یک‌ماه‌ونیم از پایان ششمین دور مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+4 با مشارکت غیرمستقیم آمریکا می‌گذرد و هنوز مشخص نیست دور هفتم این مذاکرات قرار است چه زمانی آغاز شود. ماه گذشته تهران با توجه به برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری، ادامه مذاکرات هسته‌ای  را به تشکیل دولت آینده موکول کرد. رئیسی همانند ترکیب کابینه‌اش که آن را در سکوت و به‌دور از هیاهوهای تبلیغاتی به پیش برد، به‌نظر می‌رسد برای یکی از مهم‌ترین پرونده‌های سیاست‌خارجی‌اش (برجام) نیز چنین رویکردی را در پیش گرفته است. او اگرچه قرار است امروز (یکشنبه) کابینه پیشنهادی‌اش را به مجلس شورای اسلامی معرفی کند، اما نزدیکانش که احتمالا سیاست‌خارجی دولت سیزدهم را مدیریت می‌کنند، از روزهای گذشته، رایزنی‌های برجامی را آغاز کرده‌اند. واضح‌ترین پالس در این زمینه به دیدار و گفت‌وگوی حسین امیرعبداللهیان با انریکه مورا، معاون مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا و رئیس نشست اعضای برجام بود. از این دیدار که خبرنگار وال‌استریت‌ژورنال در توئیتر زمان آن را «دو ساعت» اعلام کرده، هیچ خبر رسمی‌ای به‌جز آنچه مورا در توئیتر نوشته، به بیرون درز نکرده است. مورا در توئیتی درباره این دیدار از «گفت‌و‌گوی بسیار جالبی درباره برجام» نوشته است.

این اشاره مورا از آن جهت قابل توجه است که در چند هفته گذشته طرف آمریکایی تلاش داشت تا تهران را متهم به ترک کردن میز مذاکره کند. هفته گذشته و در مراسم تنفیذ و تحلیف، سیدابراهیم رئیسی به‌صراحت در این باره سخن گفت. او ضمن تاکید بر «لغو همه تحریم‌ها» گفت که از هر «طرح دیپلماتیک» که منجر به «لغو تحریم‌ها» شود، «حمایت» خواهد کرد. این تاکید رئیس‌جمهور و توئیت مورا، به معنای چرغ سبز دولت رئیسی به تداوم مذاکرات است. برآیند اظهارات رئیسی در یک‌ماه‌ونیم اخیر نشان می‌دهد او مخالف مذاکرات «فرسایشی» است. در دولت او، باید هر نشستی همراه با «نتیجه» و «آورده‌« برای ملت ایران باشد. او مذاکره را با جدیت با هدف «رفع تحریم‌های ظالمانه» دنبال می‌کند، اما نمی‌خواهد «سفره مردم و اقتصاد را شرطی» کند و آن را به «اراده بیگانگان» گره بزند.

مشخص نیست دور بعدی مذاکرات چه زمانی و با حضور چه کسانی ادامه خواهد یافت، اما هیچ‌یک از طرفین، اصراری بر بستن مسیر مذاکرات ندارند. این بدان معنا نیست که دوطرف مسیر بسیار دشواری را برای حصول توافق در پیش دارند. در 6 دور مذاکرات انجام‌گرفته، گره‌هایی وجود دارد که عدم‌توافق بر سر هر کدام آنها، تمام توافق‌های پیشین را برهم خواهد زد. تهران 7 گره مذاکراتی را «پیوند زدن کل تفاهم به پذیرش بندی درباره گفت‌وگوهای منطقه‌ای»، «عدم‌لغو دستور اجرایی تحریم تسلیحاتی»، «عدم‌رفع تحریم بیش از 500 اشخاص حقیقی و حقوقی و تحریم کاتسا»، «عدم‌تضمین برای ماندن در برجام»، «عدم‌پرداخت خسارت ضررهای خروج غیرقانونی از برجام»، «زیاده‌خواهی‌های جدید هسته‌ای» و «عدم‌موافقت با آغاز تعهدات طرف غربی و سپس راستی‌آزمایی» اعلام کرده است.

مجموع این موانع باعث شد تا در دور ششم، طرفین نتوانند به جمع‌بندی بر سر توافق برسند. با این حال اما یک دیپلمات آلمانی حاضر در مذاکرات احیای توافق هسته‌ای 2015 به ایران گفته که علت توقف مذاکرات وین این بوده که «دولت بایدن حاضر نشده به ایران تضمینی بدهد که دوباره از برجام خارج نخواهد شد.» این دیپلمات آلمانی که خواست نامش فاش نشود، به خبرگزاری آمریکایی «سی.‌ان.‌بی.‌سی» گفته تا پیش از توقف مذاکرات، «پیشرفت قابل ملاحظه»ای در جریان کار حاصل شده بود. دیپلمات آلمانی در پاسخ به پرسش «سی.‌ان.‌بی.‌سی» مبنی‌بر اینکه «موانع اصلی احیای برجام چیست» گفت مقامات ایرانی نگران این هستند که ایالات‌متحده دوباره مثل سال 2018 یک‌جانبه از برجام خارج شود. به گفته وی «آنها [مقامات ایرانی] می‌خواهند تضمین بگیرند که دوران ترامپ دوباره تکرار نخواهد شد، و تا زمانی که آنها کاملا به مفاد برجام پایبند هستند، آمریکایی‌ها دوباره از توافق خارج نمی‌شوند.» مذاکره‌کننده آلمانی افزود: «مسائل دیگری هم وجود دارد که باید در دور بعدی مذاکرات درباره‌شان صحبت کنیم، و مقامات ایرانی مایل به گفت‌وگو درباره‌شان نیستند.» به گفته وی، مهم‌ترین موضوعی که باید مورد گفت‌وگو قرار بگیرد، خواست ایالات‌متحده برای افزودن جمله‌ای به متن برجام است که ایران را ملزم به مذاکره درباره «مسائل دیگر» می‌کند.  عدم‌تضمین به باقی ماندن در برجام و عدم‌رفع سایر تحریم‌ها که طبق برجام باید رفع می‌شدند ولی دولت آمریکا حاضر به رفع آنها نیست، نگرانی‌های تهران را از بازگشت به برجام دوچندان کرده است. در شرایط فعلی که آمریکا حاضر نیست امتیاز حداقلی ایران در برجام یعنی رفع تحریم تسلیحاتی را به‌رسمیت بشناسد، چه تضمینی وجود دارد که در سال 2024، سایر امتیازاتی که ایران طبق برجام به آن دست پیدا خواهد کرد را بپذیرد؟ اگر ایران در وین چنین شرایطی را بپذیرد، به‌طور حتم در 2024 نیز باید قید امتیازات دیگرش را بزند و اگر چنین هم نکند، احتمالا رئیس‌جمهور آمریکا با یک دستور اجرایی، چنین کاری می‌کند. این شرایط کار را برای تصمیم‌گیران سیاست‌خارجی ایران سخت خواهد کرد. آنها با طرفی مواجهند که در هر فرصتی که امکان آن وجود داشته باشد، بدعهدی می‌کنند و توافقات را زیر پا می‌گذارند. جدا از این خوی آمریکایی، برجام تبدیل به یک دعوای حزبی شده است و هر جمهوری‌خواهی که احیانا سال 2024 بر سر کار بیاید، آن را زیر پا خواهد گذاشت.

در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید:

رئیسی توطئه صهیونیست‌ها را خنثی کرد (لینک)

 

آمریکایی‌ها نمی‌خواهند به متن فعلی برجام برگردند (لینک)