«فرهیختگان» به بهانه روز خبرنگار، فعالیت یک نشریه شاخص دانشجویی را بررسی کرد
نیلوفر هوشمند، روزنامه‌نگار: فلسفه وجود نشریات دانشجویی تفکر و تمرین کار گروهی در فضای دانشگاهی و جذب دانشجویان در زمینه‌های مختلف است. همین‌طور عملی‌کردن ایده‌ها، طرح‌ها و رسالت‌های مهم جنبش دانشجویی در فضای دانشگاه از دیگر دلایل فلسفه وجود نشریات دانشجویی در دانشگاه‌هاست. این نشریات می‌توانند با نشر صحیح و آگاهانه جامعه دانشجویی را آگاهی بخشند و نقش بسزایی در جامعه‌پذیری این جامعه خصوصا در مباحث سیاسی داشته باشند. در سال‌های پیش، زمانی که فضای مجازی مانند امروز پررنگ نشده بود و هنوز نشریات مکتوب جایگاه ویژه‌ای برای عام مردم داشتند، شاهد این بودیم که نشریات جنبش‌های دانشجویی نقش بسزایی در جامعه‌پذیری سیاسی دانشجویان و جریان‌سازی فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در دانشگاه‌ها ایفا می‌کردند.
در واقع دانشجویان بودند که همیشه با استفاده از قدرت قلم و نشر خود به مسائل موجود در فضای دانشگاه و جامعه انتقاد می‌کردند و به تحلیل و بررسی بسیاری از مسائل و مباحث روز می‌پرداختند. اهمیت نشریات زمانی نشان داده می‌شود که وزارت علوم به‌صورت خاص برای آنها انتخابات سالانه را در نظر گرفته و طی جشنواره‌ای به بررسی و داوری نشریات دانشجویی می‌پردازد. نشریه دانشجویی «حیات» دانشگاه امام‌صادق(ع) را می‌توان به‌عنوان اولین نشریه دانشجویی کشور که با تفکر بسیجی از سال ۷۰ آغاز به کار کرده است، نام برد. این نشریه بیش از ۱۰۰ شماره منتشر کرده و با رویکرد پرداخت دقیق به مسائل روز کشور در حوزه فرهنگ و سیاست از منظر علوم انسانی سال‌هاست فعالیت می‌کند. از این‌رو مخاطبان این نشریه فقط مختص به دانشگاه امام‌صادق(ع) نیستند بلکه از دیگر دانشگاه‌های کشور و به‌طور کلی جامعه علمی و دانشگاهی کشور اعم از اساتید کارکنان و دانشجویان و فعالان فرهنگی سیاسی کشور را در بر می‌گیرد. با توجه به سابقه این نشریه دانشجویی و فعالیت منحصربه‌فردی که در طول این سال‌ها از خود به جای گذاشته و توفیقی که سال گذشته در جشنواره نشریات دانشجویی به‌عنوان نشریه برتر سال به دست آورد و همچنین به سبب روز خبرنگار به واکاوی ابعاد مختلف این نشریه پرداختیم و با یکی از مسئولان آن به نام پوریا عصار، جانشین مدیرمسئول نشریه و سردبیر سابق آن به گفت‌وگو نشستیم.
نقطه آغاز فعالیت نشریات بسیج دانشجویی امام صادق(ع) کجا بود؟
نشریه حیات از ۳۱ سال پیش همزمان با تاسیس بسیج دانشجویی دانشگاه امام‌صادق(ع) شروع به‌کار می‌کند. موسس این نشریه وحید جلیلی فعال رسانه‌ای و دانشجوی دانشگاه امام صادق در آن سال‌ها بوده است. جالب است بدانید اولین نسخه‌های این نشریه به‌صورت دست‌نویس نوشته می‌شد و یک نسخه ماکت ایجاد می‌شد که در آن یادداشت‌ها توسط فردی که خط خوشی داشته، نوشته می‌شده و سپس از روی همان نسخه تکثیر و در دانشگاه منتشر می‌کردند. چندسالی به همین روال نشریه توزیع می‌شود تا اینکه نام نشریه به «هفت‌قفل» تغییر می‌کند.
صفر تا صد انتشار یک نشریه موفق
پوریا عصار، جانشین مدیرمسئول نشریه حیات در این باره به «فرهیختگان» می‌گوید: «در شورای بسیج دانشگاه امام صادق واحدی به نام نشر داریم. تمام امور رسانه‌ای این دانشگاه در واحد بسیج ذیل این قسمت است و هر نشریه با واحد نشر در ارتباط است و نشریه حیات قدمتی بیش از بقیه نشریات دارد.» نشریه حیات برای هر بخش یک سردبیر و هیات‌تحریریه دارد که اگر بخواهیم روی هم حساب کنیم حدود ۶۰ نفر درگیر انتشار این نشریه و فعال در هیات تحریریه هستند که همه آنها دانشجویان سال سوم تا پنجم هستند؛ چراکه ما کارشناسی و ارشد پیوسته داریم. در نشریه فتح حدود شش یا هفت نفر به‌صورت دائم فعال و پای کار هستند و در خیات حدود چهار نفر به‌طور دائم پای کار هستند و در نگارش و انتشار نشریه تلاش می‌کنند.
ایده حیات چگونه شکل گرفت؟
حدود ۱۵سال پیش نشریه بسیج دانشجویی دانشگاه امام‌صادق(ع) به نام حیات تغییر نام می‌دهد و از آن سال به بعد تا امروز با این نام فعالیت می‌کند که امروز بسیاری از کادر قدیمی آن در مجلس و ارکان مختلف نظام مشغول کار هستند. این نشریه دانشجویی به‌صورت پرونده‌محور و ماهنامه منتشر می‌شود و هشت سرویس دارد که شامل سرویس سیاسی، اندیشه، هنر، رسانه، جامعه، مقاومت، اقتصادی، جهاد و پایداری-تربیت و خانواده می‌شود. حیات یک نشریه مادر در بسیج دانشگاه امام‌صادق(ع) محسوب می‌شود که چند ضمیمه دارد و مخاطب آن علاوه‌بر دانشجویی، مخاطبان بیرون از دانشگاه اعم از طلاب و علاقه‌مندان مباحث سیاسی و فرهنگی است. این نشریه یک ضمیمه دارد به نام حیاط‌خلوت که به مسائل دانشجویی دانشگاه امام‌صادق(ع) اعم از بررسی آرمان‌های این دانشگاه می‌پردازد. از آنجایی که در دیدار مقام‌معظم‌رهبری با دانشجویان دانشگاه امام‌صادق(ع) در سال ۱۳۸۴ ایشان از دانشجویان این دانشگاه خواستند تا در زمینه علوم انسانی به مرجعیت علمی برسد و ۱۲ راهبرد در راستای مرجعیت علمی و بومی‌سازی علوم انسانی به آنها ابلاغ کردند تا در فعالیت‌های خود نهادینه کنند، این راهبردها در نشریه حیاط‌خلوت با اشکال مختلف اعم از برگزاری میزگرد دانشجویی نوشتن یادداشت و مطالبه‌گری از مسئولان عنوان می‌شود. این نشریه جزء فعال‌ترین زمینه‌های «حیات» محسوب می‌شود که حتی در دوران کرونا به فعالیت خود ادامه داد و به‌صورت مجازی همچنان فعالانه و منظم منتشر می‌شود. این نشریه در دانشگاه مورد رجوع دانشجویان برای حل مشکلات و مسائل دانشگاهی شده است.
نشریه فتح نیز یکی‌دیگر از ضمیمه‌های نشریه حیات محسوب می‌شود که درواقع ویژه‌نامه «سریال» انتشار این نشریه است و به صورت تک‌برگ منتشر می‌شود. این نشریه در هیات میثاق باشهدا خصوصا در دهه اول محرم هر روز به صورت مرتب منتشر و توزیع می‌شود، همچنین این ویژه‌نامه درباره بیماری‌ها و محل برگزاری نمازجمعه توزیع می‌شود و محتوای سیاسی و اجتماعی دارد. درواقع این ضمیمه به‌عنوان بانک تحلیل محسوب می‌شود و در جایگاه‌هایی که نیاز به روشنگری برای عام مردم وجود دارد به زبان روان و نه ثقیل به تحلیل شرایط و روشنگری آن می‌پردازد که یکی از این تحلیل‌ها قرارداد ایران و چین بود. از دیگر ضمیمه‌های «حیات» می‌توان به نشریه خیات اشاره کرد که جنبه طنز دارد و به‌صورت ویژه‌نامه در محورهای اجتماعی و سیاسی منتشر می‌شود.
انتشار منظم و بدون‌وقفه مهم‌ترین راه توفیق نشریات دانشجویی
جانشین مدیرمسئول نشریه حیات انتشار بدون‌وقفه را یکی از اصول مهم فعالیت نشریات دانشجویی معرفی می‌کند که البته مورد غفلت بسیاری از فعالان این حوزه قرار می‌گیرد. او در این باره اضافه می‌کند: «برخی نشریات هم هستند که کوتاه‌مدت منتشر می‌شوند و بعد هم خبری از آن نمی‌شود. برای مثال یک نشریه سه یا چهار شماره از خود را منتشر می‌کند و بعد از آن دیگر اثری از این نشریه دیده نمی‌شود. دلیل این ضعف و آسیب این نشریات است که برای تاسیس نشریه از ابتدا روی اهداف آن و آینده آن فکر نکرده‌اند و پس از چاپ چند شماره دچار سردرگمی و بی‌هدفی می‌شوند. همین‌طور برخی نشریات در انتشار نامنظم هستند و این بی‌نظمی آسیب بسیار بزرگی به آنها وارد می‌کند؛ چراکه ارتباط مداوم آنها با مخاطب را کمرنگ و کمرنگ‌تر می‌کند. برای مثال من به شخصه فکر می‌کنم یکی از دلایل توفیق نشریه هیات که سال پیش هم در جشنواره نشریات به‌عنوان، نشریه برتر دانشجویی جایزه گرفت، انتشار منظم آن با وجود تمام موانعی که ممکن است بر سر راه وجود داشته باشد، به صورت ماهانه و به‌موقع بوده است. بازه انتشار و تعهد به آن مساله بسیار مهمی است که به توفیق نشریات می‌انجامد.»
نشریات دانشجویی حر بودن خود را فراموش نکنند
عصار در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با «فرهیختگان» در تشریح فعالیت نشریه حیات به لزوم حفظ حریت در نشریات دانشجویی اشاره و تاکید می‌کند: «یکی از مسائلی که در انتشار نشریه باید مدنظر قرار بگیرد این است که نشریه هم باید آرمانگرا باشد و هم آزاداندیش و این‌گونه نباشد که وارد وادی نشریات زرد بشویم و برای دیده شدن به هر قیمتی به مقامات مسئول توهین کنیم و خارج از انصاف عمل کنیم. بلکه باید انصاف را سرلوحه کار خود در انتشار نشریات قرار دهیم. همچنین نشریه دانشجویی باید منحصربه‌فرد باشد و این‌گونه نباشد که یا اصولگرا باشد یا اصلاح‌طلب و تبدیل به نشریه دسته‌چندم اصول‌گرایی و اصلاح‌طلبی شود. بلکه حر باشد و زمزمه احزاب را بر لب نداشته باشد و زیر پرچم احزاب مختلف نرود و آزاده بودن خود را حفظ کند.»
از آموزش فن روزنامه‌نگاری برای هیات تحریریه نشریات غافل نشویم
عصار با اشاره به اینکه یک نشریه برای انتشار منظم و دوام و حیات چندساله خود نیازمند رعایت و اجرای یکسری نکات است، گفت: «یک توفیقی که نشریه دانشجویی دارد این است که هم به بدنه علمی دانشگاه وصل است و هم شور و نشاطی در جنبش دانشجویی وجود دارد که جمع این دو با هم می‌تواند کمک کند تا حرفی که بدنه دانشجویی برای گفتن دارد راحت‌تر، صحیح‌تر و با قدرت انتقال بیشتری نگارش و منتشر شود. همچنین اگر یک نگاه آسیب‌شناسانه به حوزه نشریات دانشجویی داشته باشیم متوجه می‌شویم خیلی از دانشجویان با فن روزنامه‌نگاری آشنا نیستند و صرفا با مطالعه از سایت‌ها و اینستاگرام می‌خواهند نشریه را به چاپ برسانند، درحالی‌که نیازمند آموزش فن روزنامه‌نگاری هستند. گاهی وقتی به بررسی برخی نشریات می‌رسیم متوجه می‌شویم اصول اولیه روزنامه‌نگاری را نیاموخته‌اند؛ چه از نظر ویراستاری و فنی و چه از لحاظ قالب‌های روزنامه‌نگاری و نگارش، برای مثال برخی نشریات صرفا با یادداشت بسته می‌شوند یا تیتر غیراصولی دارند یا از نظر ویراستاری رعایت فاصله و نیم‌فاصله در آنها انجام نشده که همه اینها ضعف آموزش روزنامه‌نگاری در برخی نشریات دانشجویی است. نیاز به آموزش درکنار فعالیت تجربی نشریاتی احساس می‌شود و اهمیت زیادی هم دارد.»
نشریاتی‌ها از فضای مجازی و پتانسیل‌های آن غافل نشوند
عصار در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گریزی هم به تاثیرگذاری فضای مجازی بر نشریات دانشجویی داشت. او می‌گوید: «یکی از مسائلی که بعد از بررسی‌های فراوان به آن رسیدیم این است که گرچه برخی می‌گویند در فضای امروز نیاز به نشریات و روزنامه کاغذی وجود ندارد اما آنچه از فضای مجازی و رسانه‌های دیداری بر می‌آید این است که فضای مجازی قابلیت تحلیل مسائل را به اندازه رسانه‌های نوشتاری ندارد و نشریات و روزنامه‌ها هستند که می‌توانند مسائل را به صورت ریزبینانه و عمیق‌تر مورد تحلیل و بررسی قرار بدهند. حالا که سپهر رسانه‌ای جهان از فضای چاپ به مجازی گذر کرده است، باید دقت کنید تا درکنار فعالیت مشورتی خود یک پیوسته مجازی نیز داشته باشیم تا از تحولات روز و مخاطبانی که طرفدار و فضای مجازی هستند، غافل نشویم. برای مثال یکی از اقداماتی که ما برای ایجاد پیوست مجازی نشریات خود ایجاد کردیم، این بود که با حضور یکی از ادوار نشریه دانشگاه لایو اینستاگرام برگزار می‌کردیم و به بررسی شماره‌های مختلف نشریه و نقاط قوت و ضعف آن می‌پرداختیم. همچنین فعالیت‌های دیگری مثل ایجاد عکس‌نوشت، پادکست و امثالهم را از محتوای نشریات ایجاد می‌کردیم تا به‌دنبال چاپ نسخ کاغذی از ظرفیت‌های فضای مجازی نیز غافل نمانیم و بین این دو فضا یک تعادلی برقرار شود.»
تربیت نیرو؛ نیاز اصلی هر نشریه
سردبیر سابق نشریه دانشجویی حیات بسیج دانشجویی دانشگاه امام‌صادق مساله تربیت نیرو برای نشریات دانشجویی را یکی دیگر از نکات با اهمیت در فعالیت و تقویت نشریات عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: «فعالان نشریه دانشجویی هزینه‌ای دریافت نمی‌کنند و خالصانه برای ادبیات انقلاب اسلامی تلاش می‌کنند، به همین دلیل باید توجه داشته باشند که بعد تربیت نیرو را فراموش نکنند و درکنار تمام فعالیت‌های خود به تربیت نیروی نشریاتی برای دوام و ادامه فعالیت‌های نشریه بپردازند. دقت کنند که ما قرار است نیروی چریک و قلم به دست برای ادبیات انقلاب اسلامی تعریف کنیم و صرف هدف ما انتشار نیست. اگر صرفا انتشار و کار روتین را در نظر بگیرید بعد از مدتی اعضای تحلیلی دچار سستی و زدگی از فعالیت می‌شوند، درحالی‌که ما نیروی جوان و دانشجویی را داریم که باید به آن توجه کنیم، البته باید حواس‌مان باشد تا حرفه‌ای زده نشویم و صرفا به خاطر حرفه‌ای بودن آرمان‌ها و ارزش‌های دیگری که نشریه دانشجویی باید داشته باشد را از آن بگیریم.»
مطالب پیشنهادی
