ندا اظهری، مترجم: هوش مصنوعی از جدیدترین فناوری‌های روز دنیاست که برخی کشورها در این حوزه فعالیت کرده و به پیشرفت‌های زیادی هم ‌دست پیدا کرده‌اند و برخی نیز تنها مصرف‌کننده هستند و نظاره‌گر. در این میان، آلمان یکی از کشورهای پیشتاز درعرصه هوش مصنوعی در اروپا به‌شمار می‌رود. رهبران صنایع مختلف درکنار کار در دانشگاه‌های پژوهشی در منطقه «سایبر ولی» آلمان، در زمینه توسعه فزاینده ماشین‌آلات و دستگاه‌های پیچیده باقابلیت‌های پیشرفته تلاش می‌کنند. منطقه جنوب غرب آلمان از دیرباز از نظر آکادمیک و صنعت وزنه سنگینی برای این کشور بوده است. دانشگاه‌های فنی در کلاس جهانی در کنار غول‌های فناوری جهان از قبیل BMW، Porsche، IBM و Bosch فعالیت می‌کنند اما درحال‌حاضر، ابتکار جدیدی به‌کار گرفته شده تا دو حوزه دانشگاه و صنعت درکنار هم به برقراری همکاری و مشارکت بپردازند و ازاین‌رو بتوان آلمان را به‌عنوان رهبر و سردمدار چهارمین انقلاب صنعتی معرفی کرد. این کشور با استفاده از توانمندی دانشمندان در تولید ماشین‌های هوشمندی که بتوانند فکر کنند، ببینند، احساس کنند، پاسخ داده و با انسان‌ها همکاری کنند، پیش می‌رود.»

سیلیکون‌ولی دوم در آلمان

به گزارش مرکز نوآوری و تحقیقات آلمان در نیویورک، سیلیکون ولی در آمریکا برترین نقطه جهان از نظر فناوری هوش مصنوعی است و کنسرسیومی از دانشگاه‌ها در آلمان، با ایجاد «سایبر ولی» در این کشور در سال 2016 تلاش کردند تا با سیلیکون‌ولی درزمینه هوش مصنوعی به رقابت بپردازند. آلمانی‌ها با یکپارچه کردن مناطق صنعتی و مؤسسات دانشگاهی سعی کردند توسعه و تجاری‌سازی فناوری‌های هوش مصنوعی را برای استفاده از صنایع خودروسازی، سلامت و بخش‌های تولیدی و دیگر حوزه‌ها تقویت کنند. مشارکت میان صنعت و دانشگاه برای حرکت روبه‌جلو و امیدوارکننده نوآوری‌ها از آزمایشگاه به بازار به‌نوعی، تقویت فرهنگ کارآفرینی را به‌دنبال دارد. بعد از گذشت حدودا پنج‌سال از راه‌اندازی «سایبر ولی»، این مرکز به یکی از بزرگ‌ترین مراکز تحقیقاتی اروپا برای پیشرفت درحوزه هوش مصنوعی تبدیل شده است که نه‌تنها محققان و پژوهشگران را از موسسات تحقیقاتی سراسر دنیا مانند دانشگاه‌های کالیفرنیا، برکلی، هاروارد، کمبریج و کلمبیا به این مرکز جذب می‌کند، بلکه برخی تاثیرگذارترین همکاری‌های دنیا را انجام می‌دهند.

کمپانی آمازون در سال 2017 به فهرست شرکت‌هایی پیوست که از «سایبر ولی» پشتیبانی می‌کردند و یک مرکز تحقیقاتی در نزدیکی موسسه «مکس پلانک» برای سیستم‌های هوشمند در «توبینگن» ایجاد کرد. گوگل یکی دیگر از شرکای صنعتی مرکز تحقیقات هوش مصنوعی آلمان به‌شمار می‌رود. در این مرکز بیش از هزار دانشمند و محقق فعالیت می‌کنند که تنها 160 نفر از آنها را دانشجویان مقطع دکتری تشکیل می‌دهند. اینجا یکی از بزرگ‌ترین مراکز تحقیقاتی دنیاست که فعالیت خود را به‌حوزه هوش مصنوعی اختصاص داده است. آلمان از نظر تعداد و تاثیر نشریات تحقیقاتی مرتبط با هوش مصنوعی به‌طور پیوسته درمیان برترین کشورهای جهان قرار دارد و از نظر تعداد استارتاپ‌های مرتبط با هوش مصنوعی پس از سیلیکون ولی، پاریس و لندن در رده چهارم دنیا جای گرفته است.

مرکز Cluster of Excellence آلمان

این مرکز تحقیقاتی در آلمان در سال 2019 با این هدف راه‌اندازی شد که یادگیری ماشینی را قادر سازند تا نقش محوری در همه‌جانبه‌های کشف علمی درک تحول در رویکرد علمی به‌طورکلی تاثیر داشته باشد. هزینه‌ها و بودجه این مرکز توسط بنیاد تحقیقات آلمان تامین می‌شود. این مرکز دانشگاهی، دانشمندان رشته‌های مختلف علوم و علوم انسانی را گرد هم می‌آورد، درحالی‌که روش‌های یادگیری ماشینی درگذشته برای مقابله با مشکلات پیش‌بینی‌شده به‌کار می‌رفتند، پیشرفت اخیر فرصت‌های جدیدی را ایجاد می‌کند که به‌واسطه آن، محققان می‌توانند از آن به‌عنوان روش‌های استنتاج خودکار در فرآیند کشف علمی و حمایت دانشمندان از تشخیص اینکه کدام آزمایش‌ها را باید در کشف علمی انجام دهند، بهره ببرند. آنها به این شیوه می‌توانند طیف وسیعی از پدیده‌ها را توصیف کنند.

مرکز دانشگاهی Cluster of Excellence درنظر دارد با شناسایی و حل مشکلات فراگیر که در بسیاری از رشته‌های علمی رواج دارند، پیشرفت‌های جدیدی را در یادگیری ماشینی ایجاد کند. این طرح به‌دنبال پیشبرد حوزه‌های کاربردی علمی با ایجاد تاثیر پایدار بر علم از طریق یادگیری ماشینی است. آخرین و مهم‌ترین نکته این است که محققان این مرکز به بررسی مفاهیم طولانی‌مدت تغییر پیش‌بینی‌شده علم ازطریق یادگیری ماشینی می‌پردازند، آنها با استفاده از روش‌های فلسفه علم و اخلاق تحقیق، پیامدهای احتمالی را در رویکرد کلی علمی مطالعه می‌کنند.

جهش بزرگ فناوری

آلمان هم مانند بسیاری از کشورهای دنیا، از ظهور فناوری‌های اتوماسیون قرن 21 بهره برده و تولید را متحول کرده است. گام بعدی در پیشرفت اتوماسیون یک جهش بزرگ فناورانه شامل توسعه ربات‌ها و سیستم‌های خودکار است که نه‌تنها می‌توانند وظایف خود را به‌خودی‌خود انجام دهند، بلکه قادرند با انسان‌ها هم‌افزایی داشته باشند. سیستم‌های هوشمندی که می‌توانند شرایط را ببینند، تجزیه‌وتحلیل کنند و به نشانه‌های آن در زمان واقعی پاسخ دهند، از حرکات انسان و حالات چهره گرفته تا عابران پیاده که از خیابان عبور می‌کنند، حمل‌ونقل، سلامت عمومی، ارتش، مراقبت‌های بهداشتی، ساخت‌وساز و تولید را تغییر می‌دهند. محققان فعال در «سایبر ولی» و موسسات سراسر آلمان درحال بررسی برخی چالش‌برانگیزترین و هیجان‌انگیزترین جنبه‌های تحقیق و توسعه هوش مصنوعی هستند که برای این جهش ضروری است.

جذب استعدادها در دستور کار

به گزارش تایم، سرویس تبادل دانشگاهی آلمان فراخوانی برای درخواست از کنسرسیوم‌های دانشگاهی برای ایجاد مرکز و دانشگاه برتر هوش مصنوعی منتشر کرده است. وزارت آموزش و تحقیقات فدرال آلمان مبلغ 25 میلیون یورو برای راه‌اندازی سه مرکز عالی هوش مصنوعی در این کشور اختصاص داده است. این مدارس هوش مصنوعی برای اجرای دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری با استفاده از فرمت‌های آموزشی و یادگیری بین نهادی، نوآورانه طراحی شده‌اند و درنتیجه انگیزه‌های جدیدی را برای دانشمندان جوان درحوزه هوش مصنوعی ارائه می‌دهند. وزیر تحقیقات فدرال آلمان می‌گوید: «زمانی که حرف از فناوری‌های کلیدی می‌شود، رقابت‌های بین‌المللی دشواری پیش رو است و اگر آلمان بخواهد جایگاه خود را در این زمینه حفظ کند، به دستاوردهای بیشتری نیاز دارد. متخصصان و کارکنان اجرایی یک عامل رقابتی ارزشمند برای آلمان به‌حساب می‌آیند. ما به‌دنبال آن هستیم که متخصصان را در آلمان آموزش دهیم و پیشنهاد‌های جالبی برای جذب دانشجویان جوان بین‌المللی ارائه دهیم.»

راه‌اندازی مدارس و مراکز دانشگاهی جدید با حوزه کار هوش مصنوعی با عنوان کنراد زوس، مخترع کامپیوتر این امکان را در اختیار آلمان قرار می‌دهد تا با تحقیقات و توسعه بین‌المللی پیشرفته همگام شود. این طرح به این شکل عمل می‌کند که محققان دانشگاه‌های مختلف و موسسات تحقیقاتی خارج از دانشگاه را با متخصصان بخش‌های تحقیق و توسعه صنعتی گرد هم بیاورند تا دانشجویان بااستعداد و فوق‌لیسانس را در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تربیت و جذب این حوزه از فناوری کنند. هرکدام از مراکز این موسسات، از سوی یکی از دانشگاه‌های آلمان هدایت می‌شوند و از دانشگاه‌های سنتی و علمی و کاربردی هم دعوت می‌شود تا در این زمینه درخواست دهند. هریک از مدارس جدید هوش مصنوعی قرار است بودجه‌ای سه‌میلیون یورویی را برای یک‌سال پوشش هزینه‌ها و گرنت‌های هیات علمی، حمایت از جابه‌جایی‌های بین‌المللی دانشگاه‌های شرکت‌کننده، توسعه شیوه‌های تدریس نوآورانه و حفظ ارتباطات علمی دریافت کنند.

در این میان، سه مدرسه و مرکز هوش مصنوعی در آلمان که با موفقیت از رویه انتخاب خارج‌شده‌اند، فعالیت خود را در تابستان 2022 آغاز خواهند کرد. هوش مصنوعی یکی از مهم‌ترین حوزه‌های تحقیقاتی در دهه اخیر و پس ‌از آن است. آلمان به‌عنوان یکی از نقاط تحقیقاتی در این حوزه، به دانشگاه‌ها، موسسات تحقیقاتی و مراکز کارآفرینی به آموزش معتبر و استخدام دانشمندان جوان برتر در داخل و خارج وابستگی دارد. درواقع مدارس هوش مصنوعی در این کشور برجذب استعدادهای ملی و بین‌المللی و حفظ آن در علم و صنعت در آلمان متمرکز هستند.

تامین بودجه هوش مصنوعی در آلمان

اینکه شما یک محقق بین‌المللی جوان هستید یا به‌دنبال بورسیه تحصیلی یا یک محقق حرفه‌ای اولیه که می‌خواهد در مقطع دکتری درزمینه تحقیقات هوش مصنوعی در یک مدرسه تحصیلات تکمیلی در آلمان تحصیل کند یا یک محقق باتجربه که مایل به همکاری با یک شرکت آلمانی است، برنامه مالی مناسب به‌طورقطع می‌تواند به شما در گام بعدی شغلی‌تان کمک کند. پیدا کردن چنین برنامه مالی می‌تواند همه‌چیز را تغییر دهد. بنیاد تحقیقات آلمان (DFG) یکی از مراکزی است که درزمینه هوش مصنوعی نوعی شیوه ابتکاری در تامین مالی استراتژیک را آغاز کرده است. پروژه‌های تحقیقاتی هوش مصنوعی در برنامه‌های مختلف تامین مالی در سال‌های 2020 تا 2022 به‌عنوان بخشی از این شیوه مبتکرانه تامین می‌شوند. تکنیک‌های هوش مصنوعی در بسیاری از شاخه‌های علمی به‌طور فزاینده‌ای تبدیل به بخشی جدایی‌ناپذیر از فرآیند تحقیق می‌شوند. با توجه به این امر، ابتکار هوش مصنوعی حوزه‌های مختلف فعالیت را مورد بررسی قرار می‌دهد: از یک‌سو، نیاز به تحقیقات سطح بالای دانشگاهی در این زمینه را به هم پیوند می‌دهد و تحقیقات درمورد روش‌های هوش مصنوعی را با تحقیقات اساسی در رشته‌هایی پیوند می‌دهد. درعین‌حال موفقیت در رقابت برای بهترین محققان در این زمینه، نقش مهمی در جهت موفقیت‌های بین‌المللی تحقیقات در این حوزه در سطح بین‌المللی ایفا می‌کند.

جایزه‌ای برای تامین هزینه محققان

یکی دیگر از بخش‌هایی که به توسعه هوش مصنوعی در آلمان کمک می‌کند، جایزه «پروفسور الکساندر فون هومبولت» به‌عنوان ارزشمندترین جایزه تحقیقاتی در آلمان است و برندگان این جایزه توسط دانشگاه‌های آلمان باهدف انجام تحقیقات بلندمدت در این کشور معرفی می‌شوند. برای این منظور، آنها حداکثر پنج‌میلیون یورو برای تحقیقات خود دریافت می‌کنند که می‌توان از آنها به شیوه‌های مختلف استفاده کرد. مبلغ جایزه پنج‌سال اول، تامین مالی یک استاد در این حوزه را به‌خوبی پوشش می‌دهد. در زمان معرفی یک نامزد، دانشگاه‌ها استراتژی خود را برای تامین مالی پایدار استادان در پایان این دوره ارائه می‌دهند. به‌طورکلی سالانه می‌توان تا 6 جایزه «پروفسور الکساندر فون هومبولت» برای هوش مصنوعی به محققان این حوزه اعطا کرد. محققان از همه رشته‌ها که بر تحقیق و استفاده از هوش مصنوعی و تاثیرات اجتماعی آن تمرکز دارند، واجد شرایط نامزدی برای این جایزه هستند.

برنامه تحقیقاتی هوش مصنوعی آلمان در آمازون

گروهی از دانشمندان در دل آلمان درتلاشند تا یکی از مشکلات اساسی هوش مصنوعی یعنی آموزش یک ماشین برای درک علت و معلول را بیاموزند. این کار می‌تواند انقلابی را در چگونگی یادگیری رایانه‌ها ایجاد کند و آنها را از نظارت انسانی مستقل کرده و دست هر کشور یا شرکتی را که دارای چنین فناوری هوشمندی برای نسل بعدی است، برای استفاده از آن باز گذاشته و آن را تقویت کند. اما بسیاری از دانشمندانی که در دانشگاه‌های اروپایی آموزش‌دیده‌اند، در هیچ‌شرکت یا نهاد تحقیقاتی اروپایی کار نمی‌کنند. آنها اغلب کارمندان کمپانی آمازون هستند که در رقابت جهانی هوش مصنوعی علیه غول‌های فناوری آمریکایی و رقبای چینی هستند. آمازون برای ادامه کار، روی آلمان حساب‌های ویژه‌ای باز کرده است. این شرکت علاوه‌بر سه سایت تحقیقاتی که در شهرهای مختلف افتتاح کرده، آزمایشگاهی را نیز در سال 2017 در شهر دانشگاهی «توبینگن» با همکاری انجمن «ماکس پلانکت» راه‌اندازی کرده و درحال‌حاضر، صدها محقق هوش مصنوعی را درسراسر آلمان به‌کار گرفته است. اگر همه‌چیز طبق برنامه پیش رود، گروه «توبینگن» به‌زودی وارد ساختمانی چهار طبقه خواهد شد و حضور آمازون را در «سایبر ولی» آلمان ادامه خواهد داد. آمازون حدود 18 هزار نفر را در آلمان مشغول به‌کار کرده که از کارگران انبار گرفته تا دانشمندان را تشکیل می‌دهند. در این میان، آلمانی‌ها از این موضوع نگران هستند که مبادا بخش فناوری پیشرفته این کشور قربانی همکاری با آمازونی‌ها شود. برخی از بهترین محققان هوش مصنوعی دنیا اهل آلمان هستند اما بسیاری از آنها با گوگل، آمازون، اپل و مایکروسافت قرارداد دارند و با آنها همکاری می‌کنند تا بتوانند محصولات آنها را به بازار عرضه کنند.