ندا اظهری، مترجم: آمریکا تا سال‌ها جایگاه نخست را بین کشورها ازنظر جذب دانشجویان بین‌المللی دراختیار داشت، به‌طوری که از حدود 5.3 میلیون دانشجوی بین‌المللی در دنیا، حدود 1/1 میلیون نفر از آنها یا به‌عبارتی یک‌پنجم این تعداد را در خود جای داده است. اما مساله به اینجا ختم نشد و شیوع همه‌گیری کرونا تمام معادلات را برهم زد. آمریکا که تا سال‌ها سردمدار جذب دانشجویان خارجی از کشورهای مختلف دنیا بود، موضعش را از دست داده و دولت این کشور تمام تلاشش را برای بازگرداندن این موقعیت حساس می‌کند تا آمریکا دوباره به روزهای اوج خود برسد. بعد از کاهش چشمگیر ثبت نام دانشجویان بین‌المللی در سال 2020 در دانشگاه‌های آمریکا، دولت این کشور راه‌های مختلفی را برای بازگردندان شرایط به روزهای پیش از کرونا انجام داده است. شاید کمی متناقض به‌نظر برسد، اما ایالات‌متحده که مدت‌ها در جذب دانشجوی خارجی در دنیا پیشرو بود، درحال حاضر جایگاه خود را از دست داده است. اما در عین حال نمی‌توان آن را از فهرست کشورهایی که مقصد دانشجویان بین‌المللی است، حذف کرد، اما دیگر در رده نخست دنیا قرار ندارد.

رقبا در کمینند

بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد مساله کاهش علاقه دانشجویان بین‌المللی به تحصیل در آمریکا به کمی قبل‌تر از همه‌گیری کرونا برمی‌گردد، بنابراین پیش از آغاز شیوع این ویروس، تعداد دانشجویان خارجی در این کشور به حد پایینی رسیده بود. افزایش رقبای دیگر مانند انگلیس، استرالیا و کانادا که همه آنها جزء کشورهای انگلیسی‌زبان هستند، در کنار دو پذیرنده بزرگ دیگر مانند فرانسه و آلمان، کار آمریکا را کمی دشوارتر کرده است. اما قضیه رقابت با کشورهای دیگر تنها به این چند کشور ختم نمی‌شود، بلکه با کاهش جذب دانشجو توسط آمریکا و مشکلاتی که از اواخر دوران ریاست‌جمهوری ترامپ برای دانشجویان بین‌المللی ایجاد شد، دانشجویان خارجی تمایل کمتری برای تحصیل در این کشور از خود نشان و ترجیح دادند شانس ادامه تحصیل خود را در کشوری دیگر امتحان کنند. این درحالی است که برخی دیگر از کشورهای اروپایی و حتی آسیایی هم به گردونه رقبای آمریکا اضافه شدند که از این میان می‌توان به هلند و چین اشاره کرد. البته در میان آسیایی‌ها، تنها چین نیست که به فکر تصاحب سهمش از این بازار پول‌ساز در حوزه آموزش‌عالی است.

برخی کارشناسان بر این باورند که آمریکا هرگز دوباره نمی‌تواند حاکمیت خود را به‌عنوان مقصد نهایی دانشجویان بین‌المللی در دنیا به‌دست آورد. به‌تازگی نظرات مثبتی ازسوی وزارت امور خارجه و آموزش آمریکا پیرامون اهمیت نقش آموزش‌عالی بین‌المللی این کشور ارائه شده است که نشان‌دهنده تضاد شدید با شعارها و سیاست‌های دولت ترامپ است.

برتری تاریخی آمریکا

به گزارش universityworldnews، درک برتری آمریکا در زمینه جابه‌جایی دانشجویان بین‌المللی امری ساده است، درحالی‌که آمریکا، چین و هند را ازنظر ابعاد سیستم‌های آموزش‌عالی پشت‌سر گذاشته، این کشور میزبان بسیاری از برترین موسسات آموزشی دنیاست.  علاوه‌براین، سیستم دانشگاهی بسیار متنوعی داشته و طیف کاملی از برنامه‌ها و مؤسسات را از کالج‌های دوساله گرفته تا برترین دانشگاه‌های تحقیقاتی جهان، ارائه می‌دهد. دانشگاه‌های آمریکا به‌طورکلی زیرساخت‌های خوبی را دراختیار دانشجویان بین‌المللی قرار می‌دهند. البته یکی از رموز موفقیت آمریکا در این مسیر، استفاده از زبان انگلیسی به‌عنوان زبان غالب در دانشگاه‌ها است که بسیاری از دانشجویان بین‌المللی از آن استفاده می‌کنند. همچنین مدارکی که از بسیاری از کالج‌ها و دانشگاه‌های این کشور به دانشجویان اعطا می‌شود، در بیشتر کشورهای دنیا معتبر است و دانشجویان پس از فارغ‌التحصیلی و بازگشت به وطن خود می‌توانند در هر نقطه‌ای از دنیا که باشند از مزایای تحصیل در دانشگاه‌های آمریکا بهره‌مند شوند. همچنین به‌لحاظ تاریخی، سیاست‌های مهاجرت آمریکا نسبتا از محدودیت‌های زیادی برخوردار نبوده و به فارغ‌التحصیلان خارجی دانشگاه‌های آمریکا اجازه می‌دهد تا در آن کشور مشغول به‌کار شده و ویزای اقامت دریافت کنند. به‌عنوان یک کشور مهاجر با جمعیت چندفرهنگی متعدد، دانشجویان بین‌المللی بازهم این کشور را یک مقصد خوب برای ادامه تحصیل انتخاب می‌کنند.

نوساناتی که به ضرر آمریکا تمام می‌شود

در سال‌های اخیر به‌دلیل تغییر سیاست‌ها و سختگیری‌های بیش از حد، این شرایط کمی متفاوت‌تر شده است. چشم‌انداز جهانی آموزش‌عالی، تحرک بین‌المللی و واقعیت داخلی این کشور، درطول این سال‌ها دستخوش تغییر و تحول شده و به‌طور قطع نمی‌توان اینها را به همه‌گیری کرونا ربط داد. در سطح جهانی، آموزش‌عالی در زمینه انبوه‌سازی و جهانی شدن بسیار متفاوت و چندقطبی شده است. دیگر کشورهای پژوهشی در سراسر جهان شکوفا می‌شوند و بسیاری از آنها مدارکی به زبان‌های انگلیسی، روسی، چینی، هلندی، ژاپنی یا دیگر زبان‌ها ارائه می‌دهند. در این میان، چین جزء کشورهایی است که رشد بسیار خوبی در سال‌های اخیر در زمینه جذب دانشجویان بین‌المللی داشته و این در حالی است که این کشور میزبان بیش از 500 هزار دانشجوی بین‌المللی و نیز صادرکننده بیشترین شمار دانشجو به کشورهای دیگر ازجمله آمریکا است.

چالش‌های پیش‌روی آمریکا

یکی از مهم‌ترین کارهای صورت‌گرفته، بررسی چالش‌هایی است که آمریکا در آموزش‌عالی بین‌المللی جهان با آن روبه‌رو است. همان‌طور که گفته شد، این کشور با افزایش روزافزون رقبای جهانی روبه‌رو است، درحالی‌که این کشور بیش از یک میلیون نفر از کل 5 میلیون دانشجوی بین‌المللی جهان را در خود جای داده، سهم آن از کل کاهش یافته است. با مشکلات پیش‌رو، دیگر نمی‌توان آمریکا را کشوری باثبات دانست. قطبی‌سازی‌های شدید سیاسی و افزایش درگیری‌های غیرمتمدنانه به‌ویژه در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، تردیدهای زیادی را در ادامه تحصیل در آمریکا ایجاد کرده است. کودتای 6 ژانویه 2021 را شاید بتوان تأییدی بر بی‌ثباتی ملی این کشور دانست. حتی باوجود آرامشی که با روی‌کار آمدن دولت جدید در این کشور پیش‌بینی شده، تهدید بی‌ثباتی همچنان به قوت خود باقی است. اگر بخواهیم دقیق‌تر موضع آمریکا را بررسی کنیم، آمریکا باوجود استفاده روزافزون از اسلحه در میان اقشار مختلف جامعه، افزایش میزان جرم و جنایت و تیراندازی‌های گروهی که باعث ایجاد هراس در میان مردم می‌شود، کشوری ناامن به‌شمار می‌رود.

طی سال‌های گذشته، درگیری‌های نژادی ازجمله حوادث تهاجمی ضدآسیایی، این تصور را ایجاد کرده بود که آمریکا یک کشور نژادپرست است و همان‌طور که در حوادث ضدآفریقایی در چین و خشونت‌های ضدهندی در استرالیا نشان داده می‌شود، نژادپرستی آمریکایی‌ها هم در صفحات اول روزنامه‌ها و رسانه‌های اجتماعی خبر غالب بود. تنش‌های ژئوپلیتیکی با چین تأثیری منفی روی جذب دانشجویان بین‌المللی در آمریکا و نیز دیگر کشورهای پذیرای دانشجوی خارجی به‌جا گذاشت. این مشکلات بیش از هرچیز به‌دلیل اعمال محدودیت در ویزا و بخش مهاجرت برای اعزام دانشجو به کشورهای دیگر مطرح شد. گزارش‌های مداوم درمورد تأخیر و رد ویزا، به‌ویژه ازسوی کشورهایی که بحث‌های زیادی پیرامون آنها وجود دارد، نه‌تنها تعداد آنها را محدود نمی‌کند، بلکه پیام منفی را در سراسر جهان ارسال می‌کند. علاوه‌بر این، بحران اقتصادی ناشی‌از همه‌گیری بر دانشجویان و خانواده‌های آنها در بیشتر کشورهای صادرکننده دانشجو برای تأمین هزینه تحصیل در خارج از کشور تأثیر منفی می‌گذارد و این امر بر مؤسسات آموزشی در آمریکا نیز باتوجه به هزینه بالای شهریه و مسکن در مقایسه با برخی دیگر از رقبا اثر دارد.

حرکت برخلاف موج

آمریکا به‌دلیل افزایش تعداد رقبا و همچنین مسائل مختلف داخلی در موقعیت نامطلوب برای جذب دانشجویان بین‌المللی آینده قرار دارد. اگرچه استرالیا و انگلیس نیز با چالش‌هایی روبه‌رو هستند، اما به احتمال زیاد سهم بازار آمریکا در آینده‌ای نزدیک به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. در این میان، چین به‌رغم اینکه زبان انگلیسی در آن زبان غالب آموزشی به‌شمار نمی‌رود و محدودیت‌های سیاسی و موقعیت‌های فرهنگی زیادی در آن وجود دارد، به یکی از کشورهای مهم پذیرنده دانشجویان خارجی در دنیا تبدیل شده است. این درحالی است که کشورهای اتحادیه اروپا هم ثبت‌نام دانشجویان بین‌المللی را افزایش داده‌اند، درحالی‌که کشورهای آسیایی مانند ژاپن، مالزی و سنگاپور، هند، کره جنوبی و تایوان همچنان به جذب دانشجویان بین‌المللی پرداخته‌اند و با روسیه رقابت می‌کنند.

تلاش آمریکا برای تغییر

ارتقای آموزش‌عالی: ارتقای آموزش‌عالی به‌عنوان دارایی مهم آمریکا تا حدی اهمیت دارد که دولت تلاش می‌کند در دهه پیش‌رو تعداد دانشجویان بین‌المللی خود را دوبرابر کند. دولت باید موقعیت دانشگاه‌های آمریکا را توسعه داده و آموزش‌عالی را به‌عنوان یک صادرات حیاتی با پتانسیل بالا تقویت کند. جذب استعدادها در یک بازار جهانی و افزایش میزان دستیابی به جایگاهی خاص یکی از اهداف این کشور است.

جهانی‌سازی: از دیگر راهکارهای آمریکا برای حل این مشکل می‌توان به جهانی شدن به‌عنوان یک رابطه متقابل و ایجاد شبکه‌های جهانی اشاره کرد. ثبت‌نام دانشجویان بین‌المللی و نیز گسترش مأموریت عمومی دانشگاه‌ها به‌عنوان مشاغل جهانی که ریشه در خدمات ملی دارد و نیز حمایت از جریان جهانی افراد متخصص و دارای دانش لازم، باید بخشی از استراتژی بزرگ‌تر آمریکا برای افزایش مبادلات فرهنگی و کمک‌های خارجی باشد.

افزایش ظرفیت ثبت‌نام و رشته‌ها: سیاست آمریکایی باید در کنار افزایش ظرفیت ثبت‌نام دانشجویان و رشته‌ها و نیز جذب و نگه‌داشتن استعدادهای بین‌المللی، باید روی افزایش میزان تولید مدرک در جمعیت داخلی و کارآیی بیشتر در دستیابی به نتایج موفق تمرکز کند. این امر مستلزم حمایت از گسترش پذیرش دانشگاه‌ها و کالج‌های دولتی آمریکا و ظرفیت رشته‌ها در مقیاسی است که تاکنون در سطح ملی شناخته نشده است.

اهداف و سیاست‌های استراتژیک ملی

تدوین یک سیاست ملی پیرامون آموزش‌عالی به‌عنوان یک منبع حیاتی ملی در اقتصاد جهانی که باید دانشجویان و دانشمندان بااستعدادی از خارج را به خود جذب کرده و آمریکایی‌ها را برای حرفه‌ای‌ها و رهبران شایسته در زمینه بین‌المللی آماده کند.

توسعه اهداف استراتژیک ملی برای ثبت‌نام دانشجویان بین‌المللی در هر دو مقطع کارشناسی و ارشد و پیوند آنها با اهداف سیاستگذاری گسترده‌تر در زمینه‌هایی مانند روابط خارجی، توسعه اقتصادی ملی و پیشرفت تحصیلی.
ثبت‌نام دانشجویان بین‌المللی با تأکید بر افزایش درصد دانشجویان کارشناسی و مؤسسات بخش دولتی، تا سال 2020 با افزایش دوبرابری به 1.25 میلیون نفر رسید.

ایجاد انعطاف بیشتر در سیاست‌های ویزا و سایر استراتژی‌ها برای بهبود شرایط استخدام و اقامت برای اتباع خارجی و ارزیابی مجدد نیازهای امنیت ملی.

افزایش منابع مالی برای یارانه و حمایت از دانشجویان خارجی از طریق کمک هزینه، بورسیه تحصیلی، وام و دستمزد کاری.

بازاریابی و استخدام دولت فدرال می‌تواند به ایجاد حس یکپارچه‌تری از سیستم آموزش‌عالی آمریکا برای اتباع خارجی کمک کرده و دسترسی به اطلاعات را در بازاری که اغلب مملو از مشاغل متعدد و اغلب سودمند است، بهبود بخشد.

تنوع در منشأ ملی دانشجویان بین‌المللی برای پیش‌بینی بازارهای جدید برای دانشجویان بااستعداد در آینده.

تشویق و حمایت از مشارکت و همکاری دانشگاه‌های آمریکایی با مؤسسات همتای خارجی ازطریق طرح‌های درجه دو و مشترک، کنسرسیوم‌ها و سایر اشکال همکاری آموزشی.

تشویق و حمایت از تحصیل و آموزش زبان‌های خارجی به دانشجویان آمریکایی به‌ویژه برای دوره‌های 6 ماهه یا بیشتر در کشورها و مناطق خارج از اروپا.

اهداف و سیاست‌های استراتژیک در سطح ایالتی

ایالت‌ها باید درمورد افزایش ظرفیت ثبت‌نام برای دستیابی به اهداف افزایش دسترسی به تحصیلات عالی برای ساکنان ایالت‌ها و افزایش قابل‌توجه تعداد دانشجویان بین‌المللی به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات بیندیشند که نیازهای دولتی و ملی را برآورده می‌کنند.

 ایالت‌ها باید حمایت‌های مالی خود را برای افزایش منابع جذب دانشجویان بین‌المللی را ازطریق کمک‌های بلاعوض، اعطای وام‌ها و ارائه فرصت‌های کمک‌هزینه‌ای افزایش دهند.