رضا کهساری، رئیس دفتر نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی استان سمنان: در ایام محرم‌الحرام که در اماکن مختلف ایران اسلامی و سایر کشورهای دیگر مجالس و محافل سوگواری و عزاداری سیدالشهدا(ع) برگزار می‌شود و هرکسی تلاش می‌کند با یادآوری مصائب کربلا خود را به آن حضرت نزدیک کند، یکی از سوال‌هایی که مطرح می‌شود اینکه آیا برگزاری این مراسم با محتوای آیات قرآن سازگاری دارد؟ و به‌عبارت دیگر دیدگاه قرآن درمورد مراسم بزرگداشت یاد و خاطره بزرگان چیست؟
پاسخ این سوال را با مروری کلی به برخی آیات قرآن‌کریم بیان می‌کنیم. قرآن نسبت به حوادث و شخصیت‌های تاریخی به دو نحو برخورد کرده است:
الف– گاهی متن حوادث را (چه حوادث تلخ و چه شیرین) نقل می‌کند و مردم را به عبرت گرفتن از آنها دعوت می‌کند؛ مانند: لَقَدْ کانَ فی قَصَصِهِمْ عِبْرَه لِأُولِی الْأَلْبابِ (یوسف: 111) فَاعْتَبِرُوا یا أُولِی الْأَبْصارِ (حشر: 2)
بدین‌جهت در قرآن نسبت به تاریخ نه‌تنها بی‌توجه نبوده بلکه تاریخ را به‌عنوان کلاس درسی برای بشریت دانسته و در موارد مختلف در ذیل بسیاری از مطالب با ذکر قصص تاریخی توجه مردم را به گذشته جلب کرده و به پندگرفتن از حوادث توصیه می‌کند که مجموعا بیش از 200 قصه تاریخی در قرآن بیان شده است.
ب– و گاهی به پیامبر اعظم(ص) فرمان می‌دهد که انسان‌های صالح و الگوهای جامعه بشری را یادآوری کند و با ذکر ویژگی‌های آنها به معرفی مصادیق الگوهای اوصاف پسندیده و فضائل انسانی بپردازد. در ادامه به تعدادی از آیات که بیانگر نظر قرآن درمورد یاد بندگان صالح خداست، به اختصار اشاره می‌شود.
1. وَ اذْکُرْ فىِ الْکِتَابِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّهُ کاَنَ صِدِّیقًا نَّبِیًّا * إِذْ قَالَ لِأَبِیهِ یَأَبَتِ لِمَ تَعْبُدُ مَا لَا یَسْمَعُ وَ لَا یُبْصِرُ وَ لَا یُغْنىِ عَنکَ شَیْا * یَأَبَتِ إِنىّ قَدْ جَاءَنىِ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَمْ یَأْتِکَ فَاتَّبِعْنىِ أَهْدِکَ صِرَاطًا سَوِیًّا (مریم 43-41)
در آیات فوق علاوه‌بر اینکه امر می‌کند نام ابراهیم باید بر زبان‌ها بماند، به علت آن هم تصریح شده که چون ابراهیم فردی صدیق و راستگو بوده و چون امت خود را به توحید دعوت کرده و با مظاهر شرک و بت‌پرستی مبارزه کرده است، او را یاد کنید. اکنون این سوال مطرح می‌شود که آیا این یادآوری و نکوداشت ویژه حضرت ابراهیم است یا اینکه هرکسی که کار ابراهیمی کند و ویژگی‌های ابراهیمی داشته باشد، شایسته تقدیر و یادآوری است؟ پاسخ این است که قرآن‌کریم کتابی جاودانه و کتاب زندگی برای همه انسان‌ها تا روز قیامت است و لذا محدود به افراد و یا حوادث خاص نیست بلکه معیار و اصول را بیان می‌کند که قابل انطباق با افراد و حوادث آینده نیز خواهد بود. بنابراین برگزاری مراسم نکوداشت صالحان و قهرمانان توحید و فضائل انسانی کاری منطبق با فرهنگ قرآنی است. قیام امام حسین(ع) جز برای اقامه حق و دعوت به توحید و احیای سنت نبوی و مبارزه با بدعت نبود، چنان‌که در نامه به مردم بصره فرمود: فَإِنَّ السُّنَّه قد امیتَت، وإنَّ البِدعَه قَد احیِیَت، وإن تَسمَعوا قَولی وتُطیعوا أمری أهدِکُم سَبیلَ الرَّشاد(انساب‌الاشراف ج2. ص335) پس شایسته تمجید و تکریم و زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره آنهاست.
2. وَ اذْکُرْ فىِ الْکِتَابِ مَرْیمَ إِذِ انتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَکاَنًا شَرْقِیًّا (مریم 16) در این آیه حضرت مریم را شایسته یادآوری می‌داند؛ زیرا فردی پاکدامن، عفیف، اهل عبادت و تقوی است. پس هر خانمی که این ویژگی‌ها را داشته باشد شایسته تمجید و تکریم خواهد بود به‌ویژه اهل‌بیت پیامبر(ص) که در حفظ این ارزش‌ها رنج بیشتری را تحمل کردند مانند حضرت زهرا و حضرت زینب(س).
3. وَ اذْکُرْ فىِ الْکِتَابِ مُوسىَ إِنَّهُ کاَنَ مخْلَصًا وَ کاَنَ رَسُولًا نَّبِیًّا(مریم 51) در این آیه حضرت موسی را یاد می‌کند و صفت اخلاص او را می‌ستاید پس هر انسان مخلصی صلاحیت یادآوری دارد.
4. وَ اذْکُرْ فىِ الْکِتَابِ إِسمَاعِیلَ إِنَّهُ کاَنَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَ کاَنَ رَسُولًا نَّبِیًّا * وَ کاَنَ یَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلَوه وَ الزَّکَوه وَ کاَنَ عِندَ رَبِّهِ مَرْضِیًّا (مریم 554-54)
در این دو آیه صادق‌الوعد بودن، دعوت خانواده به نماز و زکات و مرضی خدا بودن از صفات حضرت اسماعیل، این پیامبر بزرگ الهى شمرده شده است.
5. وَ اذْکُرْ عَبْدَنَا دَاوُدَ ذَا الْأَیْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ (ص 17) در این آیه، بسیار روی آوردن به درگاه الهی مورد ستایش خداوند قرار گرفته و می‌فرماید او را یاد کنید.
از مجموع آیاتی که ذکر شد و آیات دیگری که جهت رعایت اختصار از ذکر آنها خودداری شد به‌ویژه آیاتی که در دو سوره مریم و ص وجود دارد، استفاده می‌شود که برگزاری مراسم نه‌تنها با آیات قرآنی مخالفتی ندارد بلکه مورد تأکید قرآن‌کریم است که در ده‌ها آیه بر این موضوع توصیه شده است. علاوه‌بر اینکه احادیث معصومین(ع) و سیره عملی آنان نیز موید همین مطلب است. چنان‌که پیامبراکرم(ص) تاریخ‌نگاری زندگی مومن را به‌منزله احیای مومن دانسته و می‌فرماید: من ورخ مومنا فکانما احیاه. (سفینه‌البحار) وهمچنین علی(ع) فرمود: تَدَبَّرُوا أحوالَ الماضینَ مِن المُؤمنینَ قَبلَکُم. (میزان‌الحکمه ج9ص: 413)
وقتی به حادثه کربلا و ویژگی‌های یاران و اصحاب سیدالشهدا(ع) توجه می‌کنیم اوصافی همانند معرفت به خدا، وفای به عهد، دفاع از دین الهی، شهادت‌طلبی، ایثار، عزت‌طلبی، تسلیم فرمان الهی و... را می‌بینیم که هرکدام نیاز به تمجید و تکریم دارد تا چه رسد به جایی که همه فضائل اخلاقی و انسانی در یک جا جمع شده باشد. لذا زنده‌نگه‌داشتن یاد و خاطره قهرمانان و مجاهدان در راه خدا وظیفه امت اسلامی است، زیرا اگر این مجاهدان به فراموشی سپرده شوند، دشمن با معیارهای غلط خود برای امت اسلامی قهرمان‌سازی خواهد کرد. نکته دیگر اینکه برگزاری یادواره‌های شهدای دفاع مقدس و مدافع حرم از همین باب است که قهرمانان میدان جهاد و دفاع از ارزش‌ها و ایثارگران در راه خدا نباید فراموش شوند، چون شهدا همانند شمع فروزانی هستند که جامعه را نورانی می‌کنند.
مطالب پیشنهادی
