

سیدشایان ابهری، روزنامهنگار: در دولت رئیسی مذاکرات هستهای چه سرانجامی پیدا خواهد کرد؟ مشخص است که ایران و آمریکا برای بازگشت به برجام اختلافات اساسی دارند. اینکه این اختلافات حل خواهد شد یا خیر، سوالی است که کسی بهراحتی نمیتواند پاسخ آن را بدهد. در اینباره با عبدالرضا فرجیراد، سفیر اسبق ایران در نروژ گفتوگو کردهایم. متن این گفتوگو را در ادامه میخوانید.
چند وقتی است مذاکرات هستهای ایران و 1+4 با مشارکت غیرمستقیم آمریکا متوقف شده است؛ چراکه دو طرف اختلافات جدیای دارند. آیا این سطح اختلافات در موضوعات مختلف بهویژه مساله تضمین، عدممذاکره در موضوعات مختلف و رفع تحریم تسلیحاتی قابلرفع است؟
بله، من تصور میکنم بالاخره هرگونه مذاکره دیپلماتیک وقتی که از دو طرف ارادهای وجود داشته باشد تقریبا به نتیجه میرسد، تصور من این است که ایران و هم آمریکا تلاششان بر احیای برجام است. خب هردو طرف هم مشکل دارند؛ ایران مشکل اقتصادی و معیشتی دارد و آمریکا هم مشکلش غنیسازی ایران است.
هر موقع که عراقچی به وین میرفت، میگفتند هفته بعد تمام میشود. روسها و اروپاییها مصاحبه میکردند و میگفتند هفته بعد یا بهزودی به توافق میرسیم. همه بهصورت امیدوارکننده صحبت میکردند؛ یعنی چیز لاینحلی باقی نمانده است. پس چرا مذاکرات قطع شد؟ به دلیل انتخابات مذاکرات را خیلی دنبال نکردند. اگر قبل از انتخابات مذاکرات به اتمام میرسید، این امر بهنفع فرد و جناح خاصی میشد. مذاکرات تا روی کار آمدن دولت جدید متوقف شد تا به اینجا رسیدیم. من تصور میکنم تمام موارد اختلافی در مذاکرات دیپلماتیک که معمولا تاریخی و حساس است و هردو طرف فقط خودشان نیستند، قابلحل است. دو طرف بالاخره ملاحظاتی دارند. در آمریکا دولت تحتفشار است؛ کنگره، جمهوریخواهها، ترامپ، فشار رژیمصهیونیستی و طرفداران این رژیم وجود دارد. همه این مسائل، باید قدم به قدم جلو بروند؛ البته مساله مربوط به تضمین یک مقدار مشکل است، یعنی دولت آمریکا مشکل دارد و باید راهی برای آن پیدا کند. واقعیت این است که امروز رئیس دفتر سابق ترامپ اعلام کرد در انتخابات آینده شرکت میکند. خب هیچ آدم عاقلی نمیرود پای چیزی را امضا کند که میداند سه سال دیگر ترامپ میآید. معتقدم اگر ترامپ هم نیاید، بالاخره یک جمهوریخواه میآید، چون بایدن با توجه به سن و سالش دیگر نمیتواند کاندیدا شود و حتی اگر بشود هم رای نمیآورد. به رایآوری هریس هم خیلی اعتقاد ندارم. بنابراین باید یک راهی پیدا کنند. خب معلوم است، سنا که دست جمهوریخواهان است یا به یکنحوی پنجاهپنجاه است، زیربار نمیرود. فشار لابی رژیمصهیونیستی هم زیاد است. این بازیهایی که در خلیجفارس و... درمیآورند، با هدف برهم زدن برجام است. آمریکاییها در چند روز گذشته حواسشان را جمع کردند که صهیونیستها دارند چهکار میکنند. لذا به نظر من 1+5 باید بنشینند و راهی پیدا کنند که خیال ایران راحت شود.
رئیسی گفته است تحریمها باید رفع شوند و او گفته از هر طرحی در این راستا حمایت خواهد کرد. این ادبیات نشان میدهد ایران هم حامی کنارگذاشتن مذاکره نیست. با وجود اختلافات بین دو طرف، آیا احتمال احیای برجام وجود دارد؟
رئیسی میخواست چند پیام بدهد. یک اینکه توطئه صهیونیستها را خنثی کند. صهیونیستها بهدنبال این بودند که موضوع را به شورای امنیت ببرند و شلوغش کنند. صحبت رئیسجمهور جدید، پاسخ سخنگوی وزارت خارجه آمریکا را به همراه داشت. او گفت اگر شما میگویید که ما حتما باید تحریمها را برداریم، جایش در وین است؛ این به نظرم، جواب به رژیمصهیونیستی بود. دوم اینکه رئیسی میخواست به آمریکاییها جواب بدهد که ما آماده مذاکره هستیم. بعد از این سخن رئیسجمهور، امیرعبداللهیان هم توئیتی نوشت. این توئیت نشان میداد ایران برای مذاکره آمادگی دارد. امیرعبداللهیان در آن توئیت گفت خود من قبلا هم با آمریکاییها در عراق مذاکره کردهام. این نشان میدهد اگر آمریکا آمادگی نشان بدهد و اهل کنار آمدن باشد، شاید مذاکرات به سطح وزیر خارجه هم برسد.
به نظر شما دولت رئیسی در مذاکرات هستهای باید چه سیاستی را در پیش بگیرد؟ آیا پذیرش تعهدات بیشتر راهکار حل مساله است یا به بحرانیتر شدن وضع کمک میکند؟ آیا طرف آمریکایی حاضر خواهد شد به برجام بازگردد؟
من صددرصد مطمئنم. آمریکاییها الان بسیار نگرانند، اروپاییها بسیار نگرانند که بازرسان آژانس، در ایران فعال نیستند. بنابراین یکی از دلایلی که اصرار دارند مذاکرات زودتر شروع شود و به نتیجه برسد، این است که بازرسان آژانس در ایران فعال شوند و میزان غنیسازی را کنترل کنند. آمریکا بهدنبال این است که برجام به نتیجه برسد، به نظر من امتیاز هم میدهد، تا حالا هم امتیاز داده است. اما دو، سه مساله کلیدی است و آن مساله کلیدی را باید خودشان یک جوری حلوفصل کنند. برای بعضیهایش باید با 1+4 راهحل پیدا کنند. فقط این وسط باید مواظب شیطانهایی که در همین 1+4 هستند، بود تا نگذاریم مثل برجام قبلی، وارد بازی شوند و این کار را به عقب بیندازند. آمریکا به برجام نیاز دارد. ایران هم نیاز دارد. دولت جدید نیاز دارد امیدهایی در جامعه پخش کند؛ این امیدها، اصلش اقتصاد و معیشت و نان مردم است. بعد از آن بحران کروناست. رئیسی دستور داد ظرف یک هفته یک طرح جدید بدهند، اما این طرح پول میخواهد. در پایتخت پاکستان که کشور فقیری است، 50درصد واکسن زدهاند. اسلامآباد یکمیلیارد دلار برای خرید واکسن کنار گذاشته و گفته هرکس واکسن نزند از لیست کمکهای دولت حذف میشود. البته کشورهای دیگر هم این طرح را اجرا کردهاند. میتوان واکسن را یک مقدار گرانتر خرید. یکی از ضعفهای دولت قبلی ما این بود که وارد تماس با کشورهای دیگر برای خرید واکسن نشد. حتی امکانش بود که واکسن قرض بگیرند. مثلا اگر چین به ایران وعده 20روز دیگر میداد، رئیسجمهور میتوانست از کشور دیگری که تا 20 روز دیگر واکسن داشت بخواهد که به ایران واکسن قرض بدهد و ما نیز پس از تحویل واکسن از چین، آن را به کشور قرضدهنده برمیگرداندیم. رئیسی اگر نتواند برجام را به سرانجام برساند، در همان سه ماه اول، مخالفتها شکل میگیرد. اگر ذهنیت منفی علیه دولت شکل بگیرد، این ذهنیت تا پایان دوره او ادامه خواهد داشت. لذا رئیسجمهور باید سه ماه اول اعتمادسازی کند. خوشبختانه رئیسی چندینبار تاکید کرده که این مشکل باید حل شود و از هر طرح مثبتی، استقبال میکند. وزیر خارجه پیشنهادی او هم همان حرف را زده و من امیدوارم هرچه زودتر این مساله حل بشود. آمریکاییها هم باید عاقل باشند و تضمین را به نحوی به ایران بدهند تا این مساله هرچه زودتر حل شود.