در جهان تولیدات رسانه‌ای متنوع برای نوجوان، ما کجا ایستاده‌ایم؟

مهدیس عباسی، فعال حوزه نوجوان: بگذارید این متن را با این گزاره شروع کنم که من هیچ فیلم و برنامه تلویزیونی داخلی مناسب نوجوان را نمی‌شناسم! این گزاره از زمان نوجوانی‌ام تاکنون صادق است. شاید آخرین‌باری که اسم فیلم نوجوان به گوشم خورده، زمانی بوده که با اردوی مدرسه به سینما می‌رفتیم و ما مخاطب‌های فیلم به قدری فیلم را بچه‌گانه می‌یافتیم که سراسر آن، مشغول حرف زدن با یکدیگر بودیم. اکنون نیز هرچقدر تلاش می‌کنم اسم فیلم‌ها به ذهنم نمی‌رسد. درخصوص برنامه تلویزیونی هم نمی‌توانم ادعا کنم برنامه‌ای تولید نشده بود، اما دست‌کم برنامه‌ای از شبکه‌های داخلی پخش نمی‌شود که نقل محافل دخترانه‌ ما بشود. نه‌تنها من بلکه بسیاری از نوجوان‌های امروزی شبیه به من اکنون نیز در همین وضعیت‌ هستند. اگر از آنها بخواهی لیستی از فیلم‌ها و سریال‌های خارجی مختص نوجوان را نام ببرند، لیستی از معروف‌ترین آنها را ارائه می‌دهند و حتی اگر خودشان فیلمی را ندیده باشند، ریز جزئیاتش را از دوستان‌شان شنیده‌اند یا در اینستاگرام بخش‌هایی از آن را مشاهده کرده‌اند. کمتر نوجوانی است که ماجرای عشق «تسا و هاردین» در فیلم «بعد(after) » به گوشش نخورده باشد یا با ماجراهای «مارول، سوپرمن و سوپرگرل» تجربه‌‌ای مانند سری فیلم‌‌های هری‌پاتر از جهان خیالی نداشته باشد، با سریال‌های ریوردیل و «13 دلیل برای اینکه» به ژانر معمایی علاقه‌مند نشده باشد و درنهایت با حجم غیرقابل‌توصیفی از درام عاشقانه در سریال‌های کره‌ای مواجه نشده باشد. این فیلم و سریال‌های نام‌ برده شده تنها بخش کوچکی از انواع متنوع و گوناگون هزاران فیلم‌ و سریال‌های اصطلاحا تینیجری است. تولیدات رسانه‌ای دیگری مانند موسیقی، کتاب، انیمه‌های ژاپنی، بازی‌های آنلاین، مانگا و کمیک‌بوک‌ها نیز که هرکدام سرفصل مفصلی است برای پرداختن به اینکه نوجوانان در مقایسه با نمونه‌های پرطرفدار و جهانی چه جایگزینی در تولیدات داخل دارند. برای مثال زدن خیلی هم راه دور نرویم؛ در صنعت موسیقی داخلی به‌جز کپی‌کردن شعر و ریتم‌های پرفروش عاشقانه، چقدر تنوع برای ذائقه‌های مختلف وجود دارد که نوجوانان نیز در بخشی از این تنوع در نظر گرفته‌شوند؟ این درحالی است که در کشورهای آسیای شرقی که مهم‌ترین آنها کره‌جنوبی است گروه‌های متنوع موسیقی وجود دارند که بیشترین طرفداران آنان نوجوانان هستند و گروه «بی‌تی‌اس» یکی از نمونه‌های جهانی آن است که در میان نوجوانان ایرانی نیز بسیار محبوب است، فقط کافی است سری به صفحه‌های طرفداری نوجوانان ایرانی در اینستاگرام بزنیم تا نمونه‌ای از این طرفداری را مشاهده کنیم. حقیقت این است که حجم متنوعی از تولیدات رسانه‌ای نوجوانانه به‌قدری جذاب ساخته می‌شوند که حتی بزرگسالان نیز دنبال‌کننده این تولیدات هستند. حال سوالی که پیش می‌آید این است که با وجود این همه جذابیت در تولیدات خارجی و جهانی آیا ما توان رقابت با آن را داریم؟ برای پاسخ سوال ابتدا این نکته را نباید فراموش کنیم که ما در تولیدات رسانه‌ای مختص نوجوان بسیار کم کار کرده‌ایم و شاید بیان درست‌تر این باشد که اساسا دغدغه‌ آن را نداشته‌ایم و گاهی نیز اگر دغدغه‌ای وجود داشته به قدری از جهان نوجوان امروزی دور بوده است که با اقبال از جانب آنان مواجه نشده است؛ اما مساله‌ مهم‌تر این است که ما قبل از هرگونه تلاش برای ساختن محتوای نوجوانانه باید این را بپذیریم که درمقابل تولیدات جهانی که معیارهای اخلاقی متفاوتی با ما دارند، دست‌مان بسته است. امر جنسی و مفهومی به نام عشق حتی در علمی_تخیلی‌ترین سریال‌ها نیز مساله‌ مهمی است که ما به دلایل اخلاقی نمی‌توانیم نوجوان‌مان را با کلیشه‌سازی در آن مواجه کنیم؛ زیرا معیار ما فقط فروش هرچه بیشتر نیست بلکه کمک به پرورش نسلی است که قرار است آینده‌ساز باشد. یکی‌دیگر از حوزه‌هایی که سینمای ایران نیز در آن ورودی نداشته؛ ژانر علمی_تخیلی است که در میان نوجوانان بسیار محبوب است؛ اما درنهایت زمانی که ما موفق به ساخت سریال‌های نمایش خانگی موفق و به‌دور از ابتذال و کلیشه‌سازی‌های سابق شدیم و همچنین در سینما فیلم‌های محبوب مردمی و جشنواره‌ای داشته‌ایم، آیا نمی‌توانیم برای نوجوانان نیز محتوای موردپسندشان را تولید کنیم؟ این نکته که ما نمی‌توانیم با حجم متنوع و انبوه تولیدات خارجی رقابت کنیم، درست است؛ اما ما نباید به‌دنبال این باشیم که نوجوان را از تماشای این محتواها منصرف کرده و تولیدات داخلی را در همه زمینه‌ها جایگزین تولیدات خارجی کنیم. این کار عملا غیرممکن است، زیرا ما نه بودجه و توانایی تامین مالی آن را داریم و نه تجربه و آزادی عمل در ساخت هر محتوایی؛ بنابراین ما باید به دنبال این باشیم که حداقل در گام اول، نوجوان در برنامه‌ مصرف رسانه‌ای خود ما را نیز جای بدهد و از تماشای برنامه‌ داخلی لذتی هم‌اندازه با تماشای برنامه‌ خارجی داشته باشد. راهکار و برنامه‌ عملیاتی ساختن فیلم و سریال یا برنامه‌ تلویزیونی را نیز باید متخصصان این حوزه ارائه دهند؛ اما تا زمانی که نوجوان نسل امروز را درست نشناسیم و به علایق و سلایق او واقف نشویم، همچنین از انبوه و انواع تولیدات رسانه‌ای خارجی آگاهی نداشته باشیم توانایی ورود به جهان نوجوانی را نخواهیم داشت.