پهپادهای پاکستان عامل خانه‌خرابی افغانستان

تینا سیدجمالی، روزنامه‌نگار: روز یکشنبه پس از هفته‌ها بن‌بست در پنجشیر بالاخره گروه طالبان با کمک گسترده پاکستان موفق به رخنه به این منطقه شد. خبرگزاری آمریکایی CNN  می‌گوید نیروهای پاکستانی در دره پنجشیر از طریق هوایی به پشتیبانی گروه طالبان پرداخته‌اند. آن‌طور که رسانه‌ها و همچنین منابع میدانی گزارش داده‌اند اسلام‌آباد از پهپادهای شناسایی و تهاجمی در حمله به پنجشیر بهره برده است تا بتواند به شکل دقیقی مواضع مدافعان پنجشیر را هدف قرار دهد. با توجه به اهمیت این اقدام و نقض قوانین بین‌المللی و قواعد منطقه‌ای ازسوی پاکستان در گزارشی به بررسی پهپادهای پاکستان که احتمالا در حمله به پنجشیر نقش داشته‌اند، پرداخته‌ایم.

  چین، منبع اصلی سلاح برای پاکستان

در سال‌های اخیر چین به یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان تسلیحات نظامی ازجمله هواپیماهای بدون سرنشین مسلح در دنیا تبدیل شده است. جدیدترین تحقیقات صورت‌گرفته نشان می‌دهد 18کشور از سال‌های 2011 تا 2019 هواپیماهای بدون سرنشین مسلح تولید یا خریداری کرده‌اند. از این 18کشور، 11مورد چنین هواگردهایی را از چین تهیه کرده‌اند.

اسلام‌آباد نیز به‌عنوان یکی از این 11کشور مذاکرات خود با پکن برای خرید پهپاد را از سال 2011 آغاز کرده است. از آنجاکه چین پهپادهای تهاجمی بسیار پیشرفته‌ای را به دیگر کشورهای جهان صادر کرده است می‌توان درک کرد که در برابر متحد منطقه‌ای‌اش پاکستان تا حد زیادی سخاوتمندانه عمل کرده است زیرا اسلام‌آباد از سال 2015 تاکنون یکی از اصلی‌ترین مشتریان تسلیحاتی پکن است. به‌عنوان نمونه پاکستان علاوه‌بر تسلیحاتی مانند پهپاد، هشت زیردریایی متعارف (دیزلی) نسل جدید از چین خریداری کرده و به‌طور مشترک با این کشور به تولید جنگنده‌های JF-17 پرداخته است. از میان این سلاح‌ها اما پاکستان بیش از همه از پهپادهای خود استفاده‌های غیرقانونی داشته است. ‌اسلام‌آباد از روز یکشنبه بدون دلیلی قابل‌توجه با استفاده از پهپادهای تهاجمی خود به منطقه پنجشیر حمله کرده است؛ نقطه‌ای که شامل هیچ تهدیدی برای پاکستان و از اساس جامعه جهانی نمی‌شود. اسلام‌آباد با استفاده از چنین هواگردهایی دست به شناسایی مواضع مهم نیروهای مدافع دره پنجشیر زده است. بنابر گفته منابع آگاه یکی از مناطقی که مورد هدف قرار گرفته محل سکونت «امرالله صالح» یکی از رهبران افغانستان است. صالح که پیش از این معاون اشرف غنی رئیس‌جمهور سابق افغانستان بود، پس از فرار وی از کشور اعلام کرد براساس قانون اساسی کشور او از این به بعد به‌طور قانونی رئیس‌جمهور است.

دره پنجشیر در دهه 1980 درمقابل شوروی به مدت یک دهه ایستادگی کرده و در دوره حکومت طالبان از سال 1996 به مدت 5سال موفق به مقاومت شد. این‌بار اما حضور فناوری‌های جدید قواعد خاصی را بر میادین جنگ حاکم کرده است. پهپادهای پاکستانی با شناسایی دقیق مواضع نیروهای مدافع پنجشیر آنها را بمباران کرده و از طریق زیرنظر گرفتن تحرکات این نیروها موفق به شناسایی فرماندهان و از بین بردن این افراد شده‌اند؛ موضوعی که معادله جنگ در پنجشیر را تنها طی یک روز تغییر داده است. طالبان گرچه هنوز موفق به تسلط کامل بر پنجشیر نشده اما به برخی از نقاط آن به‌ویژه شهرها دست یافته است. نیروهای مدافع پنجشیر نیز هم‌اکنون در دره‌های این منطقه مستقر هستند؛ جایی که به‌دلیل حضور پهپادهای پاکستانی از حالا برایشان ناامن است.

  پهپادهای پاکستان از کجا آمده‌اند؟

تا دو دهه قبل شاید نام پهپاد به گوش بسیاری نخورده بود. در آن زمان حتی بسیاری از ارتش‌های جهان نیز با چنین وسیله‌ای آشنایی نداشتند. هواپیماهای بدون سرنشین که به «پهپاد» مشهور شده‌اند اندازه‌ای عمدتا کوچک‌تر از جنگنده‌ها دارند. برخلاف جنگنده‌ها که فرمان‌دهنده باید در هواپیما حضور داشته باشد در پهپادها این کاربران زمینی هستند که فرامین را از طریق امواج به هواگرد ارسال می‌کنند. پهپادها در حوزه نظامی دارای دو وظیفه شناسایی و تهاجی هستند. پاکستان نیز به‌دلیل ویژگی‌های طبیعی و تهدیدات خاصی که با آن روبه‌رو است در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای ایجاد یک نیروی قدرتمند پهپادی داشته است. رقابت‌های منطقه‌ای با هند بر سر مساله کشمیر و حضور گروه‌های شبه‌نظامی فراوان در مرزهای این کشور با افغانستان دو دلیل عمده علاقه‌مندی اسلام‌آباد به پهپادها بوده‌اند. سابقه پاکستان در صنایع هوایی هرچند با کشور هند قابل مقایسه نیست اما در زمینه پهپادها، پاکستان سرمایه‌گذاری و تلاش‌های بیشتری انجام داده است. دو شریک عمده پاکستان در این مسیر ایتالیا و چین هستند. پهپادهای اولیه این کشور بیشتر از طراحی ایتالیایی بهره می‌گیرد و قابلیت‌های ساده‌ای دارند. با این حال پاکستان در سال‌های بعد به چین روی آورده است. پکن در زمینه پهپادی از ایتالیا به میزانی قابل توجه جلوتر است و ازسوی دیگر درحالی که پاکستان برای واردات از کشورهای اروپایی با محدودیت روبه‌رو است پکن چنین محدودیت‌هایی را در رابطه با اسلام‌آباد و حتی دیگر مشتریان خود اعمال نمی‌کند. با وجود این اما تمام روابط نظامی پاکستان با چین و حتی کشورهای دیگر روشن نیست. ازسوی دیگر اسلام‌آباد در حوزه‌های پهپادی همانند بسیاری از کشورها از قطعات کشورهای مختلف به شکل ترکیبی استفاده می‌کند. به‌عنوان مثال احتمال دارد بدنه یک پهپاد پاکستانی دارای طراحی و شبکه ارتباطی ایتالیایی باشد و ازسوی دیگر از مواد سبک چینی برای بدنه و همچنین موشک‌های ساخت این کشور بهره ببرد.

  پهپادهای «قاتل» علیه پنجشیر

یکی از اصلی‌ترین پهپادهای پاکستانی در حوزه تهاجمی «براق» نام دارد که قادر به حمل دو موشک هدایت شوند AR-1 ساخت چین است. این پهپاد همچنین دارای بردی به شعاع هزار کیلومتر است. پهپاد تهاجمی دیگر پاکستان فالکو نام دارد که تنها در یک قرارداد اسلام‌آباد 24فروند از آنها را خریداری کرده است. نمونه‌های مختلف این پهپاد دارای قابلیت حمل 70 تا 100کیلوگرم مهمات هستند. شعاع عملیاتی فالکو اما از برق کمتر بوده و به 150کیلومتر محدود می‌شود. به‌نظر می‌رسد پاکستان در حمله به پنجشیر با توجه به برد و قدرت نظامی بالاتر از پهپاد براق استفاده کرده باشد.