یگانه عرب، روزنامه‌نگار: در شرایطی که کشور با چالش‌ها و معضلات مختلفی دست به گریبان است، شرکت‌های نوآور و شتاب‌دهنده برای بهبود این چالش‌ها و دغدغه‌ها که درتمامی حوزه‌های کاری با آنها مواجه هستیم، دست به ارائه و اجرای اقداماتی زدند که بتوانند کمی از این معضلات را در رسته کاری خود برطرف کنند و شرایط کشور را بهبود ببخشند.

حوزه معدن و صنایع معدنی ایران از مهم‌ترین بخش‌های مهم کشور است که می‌تواند در بهبود چالش‌های موجود و پیش‌روی جامعه مفید و اثرگذار واقع شود. برای رسیدن به این امر مهم در شرایطی که کشور در موقعیت حساس‌ و پرتنشی ناشی از شرایط تحریم به سر می‌برد، پروژه‌ای تحت‌عنوان مرکز نوآوری و شتاب‌‌دهنده معدن و صنایع معدنی ایران یا به‌اختصار «میکا» امروز افتتاح خواهد شد که درپی افتتاح این مرکز شرکت‌های نوپا و نوآور خلاق (شرکت‌های کوچک یا متوسط مقیاس) برای ارائه و تولید محصول تحت‌حمایت قرار خواهند گرفت.

قاعدتا چالش‌ها و موانع موجود بر سر راه صنعت کشور، نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط را وادار به پیدا کردن راه‌حل‌های مثبت و موثر برای بهبود مشکلات می‌کند و یکی از این راه‌های رسیدن به راه‌حل‌ها در قالب مراکز رشد نمود پیدا کرده است، بنابراین هدف شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه معادن شرق به‌عنوان یکی از فعالان معتبر حوزه معدن شناسایی پاسخ به چالش‌ها و نیازهای فعلی و آینده‌ بخش معدن از طریق پروژه بوده است که قطعا در آینده تاثیر مثبتی از خود برجای خواهد گذاشت؛ چراکه در شرایط تحریم و آسیب‌زایی که کشور در آن قرار دارد، تنها تولید و اجرای محصولات داخلی است که می‌تواند ما را از شرایطی که به‌اجبار در آن گرفتار شده‌ایم، بیرون براند و صنعت و اقتصاد کشور را دوباره شکوفا کند و چالش‌های بخش معدن و صنایع معدنی کشور را بهبود ببخشد.

درخصوص افتتاح پروژه میکا، چالش‌های پیش‌رو، شکل‌گیری ایده اصلی طرح، حمایت از اجرایی شدن طرح، تاثیر بهره‌برداری از پروژه بر گسترش اقتصاد کشور و... با علیرضا نورایی، مدیر اجرایی مرکز نوآوری و شتاب‌‌دهنده معدن و صنایع معدنی ایران یا به اختصار میکا گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

ایده‌ اصلی و ابتدایی شکل‌گیری طرح میکا چطور به ذهن‌تان رسید؟

حوزه‌ معدن مانند صنایع دیگر دارای یک‌سری مسائل و چالش‌های بالفعل و بالقوه است. مسائل بالفعل مسائلی است که امروزه با آن روبه‌رو هستیم و مسائل بالقوه از آن دست موضوعاتی است که شاید ارباب صنایع اصلا به آن فکر نکرده باشند و هنوز اصل امر برای آنها شفاف نشده باشد، اما اگر در آینده نیز برای آن راه‌‌حلی پیش‌بینی نکرده باشند، به مشکل برخواهند خورد. این پیش‌بینی باید از مسیر خلاقیت، ایده‌‌پردازی و نوآوری اتفاق می‌افتاد، یعنی وقتی دنیای نوآوری را مشاهده می‌کنید، خواهید دید افراد خلاق، ایده‌پرداز و نوآور توانسته‌اند پاسخ سوالات و مسائل صنعت را به‌خوبی بدهند. حال باید گفت منظور از نوآوری چیست؟ منظور این است که یک‌سری مسائل را با ایده‌پردازی پیش‌بینی یا حل کنیم، حال در گام اول می‌خواهیم بدانیم مراکز نوآوری از کجا آمده‌اند؟ معنایی در قرن 19میلادی تحت‌عنوان خوشه‌های صنعتی مطرح شد، این خوشه‌های صنعتی از آنجا شکل گرفت که کسب‌وکار‌های کوچک مقیاس یا متوسط مقیاس دارای یک‌سری مزایایی نسبت به کسب‌وکار‌های بزرگ مقیاس داشته‌اند، اما دارای ضعف‌هایی هم بوده‌اند که آنها را نیازمند به دریافت حمایت می‌کرد.

افتتاح پروژه میکا در دل باقدمت‌ترین دانشگاه ایران

وقتی کسب‌وکارهای کوچک یا متوسط مقیاس موفق شدند به‌واسطه تجمع این نقاط ضعف خود را رفع کنند، توانستند مزایای کسب‌وکار‌های بزرگ مقیاس را نیز پیدا کنند. درمورد مراکز رشد شاید بتوان گفت از این منظر نزدیکی به مفهوم خوشه‌های صنعتی دارد، به این معنا که با تجمیع گروه‌های نوآور و نوپا مجموعه‌ای از خدمات و حمایت‌هایی در آنجا به اشتراک گذاشته می‌شود. بنیانگذار این مراکز رشد در دانشگاه اصطلاحا زیر بال‌وپر دو دانشجو را گرفت و آن دو توانستند یکی از معتبرترین و معروف‌ترین شرکت‌های حوزه کامپیوتر والکترونیک را تاسیس کنند اما این اصطلاح زیر بال‌وپر گرفتن که یک پرنده انجام می‌دهد به مفهوم انکوباتور یا مرکز رشد نزدیک است. انکوباتور به دستگاهی گفته می‌شود که در آن جوجه‌کشی می‌کنند و این زیر بال‌وپر گرفتن بسیار نزدیک به مفهوم مرکز رشد است اما باید بدانیم این موضوع به دانشگاه‌ها محدود نشده است و صاحبان صنعت دانستند یک‌سری افراد خارج از آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیق و توسعه وجود دارند که کلید ادامه‌ حیات کسب‌وکار آنها به‌ویژه در فضای فردای کسب‌وکار در دستان‌شان است، به‌ویژه که رقابت‌ها روز‌به‌روز فشرده‌تر می‌شود ایجاد و توسعه مزیت‌های رقابتی اهمیت بیشتری می‌یابد. پس در درجه‌ اول باید آنها را شناسایی کنند، بپرورانند و حمایت کنند؛ به این ترتیب شاهد مراکز رشد صنعتی نیز بوده‌ایم. شرکت‌ سرمایه‌گذاری و توسعه‌ معادن شرق که سرمایه‌گذار مرکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌ معدن و صنایع معدنی ایران (میکا) است؛ با درک این ضرورت اقدام به راه‌اندازی این طرح کرد و برای محل راه‌اندازی میکا باقدمت‌ترین دانشگاه‌های کشور یعنی دانشگاه تهران انتخاب شد.

  راه رسیدن به راحل‌های بهبود چالش‌ها و نیازهای صنعت در قالب مراکز رشد نمود پیدا کرده است

اهداف تعیین‌شده و پیش‌رو مرکز نوآوری و شتاب‌‌دهنده معدن و صنایع معدنی ایران شامل چه اهدافی است؟

همانطور که گفته شد اصولا چالش‌ها، مسائل و نیازهای صنعت است که ما را به سمت پیدا کردن راه‌حل‌ها برده و یکی از راه‌های رسیدن به این راه‌حل‌ها در قالب مراکز رشد نمود پیدا کرده است، بنابراین هدف شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه معادن شرق به‌عنوان یکی از فعالان معتبر حوزه معدن شناسایی پاسخ به چالش‌ها و نیازهای فعلی و آینده‌ بخش معدن از طریق میکا بوده است که متاسفانه در شرایط تحریم به‌سر می‌بریم و تحریم هم شاید مهم‌ترین موضوعی را که هدف آسیب قرار داده، بحث تکنولوژی است، یعنی ما از دستیابی تکنولوژی روز دنیا محروم شده‌ایم، پس مجبوریم این تکنولوژی را از داخل کشور ایجاد کنیم، توسعه بدهیم و به‌کار ببریم، هدف از ایجاد میکا نیز رسیدن به این امور مهم است.

فعالان حوزه معدن و صنایع معدنی ایران باید پیشگام توجه به مسائل حوزه توسعه پایدار باشند

چه تعداد نیروی انسانی برای پیشبرد این مرکز درحال فعالیت هستند؟

هشت نفر نیروی انسانی برای فعالیت در پروژه میکا پیش‌بینی شده است که درسطوح مدیریت و کارشناسی فعالیت می‌کنند؛ اما نکته مهم‌تر این است که اهدافی که برای میکا پیش‌بینی شده باید به دو بخش کیفی و کمی تقسیم‌بندی شوند. ما در بخش کیفی این پروژه به‌دنبال این موضوع هستیم که چالش‌های بخش معدن و صنایع معدنی را اولویت‌بندی کرده و طبق این اولویت‌ها نسبت به شناسایی پاسخ‌های آن اقدام کنیم. ما در زنجیره تامین معدن در حلقه‌های فرآوری و اکتشاف چالش‌های بیشتری را داریم، به‌موازات این مسائل، مفهومی که در کشور ما کمتر به آن پرداخته شده، مفهوم توسعه پایدار به‌صورت عام و بحث محیط‌زیست به‌صورت خاص است که درطول زنجیره تامین معدن با آن رو به‌رو می‌شویم. فعالان حوزه‌ معدن باید قبل از آنکه الزامات دولتی آنها را ملزم و مکلف کند بحث‌های توسعه پایدار را درنظر بگیرند و خودشان پیشگام باشند؛ چراکه منابع محیط‌زیست کشور متعلق به نسل‌های بعد از ما است و توجه به این موضوع جزء اهداف کیفی میکاست و در بحث اهداف کیفی نیز یکی از نکاتی که به آن بسیار توجه داریم، این است که همیشه وقتی یک ایده‌ مطرح می‌شود، اگر مراحل شتاب‌دهی را به‌درستی طی نکند، نمی‌تواند به‌ثمر بنشیند و دچار یک مرگ ناخواسته شده و از بین می‌رود. اما اگر ایده‌های عالی را از نیروهای انسانی خلاق بیشتری جذب کنیم و بتوانیم این ایده‌ها را به مرحله تولید یک محصول فوق‌العاده تبدیل کنیم، در صنعت یا حتی در بازار سرمایه قابلیت عرضه خواهند داشت.

 «فرشتگان سرمایه‌گذار»؛ حامی شرکت‌های نوآور نوپا و خلاق درحوزه معدن

درحوزه اهداف کمی نیز جذب حداکثری تیم‌های قابل و مستعد قطعا در اهداف پروژه میکا وجود دارد و نکته‌ دیگر بحث اهداف مالی است که شاید در مجموعه‌ای برای راه‌اندازی چنین مرکزی که سرمایه‌گذاری می‌شود، کمتر اهداف مالی و رسیدن به این مهم مورد توجه باشد. ما اصطلاحی در بحث شرکت‌های نوپاها داریم تحت‌عنوان «فرشتگان سرمایه‌گذار» که به مراحل حمایت از نوپاها ورود کرده و در فرآیند کاری آنها سرمایه‌گذاری می‌کنند. بنای ما این نیست که صرفا به آورده سرمایه‌گذارمان تکیه کنیم، بلکه باید بتوانیم از روش‌های دیگر تامین مالی به‌طور خاص بحث بازار سرمایه استفاده کنیم و این موضوعی است که در سال‌های اخیر در کشو ما از طریق فرابورس و روش‌های دیگر درحال به‌کارگیری است و درحال‌حاضر نیز جزء اهداف پروژه میکاست.

معاونت علمی ریاست‌جمهوری و نهادهای دولتی و خصوصی برای اجرایی‌شدن طرح چه حمایت‌هایی انجام دادند؟

معاونت علمی در ابتدای تشکیل مرکز پیگیری‌های بسیاری داشته‌اند و مستمرا ما را برای پیشبرد این امر تشویق می‌کردند، البته حمایت‌های صورت‌گرفته از طراحی و اجرای این پروژه صرفا معنوی نبوده و از لحاظ مالی نیز وعده حمایت‌هایی برای طرح به‌دنبال داشته است.

 جذب ایده‌های استارتاپی و پرورش آنها، راه رفع نیازهای صنعتی کشور است

به‌نظر شما اجرای این پروژه چه اندازه به‌لحاظ اقتصادی در کشور تاثیرگذار و کمک ‌کننده است؟

در کشور ما بحث تحریم به‌‌عنوان معضلی اساسی همچنان گریبانگیر تمامی بخش‌های اقتصادی کشور است و به‌نظر من نوک پیکان این تحریم بیشتر از همه به‌سمت حوزه تکنولوژی بوده و خواهد بود. این حوزه یعنی پاسخ به مسائلی که در ابتدا بیان کرده‌ام و باید گفت علم برای توسعه‌ تکنولوژی فعالیت می‌کند و توسعه تکنولوژی برای رونق اقتصادی و رونق اقتصادی نیز برای رفاه و آسایش مردم است، بنابراین می‌توان گفت از  کاربردهای عمده‌ای که تکنولوژی دارد، کاهش بهای تمام‌شده‌ محصولات و ایجاد ارزش‌افزوده است که می‌توانید به شکل‌های مختلف شاهد آن باشید. زمانی که بتوانیم ایده‌های استارتاپی را جذب کنیم، آنها را پرورش دهیم و بتوانیم نیازهای صنعت را برطرف کنیم، قطعا می‌توانیم در خود حوزه صنعت نیز موثر واقع شویم و با رونق گرفتن بخش‌های مختلف اقتصاد، اقتصاد کل کشور رونق خواهد گرفت.

  کارکرد حمایتی مراکز نوآوری و شتاب‌‌دهنده، در اختیار گذاشتن ارتباطات و شبکه‌های ارتباطی برای شرکت‌های نوآور است

روند فعالیتی درحوزه کاری میکا به چه صورت است؟

از انواع مراکز رشد، مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌ها هستند که عمدتا کارکرد حمایتی دارند، حال این حمایت‌ها می‌تواند مالی باشد، به این معنا که راهکار مناسبی برای سرمایه‌گذاری بر ایده‌ها پیدا شود. مهم‌ترین حمایت در اختیار گذاشتن ارتباطات و شبکه ارتباطی به‌ویژه در صنعت است. همچنین با این جانمایی خدمات آزمایشگاهی در اختیار آنها قرار می‌گیرد. یکی از دلایلی که تلاش کرده‌ایم تا میکا را در دانشکده‌ معدن دانشگاه تهران اجرایی کنیم، این است که اگر شرکت‌ها نیاز به خدمات آزمایشگاهی داشتند، بتوانند از این امکان با دسترسی مسافتی کم ‌بهره‌مند شوند. برخی دیگر از حمایت‌ها ممکن است حقوقی باشد، برای مثال مراکز بتوانند برای بحث‌های مالیاتی تخفیف‌هایی را پیدا کند یا از قانونگذار خواسته شود تا یک‌سری قانون‌هایی را در این‌باره مصوب کند یا حتی بتوانیم قانون‌های موجود در این مسیر را که استارتاپ‌ها از آن مطلع نیستند به اطلاع‌شان رسانده و خدماتی را به آنها را ارائه کنیم. همچنین بخشی از حمایت‌ها معنوی هستند، یعنی باید بتوانند با مجامع دانش‌بنیان، ارباب صنایع و ادارات دولتی و حتی مجامع بین‌المللی ارتباط برقرار کنند و فعالیت این شتاب‌دهنده‌ها شکل‌گیری این ارتباط را تسهیل می‌کند.

اگر بخواهیم دقیق‌تر بیان کنیم، باید گفت این خدمات اصلی و عمومی بوده است. خدمات دیگر این است که دفتر کار در اختیار آن شرکت‌های نوپا قرار می‌گیرند یا در موضوع توسعه کسب‌وکار، بازارسازی و برندسازی به آنها کمک کنیم.

  تمرکز پروژه میکا، شناسایی و پرورش صاحبان ایده‌های خلاق درحوزه معدن و صنایع معدنی است

چشم‌انداز تاثیرگذاری اجرای این پروژه در کشور را چطور می‌بینید؟

همانطور که گفته شد ما می‌دانیم افراد تحصیلکرده‌ای در کشور وجود دارند که صاحب ایده‌های خلاقانه و موثری در حوزه معدن و صنایع معدنی هستند، تمرکز ما نیز بر این است که چنین افرادی را شناسایی کرده و ایده‌های آنها را به‌دست خودشان پرورش بدهیم، بنابراین آرزوی ما این است که بتوانیم تمام این افراد را زیر چتر حمایتی خودمان قرار دهیم.

در پایان درخصوص برگزاری مراسم افتتاحیه بفرمایید.

با توجه به اینکه در پیک پنجم کرونا به‌سر می‌بریم، از تعداد معدودی از مسئولان نهادهای ذی‌ربط ازجمله معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت صمت، جهاد دانشگاهی و دانشگاه تهران برای افتتاح میکا و سخنرانی در روز چهارشنبه (۱۳ مردادماه) دعوت کرده‌ایم و پس از آن نیز از مرکز بازدید خواهند کرد.