علیرضا زاکانی چگونه شهردار تهران شد؟ چرا آینده پایتخت مهم است؟
اعضای شورای شهر تهران دیروز در دومین نشست رسمی خود، علیرضا زاکانی را با 18رای از 21 رای، به‌عنوان هجدهمین شهردار تهران برگزیدند. این انتخاب هرچند بر پایه مکانیسمی انجام گرفت که شورای شهری‌ها یک ماه و نیم پیش آن را طراحی کرده بودند اما در آخرین مرحله یعنی انتخاب یک گزینه برای شهرداری تهران، به دور از حاشیه نبوده است. جدا از فایل صوتی منتشرشده از گفت‌وگوی مهدی چمران و نرجس سلیمانی که در آن رئیس شورای شهر تهران از «فشار و تهدید»ی سخن می‌گوید که باعث شده او «از شدت ناراحتی درباره این موضوع تا صبح نخوابد»، انتخاب گزینه نهایی نیز به دور از حواشی نبوده است. این حواشی عمدتا بر دو پایه استوار بوده؛ یکی سابقه در حوزه مدیریت شهری و دیگری عدم ارتباط مدرک تحصیلی زاکانی با جایگاهی که قرار است بر آن تکیه بزند. منتقدان می گویند زاکانی سابقه سال‌ها حضور در مجلس شورای اسلامی (هفتم، هشتم، نهم و یازدهم) و همچنین ریاست سازمان بسیج دانشجویی را دارد اما هیچ‌یک از این سمت‌ها ارتباطی با مدیریت شهری ندارند. از این موضوع مهم‌تر، عدم ارتباط مدرک تحصیلی شهردار آینده تهران با حوزه مدیریت شهری است. زاکانی دکتری پزشکی هسته‌ای دارد و طبق قانون فعلی با چنین مدرکی، شهرداری زاکانی بر تهران با اما و اگرهایی همراه است. بااین‌حال پرویز سروری، نایب‌رئیس شورای شهر تهران در یک برنامه تلویزیونی در اظهاراتی قابل‌تامل با «مرتبط» دانستن مدرک زاکانی گفته که به نظرش در قانون فراموش شده به این مساله اشاره شود. او گفته مدرک پزشکی هسته‌ای زاکانی با مدیریت شهری مرتبط است؛ چراکه این رشته با «سلامت سروکار دارد و طبیعی است که یکی از نیازهای جامعه ما موضوع سلامت است.» او افزوده «موضوع سلامت مرتبط با مدیریت شهری است. این به نظرم فراموش شده.» سروری از «هماهنگی با مجلس و دولت» برای «اصلاح» قانون خبر داده تا «این مشکل رفع شود.» زاکانی نیز اظهاراتی این‌چنین داشت و گفت بخشی از آیین‌نامه دولت درباره شرایط شهردار، به تعبیر «برخی دوستان دارای نقص است و بخشی از تخصص‌ها در آن نیامده.» او یکی از این تخصص‌ها را «ناظر به حوزه پزشکی» خواند تا این گزاره تقویت شود که قرار است دولت، اصلاحاتی در آیین‌نامه سابق خود بدهد تا مشکل شهردار آینده تهران رفع شود.
به نظر نمی‌رسد با توجه به اینکه هنوز سیدابراهیم رئیسی لیست وزرای پیشنهادی‌اش را به مجلس معرفی نکرده، این اصلاح آیین‌نامه به‌سرعت عملیاتی شود. براساس همین نیز شورای شهری‌ها، برای تهران یک سرپرست تعیین کرده‌اند. مهدی چمران پیش از آغاز دومین جلسه شورای شهر تهران در جمع خبرنگاران گفته با توجه به اینکه مشخص نیست استعفای زاکانی تا چه زمانی به طول می‌انجامد و پس از آن نیز باید وزارت کشور او را تایید کند، شورا تصمیم گرفته برای شهرداری «سرپرست گذاشته شود.» براساس این، شورا علیرضا جاوید را سرپرست شهرداری تهران کرد تا روند اداری و اصلاح آیین‌نامه دولت برای تصدی زاکانی بر شهرداری تهران حل شود.
پاستور یا بهشت؟
علیرضا زاکانی گفته است چهارشنبه هفته گذشته و پس از اینکه از رای استمزاجی اعضای شورای شهر ششم در حمایت از شهرداری‌اش مطلع شد، استعفایش را تقدیم رئیس مجلس شورای اسلامی کرده است. این استعفا قرار است هفته آینده در صحن قرائت شده و به بحث و رای نمایندگان گذاشته شود. زاکانی درحالی قرار است به خیابان بهشت برود که به گفته خودش پیشنهادهایی برای حضور در دولت رئیسی نیز داشته است. او در نشست با جمعی از اساتید، نخبگان و فضلای حوزه علمیه قم گفته که در صحبت با رئیس‌مجلس و رئیس‌جمهور «ایشان پیشنهاد وزارت رفاه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و ریاست دفتر ریاست‌جمهوری را مطرح کردند» اما زاکانی از بین این گزینه‌ها تصمیم گرفته «در شرایط کنونی و افزایش نارضایتی‌های مردم از شهرداری تهران و نیاز تهران به تحول فرهنگی و اجتماعی در شهرداری تهران» حاضر شود. این اظهارات زاکانی از سوی دفتر رئیس‌جمهور تایید یا تکذیب نشده است، اما برخی منابع گمانه دیگری مطرح می کنند. آنها می‌گویند با توجه به اینکه کار انتخاب وزرا به کارگروه‌های مختلف سپرده شده و این کارگروه‌ها، گزینه‌های پیشنهادی را به کمیته‌های چندگانه تشکیل شده، ارجاع می‌دهند و کمیته‌ها نیز پس از بررسی، چند گزینه را به کمیسیون تلفیق ارائه می‌دهند، احتمال اینکه نام یک نفر در آخرین مرحله در 3 سمت قرار داشته باشد، بعید است. به عبارت ساده‌تر، نام زاکانی در 3 لیست جداگانه‌ای قرار داشته که کارگروه‌ها آن را به کمیته‌ها ارائه کرده است، اما این بدان معنا نیست که او برای این 3 سمت پذیرفته شده و حق انتخاب داشته است. البته در رشته‌توئیتی که زاکانی روز گذشته منتشر کرد، تلویحا به این موضوع اشاره کرد. او نوشت: «در دیدار آقای قالیباف، ایشان گفت وزارت رفاه، وزارت بهداشت و دفتر رئیس‌جمهور برای شما مطرح است، بنده گفتم برای آنها افراد بهتری وجود دارد و تحول شهرداری ارجح است.»
با این حال ترجیح زاکانی این بود که به‌جای حضور در دولت رئیسی، شهردار تهران شود. اما چرا باید او چنین انتخابی کند و نه‌تنها به دولت نرود که مجلس و مرکز پژوهش‌ها را نیز کنار بگذارد؟ در میان تمام شهرهای ایران، تهران به‌دلیل پایتختی‌اش و همچنین تمرکز تمام وزارتخانه‌ها و بسیاری از سازمان‌ها و ادارات مهم، جایگاه به‌مراتب بالاتری از سایر شهرها دارد. علاوه‌بر وزارتخانه‌ها، نهادها و سازمان‌ها، تهران حدود 8.6 میلیون جمعیت دارد. به عبارتی این شهر بیش از 10 درصد جمعیت کل کشور را در خود جای داده است و از این منظر نیز دارای اهمیت زیادی است. صرف‌نظر از این ویژگی‌های شهر تهران، از خیابان بهشت یعنی اتاق کار شهردار تهران، یک رئیس‌جمهور به پاستور رسیده است و در سال 92 و 96، شهردار تهران کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری شده است. محمدباقر قالیباف اگرچه به پاستور نرسید، اما با تکیه بر همان سوابق شهرداری، رئیس‌قوه‌مقننه شد و بر صندلی سبز بهارستان تکیه زد. این وضعیت نشان می‌دهد که درصورت عملکرد مناسب، می‌توان شهرداری تهران را سکوی رسیدن به ریاست یکی از قوای سه‌گانه خواند.
سیر انتخاب شهردار
شورای شهر ششم، فرآیند تصمیم و رای‌گیری برای انتخاب شهردار را از چند هفته قبل از آغاز به کار رسمی خود شروع کرده بود؛ اتفاقی نادر که در هیچ دوره‌ای رخ نداده بود. در ابتدای این فرآیند که از ابتدای تیرماه آغاز شد، شروط پنج‌گانه‌ای برای انتخاب شهردار تعیین شد و پس از آن هریک از اعضا موظف به معرفی دو یا سه گزینه به هیات‌رئیسه موقت شورا شدند. در میانه تیرماه پرویز سروری اعلام کرد در مرحله بعدی شورا «مدلی طراحی خواهد کرد تا در آن شاخص‌های مطلوب شهردار مورد بررسی قرار گیرد.» چند روز پس از این گفت‌وگو، لیستی 41 نفره از گزینه‌های پیشنهادی اعضای شورای شهر تهران در رسانه‌ها منتشر شد. از این لیست 15 نفر انصراف دادند تا در مرحله بعدی، 26 گزینه باقی‌مانده در 10 شاخص کلان تدوین‌شده توسط منتخبان شورا مورد ارزیابی قرار گیرند. ارزیابی‌ها در شورا براساس 10 شاخص تدوین‌شده، 15 گزینه را از دور رقابت‌ها خارج کرد تا درنهایت منتخبان شورا بتوانند شهردار آینده را از بین 11 نفر باقی‌مانده انتخاب کنند. از این 11 نفر، علی نیکزاد نایب‌رئیس مجلس، جمال‌الدین آبرومند دستیار رئیس مجلس و عباس علی‌آبادی مدیرعامل مپنا از ادامه رقابت برای رسیدن به مسند شهرداری تهران انصراف دادند و میدان رقابت را به علیرضا زاکانی، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، رستم قاسمی وزیر نفت دولت دهم، مازیار حسینی معاون فنی عمرانی شهرداری تهران در دوران محمدباقر قالیباف، معصومه‌آباد عضو اسبق شورای اسلامی شهر تهران، اسماعیل احمدی‌مقدم فرمانده سابق نیروی انتظامی، مهرداد بذرپاش رئیس دیوان محاسبات، محسن پیرهادی عضو کنونی هیات‌رئیسه مجلس شورای اسلامی و هابیل درویشی مدیرعامل سابق متروی تهران واگذار کردند. از بین اسامی نام برده شده مهرداد بذرپاش و رستم قاسمی برنامه‌های خود را ارائه نکردند. منتخبان مردم در شورای شهر تهران مصاحبه و گفت‌وگو با گزینه‌های شهرداری تهران را تا سه‌شنبه هفته قبل به پایان رساندند. اگرچه برای انتخاب شهردار چند گزینه وجود داشت اما همه نگاه‌ها به علیرضا زاکانی و مازیار حسینی دوخته شده بود. زاکانی به واسطه نقش‌آفرینی‌اش در انتخابات ریاست‌جمهوری و حسینی به دلیل سوابق مدیریتی‌اش در شهرداری تهران و نزدیکی‌اش به قالیباف، اصلی‌ترین گزینه‌ها برای تصدی شهرداری تهران بودند. قرار بود شهردار تهران روز چهارشنبه 13 مرداد مشخص شود. در این روز خبرگزاری فارس در خبری اعلام کرد علیرضا زاکانی براساس 10 شاخص مدنظر شورای شهر ششم ارزیابی شده و «بیشترین آرای منتخبان را کسب کرده است.» پس از اعلام این خبر، مهدی چمران در گفت‌وگویی با تکذیب آن گفت: «هیچ‌کدام از اعضای شورا این اسم را اعلام نکرده‌اند، نمی‌دانم رسانه‌ها از کجا خبر را گرفته‌اند.» او گفت درباره اسامی مطرح‌شده به‌عنوان شهردار تهران صحبت نمی‌کند ولی این اسم را نیز «تکذیب» نمی‌کند تا شهردار تهران در هفته جاری علنی اعلام شود. بالاخره پس از پایان این ماراتن، یکشنبه 17 مرداد شورای شهر به‌صورت علنی علیرضا زاکانی را به‌عنوان شهردار تهران انتخاب کرد.
در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید:
مساله حمل‌ونقل عمومی مهم‌ترین اولویت شهردار جدید تهران است (لینک)
لزومی ندارد شهردار همه تخصص‌ها را داشته باشد (لینک)
مطالب پیشنهادی
