کرونا همچنان برای دنیای علم شگفتانه دارد

ندا اظهری، مترجم: دنیا با واکسیناسیون گسترده کرونا می‌رفت که از استرس این بیماری خلاص شود که موج تازه ویروس دلتا دوباره ترس و هراسی را به‌ دل‌ها انداخت و شمار مبتلایان و کشته‌های متعددی را حتی در کشورهای واکسینه‌شده به‌همراه داشت. در برخی کشورهایی که دو دز را به‌طور کامل تزریق کرده‌اند، کار به ‌دز سوم کشیده تا ایمنی کامل‌تری برای افراد به‌همراه داشته باشد. اما با همه این اوصاف هنوز آمار دقیقی به‌دست نیامده که نشان دهد آیا تزریق واکسن‌های کرونا می‌توانند از ابتلا به‌ این ویروس جلوگیری کند یا اینکه خود عاملی برای افزایش شمار مبتلایان شده است. مجله معتبر علمی nature با انتشار تازه‌ترین یافته‌ها پیرامون ویروس کرونا به ‌تجدید اطلاعات بیماری می‌افزاید.

نشانگر خون و تشخیص ابتلا به ‌کووید

افرادی که به‌طور کامل دربرابر ویروس کرونا واکسینه شده‌اند، به‌دلیل سطح بالای آنتی‌بادی که در بدن دارند، کمتر در معرض ابتلا به ‌کووید قرار می‌گیرند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده فرد که ویروس SARS-CoV-2 را از آلوده کردن سلول‌ها بازمی‌دارد، پیش‌بینی می‌کند که آیا یک فرد مبتلا می‌شود یا خیر. یک نشانگر قوی پیش‌بینی -که به‌عنوان عامل حفاظتی شناخته می‌شود- می‌تواند به ‌تنظیم‌کننده‌ها در تایید واکسن‌های جدید بدون‌نیاز به ‌آزمایش‌های بالینی بزرگ کمک کند. همچنین می‌تواند به ‌آنها در ارزیابی نیاز به‌ تزریق تقویت‌کننده برای محافظت دربرابر انواع ویروس‌های درحال ظهور کمک کند. در آزمایش‌هایی که بین اواخر ژانویه تا اواخر آوریل 2021 روی حدود 11 هزار و 500 پرسنل کادر درمان که واکسینه شده بودند، انجام شد، به‌رغم تزریق واکسن 39 نفر مبتلا به‌ویروس SARS-CoV-2 شناسایی شدند. تمام این افراد دارای علائم خفیف یا بدون‌علامت بودند اما 19 درصد از آنها علائمی داشتند که 6 هفته بعد از تشخیص بروز کرد. محققان در روز تشخیص عفونت یا یک هفته قبل از تشخیص ابتلای 22 نفر از 39 پرسنل کادر درمان به‌کرونا، آنتی‌بادی‌های بدن آنها را اندازه‌گیری کردند و نیز داده‌های 104 پرسنل را که کامل واکسینه شده و مبتلا نشده بودند، از نظر سن با پرسنل مبتلا شباهت داشتند، مورد بررسی قرار دادند. مقایسه بین این دو گروه نشان داد که سطح آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده درمیان آن دسته از پرسنلی که مبتلا شده بودند، درمقایسه با گروه دیگر، پایین‌تر بود. تجزیه و تحلیل این داده‌ها ارتباطی را میان سطح بالای آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده و کاهش خطر ابتلا به‌ عفونت کرونا نشان می‌دهد. اما تفاوت میان سطوح ‌آنتی‌بادی بین افرادی که در این آزمایش‌ها شرکت کرده‌اند با مبتلایان به ‌کرونا و افرادی که مبتلا نبودند، تفاوت چشمگیری را نشان نمی‌دهد. به‌گفته محققان، این تجزیه و تحلیل‌ها، سطح خاصی از ‌آنتی‌بادی را که با حفاظت از بدن دربرابر ویروس مرتبط باشد، نشان نمی‌دهد.

هنوز ایمنی واکسن‌ها دربرابر دلتا مشخص نیست

برخی تحقیقات نشان می‌دهد که واکسن‌های تولیدشده برای مقابله با ویروس کرونا بیش از 80 درصد اثربخشی دارند اما شیوع سویه دلتا تمام این داده‌ها را با شک و شبهه مواجه کرده است. یافته‌های جدید حکایت از آن دارد که شواهد قطعی درباره اثربخشی واکسن‌های موجود دربرابر ویروس نوع دلتا وجود ندارد و چنانچه این امر قطعی باشد، افراد واکسینه‌شده، می‌توانند درصورت ابتلا، این سویه جدید را به‌ افراد واکسینه‌نشده منتقل کنند. داده‌ها نشان می‌دهد که واکسن فایزر و بیونتک تا 81 درصد در جلوگیری از گسترش ویروس کرونا تاثیر دارند و واکسیناسیون افرادی که آلوده می‌شوند نسبت به‌افراد واکسینه‌نشده تا 78 درصد کمتر ویروس را به ‌افراد خانواده منتقل می‌کنند که حفاظت بالایی است. اما این امری قطعی نیست و محققان هنوز هم احتمال گسترش ویروس را از افراد واکسینه‌شده به ‌واکسینه‌نشده‌ها می‌دهند. یافته‌های اخیر بیانگر آن است که واکسن‌های فعلی اثر محافظتی کمی دربرابر سویه دلتا دارد. اگر سویه و جهش جدید ویروس در دنیا اتفاق نمی‌افتاد این انتظار وجود داشت که با توجه به ‌سرعت بالایی که امر واکسیناسیون گرفته، به‌زودی خطر گسترش ویروس کاهش می‌یافت اما شیوع نوع دلتا نقشه‌ها را نقش بر آب کرد. اما باوجود این، پژوهشگران نشان داده‌اند افرادی که به ‌کرونا مبتلا شده‌اند، کمتر از افراد واکسینه‌نشده، عفونت را به ‌اعضای خانواده منتقل می‌کردند. تاکنون اطلاعاتی درمورد چگونگی تاثیر واکسن بر عفونت دلتا وجود ندارد اما تحقیقاتی که به‌تازگی در انگلیس صورت‌ گرفته نشان می‌دهد که واکسن‌های فایزر، بیونتک و آسترازنکا دربرابر بیماری‌های علامت‌دار ناشی از نوع دلتا محافظت کمتری دارند اما قطعیت در این زمینه وجود ندارد. نتیجه بررسی‌هایی که به‌تازگی به‌چاپ رسیده نشان می‌دهد که تمرکز ذرات ویروس که نماینده عفونت در بدن هستند، در افراد مبتلا به‌سویه دلتا حدود هزار برابر افرادی است که به ‌انواع اولیه ویروس کرونا مبتلا شده بودند.

خشم سازمان‌های جهانی از تزریق دز سوم در برخی کشورها

در گزارش‌های اخیر خبرهایی مبنی‌بر آغاز کمپین تزریق دز سوم به‌عنوان دز تقویتی برای برخی گروه‌های سنی در معرض خطر منتشر شده است. اما محققان بهداشت جهانی هشدار داده‌اند که این استراتژی غلط باید متوقف شود و سیاست کشورها درجهت کاهش روند همه‌گیری جهانی حرکت کند. این دز تقویت‌کننده می‌تواند دز واکسنی باشد که سهم کشورهای کم‌درآمد شود تا آنها هم بتوانند به‌اندازه دیگر کشورهای توسعه‌یافته، مردم خود را دربرابر همه‌گیری ویروس کرونا واکسینه کنند. این سیاست درحالی در برخی کشورهای جهان آغاز شده که هنوز شواهد قطعی دال‌بر تاثیر دز تقویتی سوم در نجات جان افراد جز در بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، وجود ندارد. این بیماران به‌دلیل نقصی که در سیستم ایمنی بدن خود دارند، به‌خوبی نمی‌توانند واکنش ایمنی دربرابر ویروس کرونا ایجاد کنند. تجزیه و تحلیل‌های داخلی که توسط سازمان بهداشت جهانی صورت‌گرفته تخمین می‌زند که اگر 11کشور ثروتمند که در فهرست تزریق دز تقویتی سوم قرار دارند، این دزهای واکسن را برای تزریق در اختیار افراد بالای 50 سال دنیا قرار دهند، حدود 440 میلیون دز را دربر می‌گیرد. اگر تمام کشورها با درآمد بالا و درآمد متوسط نیز این کار را انجام دهند، این آمارها دوبرابر می‌شود. سازمان بهداشت جهانی معتقد است که این دزها برای مهار همه‌گیری کرونا مفیدتر خواهد بود و اگر به ‌کشورهای کم‌درآمدی ارسال شوند که بیش از 85 درصد جمعیت آنها یعنی 3.5 میلیارد نفر حتی یک دز هم دریافت نکرده‌اند، به‌طور قابل‌توجهی می‌تواند در کنترل همه‌گیری در دنیا نقش داشته باشد. درواقع، درحال‌حاضر اولویت دریافت واکسن با کسانی است که هیچ‌دزی دریافت نکرده‌اند. تزریق واکسن در کشورهایی که درآمدهای بالایی دارند تاکنون توانسته تا بیش از 90درصد خطرات بستری شدن در بیمارستان و مرگ‌ومیر را کاهش دهد. در قاره آفریقا تنها 2 درصد مردم واکسینه شده‌اند و میزان ابتلا به ‌کرونا درحال افزایش است و میزان مرگ‌ومیرها نیز از میانگین جهانی بالاتر رفته است.

شیوع کروناویروس در گوزن‌های آمریکایی

بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از گوزن‌های دم سفید آمریکایی دارای ‌آنتی‌بادی دربرابر ویروس کرونا هستند. این یافته‌ها بیانگر آن است که حدود یک‌سوم این گوزن‌ها که ساکن آمریکای شمال شرقی هستند، ‌آنتی‌بادی در بدن آنها دیده شده، پیش از این به‌ کووید- 19 مبتلا شده‌اند. محققان با جمع‌آوری نمونه‌های جمع‌آوری‌شده پس از شروع همه‌گیری، نشان دادند که این نخستین تشخیص ابتلای گسترده حیوانات وحشی به ‌ویروس کروناست. محققان معتقدند که مواجهه سریع شمار زیادی از حیوانات با این ویروس نگران‌کننده است اما تحقیقات بیشتری مورد نیاز است تا مشخص شود که آیا این ویروس از گوزن‌های آلوده به‌ گوزن‌های دیگر و دیگر گونه‌های حیات‌وحش منتقل می‌شود؟ گوزن‌های دم سفید در آمریکای شمالی و به‌ویژه در مراکز روستایی در شرق آمریکا به‌وفور یافت می‌شوند. بررسی‌های آزمایشگاهی پیشین نشان می‌دهد که این گوزن‌ها می‌توانند مبتلا به ‌ویروس SARS-CoV-2 شده و آن را به‌گوزن‌های دیگر منتقل کنند. در حیات‌وحش، این گوزن در گله‌های کوچک زندگی می‌کند و این به آن معناست که ویروس به‌طور طبیعی می‌تواند از حیوانات آلوده به‌ حیوانات سالم منتقل شود. محققان نسبت به‌ این موضوع ابراز نگرانی کرده‌اند که ممکن است منبع جدید شیوع ویروس کرونا حیوانات باشند. مجموعه‌ای از حیوانات آلوده می‌توانند محلی باشند که ویروس در آن تکامل یافته و اثر واکسن را نیز خنثی کند. این محل تجمع ویروس می‌تواند باعث انتقال ویروس به‌ گونه‌های دیگر هم شده و به ‌مردم بازگردد و این خطر حتی بعد از کاهش همه‌گیری هم وجود دارد. محققان به‌تازگی 385 نمونه خون را از حیوانات حیات‌وحش در چهار ایالت میشیگان، پنسیلوانیا، ایلینویز و نیویورک گرفته و بین ماه‌های ژانویه تا مارس 2021 مورد مطالعه قرار دادند. آنها دریافتند که 40 درصد از این نمونه‌ها حاوی آنتی‌بادی‌های ویروس SARS-CoV-2 بوده‌اند که در مواجهه قبلی با ویروس کرونا در بدن این حیوانات ایجاد شده است. هیچ‌کدام از گوزن‌ها علائمی از بیماری را از خود نشان نمی‌دادند و تمام شواهد دال بر آن بود که آنها مدتی قبل به ‌کرونا مبتلا شده و بهبود یافته‌اند و ‌آنتی‌بادی لازم در بدن آنها برای مقابله با ویروس تشکیل شده است.

کاهش شگفت‌انگیز مبتلایان به‌ کرونا در انگلیس

 با توجه به ‌اینکه سویه دلتا در دنیا درحال گسترش و شیوع بیشتر است و آمار مبتلایان روزبه‌روز درحال افزایش است، یافته‌های اخیر از انگلیس چیز دیگری را نشان می‌دهد. موارد روزانه به‌ثبت‌رسیده ابتلا به‌ ویروس کرونا در انگلیس از اوایل ماه جولای تا حدود نصف کاهش یافته است. این درحالی است که در اوایل سال میلادی، این کشور با رشد چشمگیری مواجه بود و محققان انتظار این مقدار کاهش را نداشتند اما در اتفاقی نادر، میزان مبتلایان تنها طی دوهفته تا نصف کاهش داشته است، به‌طوری‌که از آمار 54 هزار و 674 نفر در 17 جولای به ‌22 هزار و 287 نفر در دوم آگوست رسیده است. محققان هنوز به‌طور دقیق نمی‌دانند چه اتفاقی افتاده است اما شواهد حکایت دارد که یا موج سوم کرونا در این کشور به‌پایان رسیده و همزمان با آن، شمار مبتلایان نیز به‌طور چشمگیری کاهش یافته یا این‌که این روند کاهشی شدید به‌دلیل عوامل اجتماعی پیچیده‌ای رخ داده است. گسترش موارد ابتلا به‌سویه دلتا در انگلیس به‌رغم واکسیناسیون موفقی که اتفاق افتاد، نشان از بحرانی خطرناک داشت. رشد چشمگیر عفونت‌ها از ماه ژوئن منجر به ‌پیش‌بینی بیش از 100 هزار مورد جدید ابتلای روزانه و ترس از بروز بحران خدمات ملی بهداشت این کشور در زمینه بستری مبتلایان شد. در چنین شرایطی، بسیاری از دانشمندان دریافتند اقدامات دولت که بعد از واکسیناسیون عمومی صورت گرفته، مانند استفاده از ماسک و تعطیلی مراکز شبانه از 19 جولای در این میان، یکی از عوامل موثر در کاهش این روند ابتلا بوده است. نکته‌ای که در این میان مورد توجه است، ایمنی جمعیتی کافی در انگلیس است که از طریق واکسیناسیون و ابتلای طبیعی به ‌ویروس و تشکیل ‌آنتی‌بادی در بدن مبتلایان حاصل شد. با وجود این، کاهش شمار ابتلا تا این اندازه بی‌سابقه بوده و این روند تنها به‌دنبال اعمال قرنطینه‌های سراسری در کشورها مشاهده می‌شد. به‌رغم اینکه اکنون حدود 70 درصد جمعیت بالغ انگلیس به‌طورکامل دربرابر کووید- 19 واکسینه شده‌اند، هنوز هم حجم زیادی از افراد مستعد ابتلا به‌کرونا در این کشور وجود دارند که اغلب آنها را گروه سنی 16 تا 24 سال و بیشتر زنانی تشکیل می‌دهند که واکسینه نشده‌اند.