تئاتر و چشم‌اندازی نامشخص

محراب محمدزاده، روزنامه‌نگار: در سال‌های متمادی همواره یکی از مسائل مهم در تئاتر کشور عدم چشم‌انداز مشخص است و در هر تغییر مدیریتی نیز این مساله به‌عنوان یک امر مهم از سوی مدیران مطرح می‌شود اما در عمل هیچ‌اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد.

اما مشکل دقیقا کجاست و چرا تئاتر ایران نه‌تنها برای 10 سال آینده، بلکه برای یک ماه آینده هم هیچ‌برنامه مشخصی ندارد و همیشه سوار بر موج شرایط و مطالبه‌های موردی و جریانی حرکت کرده است.پس از انقلاب اسلامی طرح‌ریزی‌های مختلفی برای تئاتر انجام‌شده که قدیمی‌ترین سند تصویبی آن بازمی‌گردد به سال 72 که البته مفاد آن در سال 78 تحت‌عنوان سیاست‌های هنرهای نمایشی در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب‌شده و شاید این تنها سندی باشد که حدودی را برای تئاتر کشور مشخص کرده است، البته مفاد آن بیشتر جنبه قانون‌های اجرایی دارد و نمی‌توان از متن آن به چشم‌اندازی دست پیدا کرد.در این سند هدف و ضرورت این‌گونه تعریف‌ شده است: «هنر تئاتر از عناصر مقوم فرهنگی جامعه است که گسترش آن با توجه به بند 1 و 19 اصول سیاست فرهنگی به‌منظور اعتلای فرهنگی جامعه اسلامی ایران صورت می‌پذیرد.»

در ماده دوم این سند که به مساله حمایت دولت از تئاتر پرداخته، تبصره‌ای وجود دارد که تقریبا نقطه محتوایی به‌حساب می‌آید و به‌نحوی نگارندگان به ما می‌گویند هدف‌شان از حمایت تئاتر چیست، هرچند این تبصره هم آنقدر شعاری و دم‌دستی است که باز هم مشخص نیست دقیقا مدیر و هنرمند تئاتر باید چه کند؛ در این تبصره آمده است: «نمایش‏هایی که برگرفته از فرهنگ اصیل اسلامی و نشأت گرفته از پیام انقلاب اسلامی و مقوم تئاتر ملی باشند در اولویت ویژه قرار خواهند گرفت.»

پس از تصویب این سیاست‌ها که شامل نظارت و هدایت، تبادل نظر، آموزش و پژوهش و جشنواره‌هاست، سند توسعه تئاتر در سال 83 مطرح می‌شود که مفاد آن در سال 84 توسط جمعی از هنرمندان پیشکسوت، اساتید و صاحب‌نظران به شکل کمیسیون‌بندی در بخش‌های مختلفی پژوهشی، استانی و ... تهیه می‌شود تا پس از تصویب در هیات دولت به مجلس برود و تئاتر صاحب سندی برای آینده خود شود. هرچند این سند نیز در دوره خود منتقدانی داشت اما شاید تنها تصویب آن می‌توانست چراغ راهی باشد برای آینده تئاتر و با توجه به شرایط تغییرات و اصلاحاتی را شامل می‌شد، اما تنها یک خط کوتاه دست‌نوشته احمد مسجدجامعی روی سند کافی بود تا پس از آن هم هیچ‌گاه مساله بازنگری و احیای دوباره آن مطرح نشود، وزیر فرهنگ و ارشاد وقت نوشته بود: «به‌دلیل مشغله کاری دولت، سند مطرح نشد.»لازم به توضیح است که سه‌سال پیش در جلسه رهبر انقلاب با جمعی از هنرمندان تئاتر منصور براهیمی و مهرداد رایانی‌مخصوص نظراتی در این زمینه ارائه دادند. براهیمی در این جلسه به مساله لزوم آینده‌پژوهی هنر پرداخت و رایانی مخصوص به مساله نگارش چشم‌انداز تئاتر اشاره کرد که هر دو مورد نیز از سوی رهبر انقلاب مورد تایید و تاکید قرار گرفتند. پس از آن دیدار نیز به میزبانی حوزه هنری جلساتی در این راستا برگزار شد اما با تغییرات مدیریتی در حوزه هنری و سیاست‌های تازه این نهاد نسبت به تئاتر نتیجه مشخصی حاصل نشد.

اما اکنون با توجه به اینکه اصلی‌ترین نهاد متولی تئاتر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، محمدمهدی اسماعیلی می‌تواند با عزمی راسخ درکنار رسیدگی به امور جاری و معمول تئاتر اقدامی بنیادین و ماندگار در عرصه تئاتر انجام دهد و نگارش و تصویب سند تحول، توسعه و چشم‌انداز تئاتر- که مورد تاکید رهبر انقلاب نیز هست- تئاتر کشور را از وضعیت بلاتکلیف و همیشه معترض خود تا حدود زیادی دور کند. تدوین و تصویب این سند ترسیم نقشه و مسیر تئاتر در درازمدت است و دورنمای تئاتر ایران به‌حساب می‌آید.