عذرخواهی، لازم، اما کافی نه

مهسا شمس، روزنامه‌نگار: از روز گذشته 4 فیلم به اسم «زندان اوین» در فضای مجازی منتشر شده است که فیلم‌ها حاوی صحنه‌های دلخراشی از بدرفتاری ماموران زندان و ماموران ناجا با متهمان است که خاطر بسیاری از کاربران و قطعا خانواده زندانیان را رنجانده است.

جای هیچ شک و ابهامی نیست، متن مصاحبه، فایل صوتی و یا حتی چند فریم عکس نیست که بخواهیم تکذیب کنیم یا به روی خودمان نیاوریم؛ بحث انتشار فیلم از حساس‌ترین زندان ایران با کلی مدرک دال بر اصالت فیلم است. به‌واسطه حوزه خبری که در آن مشغول هستم، به زندان، بازداشتگاه و مراکز انتظامی بسیاری رفتم و قدم‌به‌قدم آن مکان‌ها را می‌شناسم، می‌دانم که رنگ لباس زندانبانان چه رنگی است و چرا برخی از سربازان با لباس سبز در آن زندان حضور دارند! دقیق می‌دانم که چه متهمی به کدام زندان می‌رود و لحظه‌به‌لحظه 4 اسلاید فیلمی که از روز گذشته به اسم «زندان اوین» در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود را می‌توان تحلیل کرد، حتی می‌شود درمورد چرایی بدرفتاری ماموران ناجا با متهمان حاضر در فیلم نوشت، اما در این یادداشت مجال پرداختن به این مسائل نیست.

نکته قابل توجه این است که چندساعت بعد از انتشار این فیلم‌ها و ترند شدن هشتگ «زندان اوین» در فضای مجازی، محمدمهدی حاج‌محمدی، رئیس سازمان زندان‌ها که مدت‌زمان حضورش در این سازمان دو  سال هم نشده در صفحه شخصی خود در توئیتر از بابت بدرفتاری‌هایی که در زندان اوین رخ داده است، عذرخواهی کرد. او در توئیتی نوشت: «درخصوص تصاویر ‌زندان اوین؛ مسئولیت این رفتارهای غیرقابل‌قبول را پذیرفته و ضمن تعهد به تلاش بر عدم‌تکرار چنین وقایع تلخ و برخورد جدی با عوامل خاطی؛ از خداوند متعال، رهبر عزیزمان، ملت بزرگوار و زندانبانان شریف که البته زحمات‌شان تحت‌تأثیر این خطاها، نادیده گرفته نخواهد شد، ‌عذرخواهم.»

اینکه مسئولی به خود جرات داده است بعد از انتشار خطایی که در یکی از مجموعه‌های تحت امرش پیش آمده است، بیاید و خطا را قبول و عذرخواهی کند و حتی راه برای پرسش و پاسخ و انتقاد کردن هم باز بگذارد، اتفاقی است که در سال‌های اخیر کمتر از مسئولان دیده‌ایم؛ این عذرخواهی می‌تواند مهر تاییدی بر مساله تحول در قوه قضائیه باشد که بنیانگذار این تحول، ابراهیم رئیسی ششمین رئیس قوه قضائیه بوده است.

قوه قضائیه در دوره تحول ثابت کرده است که در برخورد با فساد و فرد خاطی هیچ خط قرمزی ندارد و حتی اگر لازم باشد در برخورد با متخلفانی که از بدنه خود قوه قضائیه هستند، سختگیری بیشتری دارد، مانند پرونده اکبر طبری و امثالهم.

اما سوال اصلی این است که آیا تنها عذرخواهی حاج‌محمدی کافی است؟ شاید بتوان گفت این‌بار، اولین واکنش درست‌ترین واکنش بود و عذرخواهی به‌جای تکذیب و یا حتی سکوت درست‌ترین کار بود، اما همان‌طور که هم حاج‌محمدی در توئیت گفته است تا با خاطیان و افرادی که در این فیلم‌ها رفتارهای خشونت‌آمیز دارند برخورد نشود، نمی‌توان این عذرخواهی را تمام و کمال قبول کرد.

در این بازه زمانی که دسترسی به اطلاعات برای هر مخاطبی تنها وابسته به اینترنت است، دیگر با بیانیه دادن و مصاحبه‌های کلیشه‌ای نمی‌توان مخاطب را اقناع کرد که این مساله حل شده است، مخاطب زمان حال به‌دنبال نحوه حل‌مساله است نه‌تنها پاسخ، انتظار می‌رود که خاطیان در اسرع‌وقت شناسایی شوند و دادگاه‌های آنها علنی و با حضور رسانه‌ها تشکیل شود تا اصحاب رسانه بتوانند حقایق و مطالب بیان‌شده در دادگاه را برای تنویر افکار عمومی همانند دادگاه متهمان اقتصادی منتشر کنند.

همچنین انتظار می‌رود تنها با سربازان و نگهبانان برخورد نشود و با مسئولان بالادستی در زندان‌ها که ناظر چنین رفتارهایی بوده‌اند و یا حتی آنهایی که با سکوت‌شان تاییدکننده چنین رفتارهایی بودند هم برخوردهای لازم انجام و نتیجه آن رسانه‌ای شود.

و البته از حاج‌محمدی هم انتظار می‌رود همان‌طور که در این 14 ماه بیشتر از زندانیان به فکر خانواده زندانیان بوده است، به سراغ خانواده زندانیانی که در فیلم‌ها هستند هم برود و از آنها دلجویی کند.