاس‌های فیزیکی دانشگاه‌ها فرستاد که دوز دوم واکسن را نیز در زمان مقرر دریافت کرده باشند. به‌عبارت دیگر اگر واکسیناسیون دانشجویان طبق برنامه پیش می‌رفت، ‌باید آخر مهرماه، تمام دانشجویان گروه اول دوز دوم را دریافت کرده باشند و با توجه به اینکه ایمنی تنها دو هفته بعد از تزریق دوز دوم ایجاد می‌شود، تازه گروه اول دانشجویان می‌توانستند در نیمه اول آبان‌ماه به ایمنی کامل برسند، مساله‌ای که حالا به نظر می‌رسد حتی برای گروه اول هم محقق نخواهد شد؛ چه برسد به دانشجویانی که قرار بود در فاز دوم، سوم و چهارم واکسینه شوند. با این حساب قطعا دانشگاه‌ها نمی‌توانند شروع ترم را همانند دوران قبل از کرونا حتی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی هم کلاس‌های حضوری داشته باشند؛ چراکه به اذعان بسیاری از مسئولان تنها استادان و کارمندان دانشگاه‌ها هستند که تزریق دوز دوم برای آنها یا به پایان رسیده یا رو به پایان است و دانشجویان هنوز باید زمان زیادی را منتظر بمانند.

دوباره یک ابهام؛ دوباره تکرر اظهارنظر!

علی‌رغم اینکه خاکی‌صدیق در همان برهه زمانی اعلام کرده بود، دانشجویان جدیدالورود در بهترین حالت از بهمن‌ماه می‌توانند آموزش حضوری داشته باشند؛ اما وزیر بهداشت 15 شهریورماه امسال بدون اشاره به کم‌کاری‌های صورت‌گرفته در تزریق واکسن دانشجویان و همچنین عدم تفکیک مقاطع تحصیلی از دایر شدن کلاس‌های درس آن هم از 15 مهرماه گفته بود: «حضور فراگیران و دانشجویان می‌تواند متفاوت باشد. به‌عنوان نمونه در مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری که تعداد دانشجویان زیاد نیست، ممکن است تمام دانشجویان بتوانند در کلاس‌ها حاضر شوند اما در برخی رشته‌ها و مقاطع که تعداد دانشجویان زیاد است، دانشگاه‌ها می‌توانند به‌صورت ترکیبی، کلاس‌ها را برپا کنند که تعدادی به‌صورت حضوری و تعدادی نیز به‌صورت مجازی، در کلاس‌ها شرکت‌ کنند.» نکته جالب در اظهارنظر عالی‌ترین مقام وزارت بهداشت نادیده‌گرفتن تقسیم‌بندی اعمال‌شده برای دانشجویان در مقاطع مختلف است؛ چراکه به گفته او دانشجویان براساس قرنطینه هوشمند، اگر بخواهند به‌صورت حضوری در کلاس‌های دانشگاه‌ها، حضور داشته باشند باید کارت واکسن داشته باشند. به نظر می‌رسد طبق این اظهارنظر حتی اگر دانشجویی در مقطع تحصیلات تکمیلی هم تحصیل نکند می‌تواند با ارائه کارت واکسن به کلاس‌های درس برود، درحالی‌که نه‌تنها این مقام مسئول هیچ اشاره‌ای به توقف روند واکسیناسیون دانشجویان نداشته، بلکه درباره وضعیت دانشجویان جدیدالورود هم سخنی به زبان نیاورده است.

آموزش حضوری منتفی شد؟

وزارت بهداشتی‌ها تلاش دارند از نگاه خود دانشگاه‌ها را از ابتدای سال تحصیلی جدید حضوری کنند؛ اما واقعیت این است که دانشگاه‌های تابع وزارت علوم، قرار نیست از این مساله پیروی کنند، موضوعی که معاون آموزشی این وزارتخانه بر آن صحه گذاشته و تاکید می‌کند: «با توجه به اینکه واکسیناسیون دانشجویان تا مهرماه کامل نمی‌شود، براساس مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا، آموزش‌ها حضوری نیست.»  مساله قابل‌تامل دیگر احتمال تاخیر در آغاز سال تحصیلی توسط برخی دانشگاه‌هاست؛ موضوعی که خاکی‌صدیق درباره‌اش می‌گوید: «با توجه به شرایط ناشی از شیوع کرونا، شاید دانشگاهی نتواند از ۱۵ یا ۲۰ شهریورماه فعالیت خود را آغاز کند. این‌گونه دانشگاه‌ها نیمه دوم شهریور تا اول مهرماه را برای شروع آموزش‌ها به‌صورت مجازی درنظر گرفته‌اند. در اصل هر دانشگاه با توجه به توانمندی و برنامه خود، زمان بازگشایی را اعلام می‌کند.» و نکته مهم در این‌باره آن است که با نگاهی به تقویم آموزشی دانشگاه‌ها می‌توان نتیجه گرفت عموم دانشگاه‌ها روزهای پایانی شهریورماه را به‌عنوان آغاز سال تحصیلی خود انتخاب کرده و در عمل از آماده نبودن خود برای استقبال از سال تحصیلی حکایت می‌کنند.  طی روزهای اخیر مسئولان دانشگاه‌های مختلف از توقف یکباره روند واکسیناسیون دانشجویان تحصیلات تکمیلی خود گلایه داشتند، اما گویی وزارت علوم اصلا این مساله را قبول نداشته و معتقد است روند واکسیناسیون طبق برنامه پیش می‌رود! «براساس اعلام ستاد ملی مقابله با کرونا، زمان شروع واکسیناسیون دانشجویان از نیمه دوم شهریورماه است و از نظر وزارت علوم، در این زمینه وقفه‌ای ایجاد نشده است.» این بخشی از اظهارنظر خاکی‌صدیق است که نشان می‌دهد فاصله معناداری در این زمینه بین متولیان وزارت علوم با مسئولان دانشگاه‌های مختلف وجود دارد. جالب اینجاست درحالی این مقام مسئول از آغاز واکسیناسیون آن هم از نیمه شهریورماه سخن می‌گوید که پیش‌تر خبرها از بازگشت بخشی از دانشجویان از مهرماه به دانشگاه‌ها حکایت داشت؛ درحالی‌که طبق این اظهارنظر از همان ابتدا هم مشخص بود که قرار نیست دانشجویان از ابتدای مهرماه به کلاس‌های درس بازگردند.

دانشگاه منتظر، دانشجوی بلاتکلیف!

اظهارنظرهای متعدد و البته متناقض مسئولان باعث شده تا دانشگاه‌ها ترجیح بدهند همانند گذشته با آموزش‌های غیرحضوری به استقبال سال تحصیلی جدید بروند. در این میان نمی‌توان پاس دادن دانشگاه‌ها به دریافت مجوز از ستاد کرونای استانی ازسوی وزارت علوم را هم نادیده گرفت. به‌عبارت دیگر، طبق اعلام معاون آموزشی وزارت علوم دانشگاه‌ها درصورت دریافت مجوز می‌توانند کلاس‌ها را به‌صورت محدود و برای دانشجویان بومی که واکسن دریافت کرده‌اند، برگزار کنند. این مقام مسئول درحالی از امکان حضوری شدن کلاس‌ها برای دانشجویان بومی خبر می‌دهد که مشخص نکرده این مهم شامل حال دانشجویان همه مقاطع می‌شود یا تنها دانشجویان تحصیلات تکمیلی می‌توانند از این مساله بهره‌مند شوند. اما واقعیت آن است که دانشگاه‌ها طبق اعلام خودشان حتی امکان پذیرش این بخش از دانشجویان را هم ندارند و درعمل این سناریوی متولیان آموزش‌عالی برای عادی شدن شرایط تحصیل ویژه دانشجویان بومی درعمل محقق نخواهد شد.

آموزش حضوری با اعمال انواع استثنائات!

درکنار اینکه هرکدام از مسئولان متولی آموزش‌عالی و واکسیناسیون دانشجویان، اظهانظرهای خاص خود را طی روزهای گذشته رسانه‌ای کرده‌اند، حالا وزیر علوم هم شرایط جدیدی را پیش‌روی دانشگاه‌ها گذاشته است. محمد زلفی‌گل با تاکید بر اینکه این وزارتخانه تابع تصمیمات ستاد ملی مقابله با کرونا است، گفته بود: «با تصمیم کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس مقرر شد بازگشایی دانشگاه‌ها برای هیچ مقطع تحصیلی رخ ندهد و تنها آن دسته از دانشجویان مقاطع دکتری و کارشناسی‌ارشد که رساله‌ها و طرح‌های پژوهشی‌شان به تصویب گروه و دانشکده‌شان رسیده، می‌توانند برای انجام فعالیت‌ها در دانشگاه حضور داشته باشند؛ درحالی‌که به‌صورت کلی برای همه دانشجویان ترم آینده به‌صورت مجازی خواهد بود.» چنین اظهارنظری بار دیگر به‌جای اینکه وضعیت مشخصی را پیش‌روی دانشجویان بگذارد، دوباره با تقسیم‌بندی مقاطع و البته روشن نکردن شرایط نهایی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی آن‌هم در شرایطی که تزریق واکسن حتی در دانشگاه‌هایی مانند تهران برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی با مشکلاتی روبه‌رو است، تنها به سردرگمی بیشتر آنها و مسئولان دانشگاهی می‌انجامد.»

در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید: