سارا طاهری، روزنامه نگار: دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان یک نهاد پویا در سیر تکامل خود در هر مقطعی متناسب با نیازهای کشور تلاش کرده تا وظایف خود را به نحو مطلوب انجام دهد. در همین راستا تلاش‌هایی را نیز برای تاسیس یک نهاد مالی مستقل و متمرکز برای حمایت از طرح‌های تولیدی و پژوهشی این خانواده بزرگ انجام داده که تاسیس صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی از نتایج این تلاش است. روزهای پایانی سال 1399 بود که این صندوق به‌صورت رسمی کار خود را آغاز کرد. البته ایده تاسیس آن از سال‌ها پیش کلید خورده بود، اما کار به همین آسانی‌ها نبود و موانع زیادی وجود داشت. اما درنهایت اواخر سال 1399 به‌طور رسمی ثبت و شروع به فعالیت کرد.

این صندوق اهداف زیادی را نیز دنبال می‌کند؛ صندوق‌های پژوهش و فناوری با هدف تمرکز بر ارائه خدمات مالی و حمایتی به طرح‌ها و شرکت‌های فناور با اخذ مجوز از هیات وزیران شروع به کار کرده و باتوجه به تخصصی بودن حوزه‌های فنی یا جغرافیایی ارائه خدمات فوق‌الذکر؛ نهادهای مختلف دولتی، عمومی یا خصوصی اقدام به اخذ مجوز تاسیس و راه‌اندازی صندوق کرده‌اند.

دانشگاه آزاد اسلامی هم به‌عنوان بزرگ‌ترین خانواده دانشگاهی کشور، از این امر مستثنا نبوده و با هدف ارائه خدمات بهتر به جامعه مخاطبان خود و تغییر مسیر از «آموزش‌محور» بودن به رویکرد «دانشگاه کارآفرین» صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد را با هدف ارائه انواع خدمات حمایتی در حوزه‌های مختلف مالی، توانمندسازی، تجاری‌سازی خانواده بزرگ دانشگاه آزاد در تمام حوزه‌های جغرافیایی و فناوری در سطح کشور تاسیس کرده است.

البته این صندوق برای هم‌افزایی حداکثری میان بازیگران اصلی زیست‌بوم نوآوری دانشگاه، برای ارائه هرچه بهتر این خدمات به ذی‌نفعان این زیست‌بوم، از ظرفیت خبرگان اداره کل اقتصاد دانش‌بنیان و پارک علم و فناوری دانشگاه هم استفاده کرده است.

در همین راستا اولین فراخوان از مجموعه فراخوان‌های ارائه خدمات تسهیلات به طرح‌های فناورانه شرکت‌های فعال در زیست‌بوم فناوری دانشگاه آزاد اسلامی، قرار است برگزار شود. بهره‌گیری از ظرفیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی برای زمینه‌سازی درجهت تغییر رویکرد دانشگاه از آموزشی و پژوهشی به‌سمت دانشگاهی کارآفرین متکی بر دانش، فناوری و نوآوری، ارتقای بهره‌وری از ظرفیت‌های بالقوه موجود زیست‌بوم دانشگاه آزاد اسلامی در سراسر کشور، سرمایه‌گذاری نقدی و غیرنقدی در قالب مشارکت خصوصا در طرح‌های دانش‌بنیان، مشارکت مستقیم خطرپذیر در طرح‌های فناورانه، ایجاد بستر الزام برای تجاری‌سازی فعالیت‌های فناورانه؛ عمده خدماتی است که در برنامه‌های آتی دردست تصمیم و اقدام است.

در همین راستا دانشگاه آزاد اسلامی، ضمن آماده‌سازی بسترهای مهارت‌افزایی و نوآوری، زمینه حمایت از ایده‌های نو، دانش‌بنیان و تجاری‌سازی و سرمایه‌گذاری را ایجاد خواهد کرد و بازار نوینی در حوزه کسب‌وکارهای خرد و کلان را در کشور طراحی می‌کند.

در این مقطع باوجود بیش از 100 مرکز رشد، صدها محصول دانش‌بنیان و ظرفیت عظیم علمی و سخت‌افزاری در واحدهای سراسر کشور زیرساخت بسیار مناسبی جهت ایجاد شبکه سراسری نوآوری و فناوری فراهم شده است.

صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی با رویکرد اعتماد بر تخصص و توانمندی اساتید، پژوهشگران و فناوران جامعه عظیم دانشگاه و با ماموریت حمایت از فعالان در زیست‌بوم فناورانه دانشگاه آزاد اسلامی در تمام کشور فعالیت رسمی خود را به‌صورت عملیاتی آغاز کرده است.

اهداف اجرای این فراخوان چیست؟

اجرای این فراخوان و البته سلسله فراخوان‌های پیش‌رو در حوزه‌های مختلف فناوری اهدافی را دنبال می‌کند که شناسایی و حمایت از طرح هاب فناورانه در زیست‌بوم خانواده دانشگاه آزاد اسلامی، توانمندسازی و منتورینگ ایده‌ها، طرح‌ها و شرکت‌ها برحسب اولویت‌های صندوق پژوهش و فناوری، ایجاد بستر مناسب جهت ارتباط بین سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر در مشارکت‌های حقوقی و مالی در فراخوان‌های آتی ازجمله این اهداف است.

سهولت دریافت تسهیلات نسبت‌به نهادهای مالی مشابه، به‌واسطه حمایت دانشگاه آزاد اسلامی از شرکت‌های زیرمجموعه و تقویت توان مالی (نمونه‌سازی، تحقیق و توسعه و غیره) شرکت‌های زیرمجموعه دانشگاه آزاد اسلامی از دیگر اهداف این فراخوان به‌شمار می‌رود.

بر اساس پیشنهاد شورای سیاستگذاری فراخوان و تصویب هیات‌مدیره صندوق، در اولین فراخوان، مجموعا مبلغ 7 میلیارد ریال به سه طرح برتر ارائه خواهد شد.

شرایط شرکت در فراخوان چیست؟

شرکت در فراخوان شرایط خاص خود را دارد. برای عبور از مرحله غربالگری اولیه طرح‌های شرکت‌کننده باید شرایط خاصی را دارا باشند؛ ازجمله اینکه شرکت‌کننده ماهیت حقوقی داشته باشد یعنی شرکت باشد. دوم اینکه شرکت عضو خانواده دانشگاه آزاد اسلامی تلقی شود؛ همچنین شرکت‌هایی که دانشگاه آزاد به‌نوعی در آن سهامدار باشد و شرکت‌هایی که سهامداران‌شان جزء اعضای هیات‌علمی یا فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزاد اسلامی باشند؛ شرط دیگر اینکه باید شرکت‌هایی باشند که در فضاهای دانشگاهی استقرار دارند؛ یعنی مراکز تحقیقاتی سراهای نوآوری پارک‌های علم‌وفناوری و مراکز رشد. شرط دیگر این است که محصول یا خدمت فناورانه تلقی شود. البته دانش‌بنیانی محصول امتیاز تلقی می‌شود.

ارزیابی طرح‌های ارسالی چگونه است؟

ارزیابی طرح‌های ارسالی در دو مرحله صورت می‌گیرد؛ در مرحله اول غربالگری اولیه است که طرح‌های واجد شرایط مطابق آنچه در بخش شرایط شرکت در فراخوان مطرح شده است، وارد فاز اول ارزیابی خواهند شد. تکمیل حداقل 80 درصد فرم ارسال اطلاعات از شرایط ورود به مرحله غربالگری اولیه است. این مرحله شامل ارزیابی اولیه در حوزه‌های فنی، مالی و اقتصادی خواهد بود.

ارزیابی متشکل از کارشناسان خبره در حوزه‌های فنی متناسب با حوزه فنی طرح، کارشناسان مالی و اقتصاد طرح‌ها است.

مرحله دوم نیز به این صورت است که پس از ارزیابی اولیه 10 طرح برتر به مرحله دوم و داوری نهایی راه خواهند یافت. پس از ارزیابی دقیق در حوزه‌های مذکور و دعوت به دفاع حضوری در حضور کارشناسان مربوطه، سه طرح برتر مشمول دریافت تسهیلات خواهند شد.

غلام‌زاده، مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از جزئیات اولین فراخوان حمایت از شرکت‌های زیست‌بوم فناوری دانشگاه آزاد اسلامی گفت.

او با بیان اینکه ایده اولیه تاسیس صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی از سال 1394 متناسب با شرایط کشور کلید خورد، اضافه کرد: «اما نهایتا در دی‌ماه سال 99 این صندوق ثبت رسمی شد. به فاصله یک ماه پس از ثبت این صندوق، جلسه مجمع صندوق برگزار و آیین‌نامه‌های موردنیاز برای اخذ مجوز فعالیت صندوق تصویب شد. با تصویب این آیین‌نامه، توانستیم در بهمن‌ماه، مجوز فعالیت صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد را از کارگروه صندوق‌های پژوهش و فناوری صندوق نوآوری و شکوفایی اخذ کنیم و از پانزدهم بهمن‌ماه سال 99 فعالیت رسمی این صندوق به‌صورت رسمی استارت زده شد.»

مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه تصریح کرد: «در بهمن‌ماه سال 99 با درخواست واحد علوم و تحقیقات، برای صدور ضمانتنامه‌های قراردادهای آتی مواجه شدیم؛ این واحد دانشگاهی برای قرارداد با دو شرکت نفتی، درخواست 4 فقره ضمانتنامه به مبلغ 18.5 میلیارد داشتند، درحالی‌که این ضمانتنامه حدود یک‌سال‌ونیم روی زمین مانده بود و نتوانسته بودند این ضمانتنامه‌ها را از شبکه بانکی اخذ کنند.»

غلام‌زاده با بیان اینکه صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در شروع فعالیت خود با حجم زیادی از تقاضاهای ضمانتنامه روبه‌رو شد، توضیح داد: «نیاز بود برای صدور این حجم از ضمانتنامه، تمام سرمایه صندوق که تا آن زمان تنها 35 درصد از سرمایه 20 میلیارد تومانی‌اش تامین شده بود فراهم شود تا بتوانیم صدور این ضمانتنامه‌ها را داشته باشیم.»

او در ادامه خاطرنشان کرد: «با کمک دوستان متولی در دانشگاه آزاد اسلامی، توانستیم در عرض کمتر از 10 روز، 13 میلیارد مانده از سرمایه ثبتی صندوق را تادیه و تمام سرمایه صندوق در بازه بهمن و اسفندماه 99 به مبلغ 20 میلیارد تومان تامین شد. بعد از رفع این مشکل و تامین سرمایه توانستیم18.5میلیارد تومان ضمانتنامه صادر کنیم.»

او گفت: «مابه‌ازای این ضمانتنامه‌ها حدود 67 میلیارد تومان قرارداد دانشگاه با صنعت استارت خورد. به‌عبارت بهتر، صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در عرض کمتر از یک‌ماه از صدور مجوز فعالیت، توانست در شبکه زیست‌بوم دانشگاه خدمات ارائه دهد و بستر لازم را نیز در این راستا فراهم کرد.»

او با بیان اینکه صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در سال 99 یعنی در همان آغازبه‌کار خود توانست درآمد عملیاتی داشته باشد، ادامه داد: «این موضوع به نوبه خود یک کار خاص و منحصربه‌فرد برای صندوق پژوهش و فناوری است؛ چراکه در یک ماه پایانی سال تمام صندوق‌ها توجه خود را به بستن صورت‌های مالی معطوف می‌کنند.»

مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «امسال نیز این روند ادامه پیدا کرد و سرمایه صندوق درحال حاضر 20 میلیارد تومان است و باتوجه به تعداد حدود 400 واحدی دانشگاه آزاد، این عدد تناسب چندانی با این حجم از تقاضا ندارد، بنابراین این 20 میلیارد تومان را در قالب ضمانتنامه، تسهیلات، مشارکت مدنی و مشارکت حقوقی بودجه‌بندی کرده و این درخواست‌ها را در قالب فراخوان پیش خواهیم برد.»

غلام‌زاده در ادامه افزود: «سرمایه این صندوق باید تا پایان شهریورماه امسال حداقل به میزان 250 میلیارد تومان برسد. اگر سرمایه صندوق دانشگاه به این عدد برسد، می‌تواند به میزان واقعی خود به شبکه دانشگاه آزاد اسلامی کمک کند. اما درحال‌حاضر تمرکزمان این است تا خدمات خود را در قالب فراخوان ارائه دهیم.»

او با بیان اینکه اولین فراخوان در تیرماه اعلام شده است، توضیح داد: «تا 20 مردادماه نیز زمان ارائه طرح‌ها بود و 700 میلیون تومان اعتبار برای شروع کار و آشنایی صندوق با شبکه دانشگاه آزاد اسلامی درنظر گرفته شده است. به‌عبارت بهتر، اولین طرح حمایت از شرکت‌های زیست‌بوم نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی در قالب فراخوان عمومی در کل کشور و در حوزه‌های فناوری مختلف آغاز شده، که این طرح با اعطای 7 میلیارد ریال تسهیلات با کارمزد 6 درصد به‌صورت رسمی کار خود را آغاز کرده است.»

به گفته او، این طرح صرفا ویژه اشخاص حقوقی و شرکت‌های اکوسیستم دانشگاه آزاد اسلامی شامل کلیه شرکت‌های مستقر در فضای دانشگاه، شرکت‌های اعضای هیات‌علمی، فارغ‌التحصیلان، دانشجویان و کارمندان دانشگاه آزاد است.

او با بیان اینکه این 700 میلیون تومان به سه شرکت برتر تخصیص داده می‌شود، توضیح داد: «مهلت ارسال طرح در این فراخوان تا 20 مردادماه سال‌جاری است. متقاضیان جهت آشنایی با شیوه‌نامه اجرایی فراخوان و همچنین دانلود فرم خام تکمیل طرح به سایت صندوق به نشانی http://azadfund.ir مراجعه کنند.»

مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: «صندوق دانشگاه آزاد اسلامی تلاش دارد تا منابع را به‌صورت درست و در راستای رسالت دانشگاه آزاد تزریق کند. قطعا در آینده نزدیک فراخوان‌های بیشتری ذیل تسهیلات، مشارکت‌های حقوقی و مشارکت مدنی خواهیم داشت و منتظر خواهیم بود که تا پایان شهریورماه اعداد واقعی‌تر و درخور صندوق دانشگاه به این صندوق تزریق شود تا بتوانیم به غیر از فراخوان در خدمت شرکت‌ها و زیست‌بوم دانشگاه آزاد اسلامی باشیم.»

او با بیان اینکه مبلغ 700 میلیون تومان به سه شرکت یا طرح برتر اعطا خواهد شد، درخصوص جزئیات آن نیز توضیح داد: «به طرح اول 350 میلیون تومان، به طرح دوم 250 میلیون تومان و طرح سوم نیز 100 میلیون تومان تعلق می‌گیرد.»

غلامزاده درخصوص نحوه انتخاب این سه طرح یا سه شرکت برتر نیز صحبت به میان آورد و گفت: «ذیل این فراخوان اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و پارک علم‌وفناوری دانشگاه درگیر است؛ درواقع یک ترکیبی از صندوق دانشگاه و اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و پارک علم‌وفناوری دانشگاه به این کار ورود کرده‌اند و فرآیند ارزیابی توسط این سه مجموعه انجام می‌شود.»

او اضافه کرد: «شبکه موجود پارک دانشگاه آزاد اسلامی در فرآیند فنی و اجرایی به ما کمک کرده و اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان نیز در بحث اقتصادی بررسی‌های لازم را انجام می‌دهند. مدت زمان ارائه طرح‌ها تا 20 مردادماه بود که دو هفته بحث غربال طرح‌ها، یک هفته بحث دفاع از طرح‌ها و بررسی آنها و درنهایت اختتامیه و اعلام طرح یا شرکت‌های برتر انجام می‌شود.»

مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه تصریح کرد: «تا پیش از این ذیل صندوق و اکوسیستم دانشگاه آزاد اسلامی حمایت چندانی از شرکت‌های دانش‌بنیان انجام نمی‌شد. صندوق دانشگاه آزاد معتقد است نباید فقط از طرح‌های برتر حمایت کند، بلکه باید از همه شبکه دانشگاه بدون آنکه ذیل فراخوان برده شوند حمایت کند؛ چراکه طرح‌های بسیاری وجود دارند که از دیدگاه این صندوق طرح برتر محسوب می‌شوند، اما چون هنوز منابع اصلی تزریق نشده است، ما ناگزیر هستیم با منابع موجود وظایف خود را انجام دهیم؛ برای اینکه این اقدام به عدالت نزدیک‌تر باشد، این حمایت ذیل فراخوان خواهد بود.»

او در ادامه خاطرنشان کرد: «درحال حاضر با حجم انبوهی از درخواست ضمانتنامه‌ها روبه‌رو هستیم و این نوید را به ما می‌دهد که شبکه دانشگاه آزاد اسلامی احساس کرده است که صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه می‌تواند به رفع مشکلات آنها کمک کند.»