تومور مغزی در کودکان چه علائمی دارد و چگونه درمان می‌شود؟

به گزارش «فرهیختگان»، تومور مغزی در کودکان به صورت توده یا رشد سلول‌های غیرطبیعی در مغز کودک یا بافت و ساختارهای اطراف آن رخ می‌دهد. انواع مختلفی از تومورهای مغزی در کودکان وجود دارند. برخی از این تومورها غیرسرطانی (خوش‌خیم) و برخی دیگر سرطانی (بدخیم) هستند.

درمان و شانس بهبودی (پیش‌آگهی) به نوع تومور، محل آن در مغز، میزان گسترش و سن و سلامت عمومی کودک بستگی دارد. از آنجا که درمان‌ها و فنآوری های جدید به طور مداوم در حال پیشرفت هستند، گزینه‌های مختلف درمانی ممکن است برای انواع تومورها در دسترس باشند. درمان تومورهای مغزی در کودکان به طور معمول با درمان انواع مشابه در بزرگسالان کاملاً متفاوت است.

 

علل تومور مغزی در کودکان
در بیشتر موارد علت دقیق تومور مغزی کودکان مشخص نیست. تومورهای مغزی کودکان به طور معمول تومورهای اولیه مغزی هستند. این تومورها از مغز یا بافت‌های اطراف آن شروع می‌شوند. تومورهای اولیه مغزی زمانی ایجاد می‌شوند که در سلول‌های طبیعی خطا (جهش) در DNA به وجود آید. این جهش‌ها موجب سرعت بیشتر در رشد و تقسیم سلول‌ها می‌شوند. سلول‌های جهش یافته با مرگ سلول‌های سالم همچنان به زندگی خود ادامه می‌دهند. در نتیجه توده‌ای از سلول‌های غیر طبیعی ایجاد می‌شود که تومور را شکل می‌دهد. انواع مختلفی از تومورهای مغزی - که ممکن است سرطانی باشند یا نباشند - ممکن است در کودکان رخ دهند.

عوامل خطر

در بیشتر کودکان مبتلا به تومورهای اولیه مغزی علت تومور مشخص نیست. اما انواع خاصی از تومورهای مغزی مانند مدولوبلاستوما یا اپندیموما در کودکان بیشتر مشاهده می‌شوند. سابقه خانوادگی ابتلا به تومورهای مغزی یا سندرم‌های ژنتیکی نیز ممکن است خطر ابتلا به تومورهای مغزی را در بعضی کودکان افزایش دهد. اگرچه این موضوع چندان رایج نیست.

علائم تومور مغزی در کودکان

جمجمه به غیر از مغز فضای خالی دیگری برای سایر بافت‌ها ندارد. بنابراین با پیشرفت و گسترش تومورهای مغزی فشار اضافی در این فضای بسته ایجاد می‌شود. به این فشار اضافی فشار داخل جمجمه گفته می‌شود.

افزایش فشار داخل جمجمه به دلیل وجود بافت اضافی در مغز و همچنین انسداد مسیرهای جریان مایع مغزی نخاعی رخ می‌دهد.

سرگیجه در کودکان می‌تواند یکی دیگر از علائم این عارضه باشد. سایر علائم احتمالی عبارت‌اند از:

• سردرد
• تشنج
• استفراغ
• تحریک‌پذیری
• بی‌حالی و خواب‌آلودگی
• تغییر در شخصیت و فعالیت ذهنی
• ماکروانسفالی (بزرگ شدن سر) در نوزادانی که استخوان‌های جمجمه آن‌ها کاملاً به یکدیگر متصل نشده‌اند
• کما و مرگ در صورت عدم درمان

اختلال عملکرد مغز ناشی از تومور در حال رشد ممکن است علائم دیگری را بسته به محل تومور ایجاد کند.

به عنوان مثال اگر تومور مغزی در مخچه و در پشت سر قرار داشته باشد کودک ممکن است در حرکت، راه رفتن، تعادل و هماهنگی دچار مشکل شود. اگر تومور روی مسیر بینایی که مسئول بینایی است تأثیر بگذارد، ممکن است تغییراتی در بینایی کودک رخ دهند. علائمی مانند گوش درد در کودکان نیز باید جدی گرفته شود و پزشک متخصص اطفال علت را بررسی کند.

تشخیص تومور مغزی در کودکان

در صورت مشاهده علائم تومور مغزی کودک باید توسط متخصص اطفال، متخصص مغز و اعصاب اطفال یا در اورژانس کاملاً مورد ارزیابی قرار گیرد تا منشاء تومور پیدا شود.

ارزیابی دکتر دوامی بهترین متخصص اطفال اصفهان معمولاً شامل تصویربرداری از مغز توسط اسکن ام آر آی است. اگر اسکن تومور مغزی را نشان دهد، مرحله بعدی مشاوره با متخصص جراح مغز و اعصاب است. پزشک جراح مغز و اعصاب کودکان جهت تدوین بهترین برنامه درمانی برای کودک با تمام خانواده همکاری خواهد کرد.

 

آزمایشات مرتبط با کودک مبتلا به تومور مغزی

جهت تدوین بهترین برنامه درمانی برای کودک مبتلا به تومور مغزی، تیم جراحی مغز و اعصاب باید از موارد زیر آگاهی داشته باشند:

• محل تومور: محل تومور از طریق اسکن مغزی و با استفاده از یک یا چند نوع تصویربرداری مانند سی تی یا ام آر آی تعیین می‌شود. ساختارهای حیاتی متعددی در مغز وجود دارند. به دلیل تعدد این ساختارها ممکن است تومور در محلی رشد کند که پزشک جراح دسترسی مناسبی به آن نداشته باشد. ارزیابی دقیق جراح مغز و اعصاب قابلیت دسترسی به تومور و ایمن‌ترین روش برای عمل را تعیین می‌کند.
• نوع تومور مغزی: مشاهده سلول‌های تومور در زیر میکروسکوپ می‌تواند نوع تومور مغزی را مشخص کند. تشخیص نوع تومور به پزشکان بینشی در خصوص چگونگی احتمال رشد یا گسترش تومور خواهد داد.
• درجه تومور مغزی: درجه تومور به میزان تهاجمی بودن سلول‌های تومور اشاره دارد. هرچه درجه بالاتر باشد تومور تهاجمی‌تر است.

انواع تومورهای مغزی در کودکان

تومورهای مغزی را می‌توان به انواع زیر دسته بندی کرد:

• اولیه: شروع رشد تومور از مغز است
• متاستاتیک: از سایر قسمت‌های بدن شروع می‌شود و به مغز گسترش می‌یابد
• خوش‌خیم: این تومور رشد آهسته‌ای دارد و غیر سرطانی است. در صورت رشد تومورهای خوش‌خیم در ساختارهای خاصی از مغز یا اطراف آن‌ها درمان دشوار خواهد بود.
• بدخیم: این تومور از نوع سرطانی است. برخلاف تومورهای خوش‌خیم که اغلب رشد مهار شده‌ای دارند، تومورهای بدخیم می‌توانند بسیار تهاجمی باشند. این تومورها به سرعت رشد می‌کنند و می‌توانند به اطراف تومور اصلی و سایر نواحی در مغز گسترش یابند.

درمان تومور مغزی کودکان

یک یا مجموعی از روش‌های زیر در برنامه درمان تومور مغزی کودک گنجانده می‌شوند:

عمل جراحی

بیشتر تومورهای مغزی در نوزادان و کودکان به عنوان بخشی از برنامه درمانی باید از طریق عمل جراحی یا حداقل بیوپسی از بدن خارج شوند. پزشک جراح ممکن است برای برداشتن تومور از طریق ایمن‌ترین روش و به عنوان اولین مرحله و همچنین جهت از بین بردن فشار داخل جمجمه‌ای ناشی از تومور انجام عمل جراحی را توصیه کند. برای تومورهای درجه پایین یا با رشد آهسته ممکن است عمل جراحی تنها اقدام درمانیِ مورد نیاز باشد.

مراقبت‌های پس از عمل جراحی

روند بهبودی در هر کودک متفاوت است. کودکانی که تومور در آن‌ها به موقع تشخیص داده شده است و تحت درمان قرار گرفته‌اند، روند بهبودی بهتری خواهند داشت.

تعدادی از کودکان بیمار ممکن است دچار نقص‌های عصبی موقتی مانند ضعف عضلانی شوند. در اکثر موارد این مشکل اندکی پس از انجام عمل جراحی برطرف می‌شود مگر اینکه قبل از تشخیص کودک دچار آسیب قابل توجهی شده باشد. فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتار درمانی می‌توانند به بهبود قدرت، عملکرد و سرعت بازیابی کمک کنند.

مراجعات منظم به جراح مغز و اعصاب کودک بعد از عمل نیز برای نظارت بر عملکرد عصبی و عوارض جانبی ناشی از درمان و همچنین پیشگیری از عود تومور مهم می‌باشند.

پرتو درمانی

در این روش درمانی پرتوهایی با انرژی زیاد روی بافت تومور و مقدار کمی از بافت اطراف متمرکز می‌شوند. جهت درمان برخی تومورها مانند مدولوبلاستوما پرتوی اضافی به کل مغز و نخاع تابانده می‌شود. از پرتودرمانی در نوزادان و کودکان نوپا به دلیل داشتن مغز در حال رشد بسیار محتاطانه استفاده می‌شود.

شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی برای بسیاری از تومورهای مغزی از جمله تومورهای تهاجمی و درجه بالا استفاده می‌شود. شیمی‌درمانی می‌تواند به صورت قرص (خوراکی)، داخل وریدی (آی وی، از طریق ورید) تجویز شود. همچنین می‌توان شیمی‌درمانی را از طریق تزریق مستقیم به مایع مغزی نخاعی یا تزریق مستقیم به حفره سمت چپ بعد از برداشتن تومور مغزی انجام داد.