شهاب نورانی‌فر، روزنامه‌نگار: درگیری‌های داخلی در اقلیم کردستان عراق و در بین جناح‌های اصلی حزب «اتحادیه میهنی» بار دیگر اوج گرفته است. روز 10 جولای بود که خبری از سلیمانیه(واقع در اقلیم) مبنی‌بر شکل‌گیری کودتایی سفید به رهبری بافل علیه «لاهور شیخ‌جنگی» منتشر شد. از آنجا که طرفین نزاع به‌عنوان رهبران مشترک اتحاد میهنی در اقلیم شناخته می‌شوند، این مساله به معنای جنگی داخلی میان دو فردی بود که عالی‌ترین مناصب را در حزب طالبانی برعهده داشتند.

در روزهای اخیر این درگیری با تلاش پافل طالبانی و طرفدارانش برای اخراج لاهور شیخ‌جنگی از سلیمانیه و به‌طور کلی اقلیم کردستان عراق وارد مسیر جدیدی شده است.  روز دوشنبه هفته جاری پافل طالبانی به‌عنوان رئیس حزب اتحادیه میهنی به تنهایی میزبان هیاتی نظامی از فرانسه بود. در این دیدار لاهور شیخ‌جنگی حضور نداشت؛ مساله‌ای که نشان می‌داد وی به شکلی عملی از عرصه رهبری این حزب کنار گذاشته شده است. شیخ‌جنگی پس از این اقدامات با انتشار فیلمی در فیس‌بوک سعی کرد به تلاش‌ها برای حذف خود از ساختار قدرت در اقلیم واکنش نشان دهد. او در این پیام خطاب به هوادارانش اعلام کرد که خانواده طالبانی از وی خواسته‌اند تا به‌سرعت اقلیم را ترک کند اما او همچنان با قدرت در سلیمانیه باقی خواهد ماند.

در میانه این درگیری‌ها نیز «علی باپیر» رئیس حزب جماعت عدالتخواهی کردستان عراق با «پافل طالبانی» و «لاهور شیخ‌جنگی» به‌طور جداگانه دیدار کرده است اما این دیدارها تاکنون در کاهش تنش میان طرفین بی‌ثمر بوده است. «محمود سنگاوی» عضو دفتر سیاسی اتحادیه میهنی معتقد است مشکلات داخلی اتحادیه درحال حاضر خانوادگی است و تنها میان فرزندان جلال طالبانی(مام جلال) و برادرزاده وی لاهور شیخ‌جنگی در جریان است و دیگر مجموعه‌های حزب ارتباط چندانی با این اختلافات ندارند.

دلایل بالا گرفتن اختلافات

شکل‌گیری این اختلاف علنی به این موضوع بازمی‌گردد که بدون هماهنگی با لاهور شیخ‌جنگی، روسای سازمان اطلاعات حزب اتحاد میهنی(محمدتحسین طالبانی) و نیز رئیس سازمان مبارزه با تروریسم اقلیم(پولاد شیخ‌جنگی) که هر دو از نزدیکان و متحدان لاهور شیخ‌جنگی بودند، توسط پافل طالبانی عزل شده و افرادی نزدیک به وی جایگزین آنان شدند. این اقدام باعث وقوع تیراندازی بین طرفداران لاهور شیخ‌جنگی و پافل طالبانی شد که البته این اقدامات مسلحانه زیاد به طول نینجامید.

ریشه‌های نزاع میان طرفین

اصل این اختلافات به ایام پس از فوت جلال طالبانی بازمی‌گردد. پس از فوت وی و در کنگره عمومی حزب در سال 2020، اصلاحاتی درخصوص چگونگی اداره حزب و نظام داخلی آن به تصویب رسید و مقرر شد، شیوه اداره حزب به مانند حزب پ‌ک‌ک در ترکیه به‌صورت رهبری مشترک باشد. دلیل چنین تصمیمی را می‌توان به عدم قدرت بالای پافل طالبانی برای از میان برداشتن لاهور شیخ‌جنگی در آن زمان دانست؛ زیرا لاهور شیخ‌جنگی از زمان جلال طالبانی، نفوذ امنیتی بالایی در میان دستگاه‌های امنیتی وابسته به حزب به دست آورده بود و در میان رهبران حزب نیز طرفدارانی داشت. به همین دلیل، پافل طالبانی مجبور شد به ریاست مشترک حزب تن دهد و خود و لاهور شیخ‌جنگی رئیس مشترک شوند. تا پیش از آن، ریاست‌جمهوری عراق به عهده‌ برهم صالح از رهبران عالی‌رتبه حزب، ریاست مجلس اقلیم به عهده‌ ریواز فائق از این حزب و معاونت نخست‌وزیر اقلیم نیز به عهده‌ قباد طالبانی برادر بافل بود. همچنین لاهور شیخ‌جنگی امور حزب در بغداد و نیز امور نظامی و امنیتی آن را برعهده داشت و پافل طالبانی، امور سیاسی و مالی حزب و نیز امور آن در مناطق اقلیم را در دست داشت. اما پس از این تقسیم‌بندی در ارکان قدرت، بازهم رقابت‌ها میان لاهور شیخ‌جنگی و پافل طالبانی بر سر مناصب امنیتی و نیز کسب قدرت و نفوذ بیشتر ادامه پیدا کرد. البته گفته می‌شود که لاهور شیخ‌جنگی، سیاست‌هایی را در جهت کنار زدن پافل طالبانی به اجرا گذاشت که باعث خشم پافل طالبانی گشته و متوجه شد که اگر هم‌اکنون دست به اقدامی نزند، چه‌بسا برای همیشه از قدرت در حزب کنار می‌رود. البته که لاهور شیخ‌جنگی و هوادارانش نیز همین اتهام را به پافل طالبانی وارد کرده و می‌گویند که از همان ابتدا وی تلاش داشت تا نفوذ لاهور شیخ‌جنگی را سلب کرده و او را به یکی از رهبران عادی حزب تبدیل کند. در همین راستا نیز پافل طالبانی این تغییرات را به‌عنوان یک «انقلاب اصلاح‌گرایانه» معرفی کرد و آن را برای دور کردن سیاسی‌کاری‌ها و فساد اقتصادی از نهادهای امنیتی دانست.

 واکنش‌های اولیه لاهور شیخ‌جنگی در برابر اقدامات پافل طالبانی

لاهور شیخ‌جنگی، این اقدامات را توطئه و «کودتای سفید» پافل طالبانی با حمایت برادر وی قباد طالبانی و نیز حزب دموکرات در اربیل و همچنین ترکیه قلمداد کرده است. هرچند موضوع حمایت قباد طالبانی از این تغییرات کاملا روشن بود، اما نباید حمایت عمده رهبران قدیمی حزب ازجمله «کوسرت رسول(رئیس شورای مصلحتی حزب)» و نیز بخشی از رهبران جدید را از اقدامات پافل طالبانی از یاد برد. حزب دموکرات نیز به‌طور رسمی سعی کرد در قبال این اتفاقات یا سکوت اختیار کرده یا طرفین را به آرامش دعوت کند، اما نباید از یاد برد که اقدامات پافل طالبانی نیازمند یک پوشش قانونی بود که این پوشش را رئیس اقلیم نیچروان بارزانی برای وی انجام داد؛ چراکه هرچند احکام این عزل و نصب‌ها باید توسط رئیس اقلیم صادر شود اما طبق عرف سیاسی، باید این اقدام با مشورت لاهور شیخ‌جنگی صورت پذیرد. زیرا طبق محاصصه (سهمبندی حزبی) موجود در کردستان، این دو نهاد یعنی سازمان اطلاعات وابسته به اتحاد میهنی و سازمان مبارزه با تروریسم، سهم لاهور شیخ‌جنگی هستند و افراد جایگزین نیز باید با مشورت و تایید وی بر سر کار بیایند اما خلاف این عرف، نیچروان بارزانی - در حمایت از پافل طالبانی- هیچ مشورتی با لاهور شیخ‌جنگی انجام نداد.  در زمینه حمایت ترکیه از این اقدامات هم باید اشاره داشت که این موضوع بعید نیست؛ اما دلیل آن، در صورت صحت این ادعا، روابط بسیار خوب و نیز حمایت بالای لاهور شیخ‌جنگی نسبت به گروه‌های کُرد، چه گروه‌های کرد مخالف ترکیه و چه گروه‌های کرد مخالف ایران و چه گروه‌های کرد مخالف دولت سوریه، خواهد بود.

برهم صالح و برت مک‌گرک از مهم‌ترین واسطه‌ها برای حل اختلافات

برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق از نخستین افرادی بود که برای پایان دادن به اختلافات میان طرفین وساطت کرد. اگرچه او نتوانست اختلافات را به‌طور کامل به پایان برساند، اما موفق شد طرفین را قانع کند که دست به خشونت و استفاده از سلاح نزنند. پس از آن نیز برت مک‌گرک، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه در سفری که در ماه جاری میلادی به عراق و نیز اقلیم داشت، جلسه‌ای با حضور طرفین نزاع برگزار کرد و در آن جلسه توافق شد که لاهور شیخ‌جنگی به سود پافل طالبانی از ریاست حزب کناره‌گیری کند. پس از این توافق بود که در تمامی مکاتبات رسمی، اطلاعیه‌ها و اخبار مربوط به حزب در رسانه‌های آن، دیگر در کنار نام پافل طالبانی، عنوان رئیس مشترک حزب اتحاد میهنی نوشته نمی‌شد؛ بلکه عنوان «رئیس حزب اتحاد میهنی» برای وی استفاده می‌شد.

تسلیم شدن لاهور شیخ‌جنگی

لاهور شیخ‌جنگی پس از این اتفاقات طی بیانیه‌ای اعلام کرد که از ریاست حزب کناره‌گیری کرده و به زور متوسل نخواهد شد. همچنین از ریاست حزب و نیز از ریاست ائتلاف «کردستان» که میان دو حزب اتحاد میهنی و حزب «گوران» تشکیل شده بود و افراد لیست آن نیز نزدیک به لاهور شیخ‌جنگی بودند، کناره‌گیری خواهند کرد. او یک شرط برای این تصمیمات خود وضع کرد و آن «تشکیل یک کمیته‌ای در حزب برای بررسی اتهامات وارده در مدت نزاع میان وی و پافل طالبانی که منجر به نشر این اتهامات در رسانه‌ها شد» بود. شیخ جنگی خواستار بررسی این موضوع و اثبات برائت خود شده بود، زیرا در این مدت، در رسانه‌ها اخباری مبنی‌بر اقدام وی برای مسموم کردن پافل طالبانی، فرار شیخ‌جنگی از منزل خویش و نیز اتهاماتی مبنی‌بر دست داشتن وی در قاچاق کالاهای مختلف و فساد اقتصادی مطرح شده بود.

رابطه طرفین نزاع با ایران

هر دو طرف روابط خوبی هم با واشنگتن و هم با تهران دارند، اما آن‌طور که به نظر می‌آید، برای ایران پافل طالبانی گزینه بهتری برای هدایت سلیمانیه است تا لاهور شیخ‌جنگی. البته نباید فراموش کرد که بنابر درخواست ایران، پافل طالبانی همکاری بسیار نزدیکی با نیروهای عراقی در جریان بازپس‌گیری کرکوک داشته است.

نتیجه‌گیری

این اولین اختلاف سنگین در حزب اتحاد میهنی نبوده و پیش از این نیز «نوشیروان مصطفی» از رهبران حزب اتحاد میهنی در زمان جلال طالبانی از این حزب جدا شده و «جنبش التغییر(گوران)» را تاسیس کرده بود؛ حزبی که تا به اینجا متحد اتحاد میهنی در انتخابات پیش روی مجلس عراق است و استانداری سلیمانیه و نیز وزارت دارایی اقلیم را در دست دارد. حال باید دید که این اختلافات میان لاهور شیخ‌جنگی و پافل طالبانی با وجود حمایت بزرگان حزب از پافل باعث خواهد شد که لاهور و طرفدارانش از حزب جدا شده و حزب جدیدی را تشکیل دهند یا خیر؟ همچنین پیش‌بینی می‌شود که در دوره پافل طالبانی، روابط با حزب دموکرات دوباره متوازن‌تر شده و برخی از رهبران قدیمی که در زمان لاهور کنار گذاشته شده بودند، دوباره به صحنه بازگردند. اما از آنجا که از مهم‌ترین مهندسان ائتلاف کردستان(ائتلاف اتحاد میهنی و حزب گوران برای انتخابات 2021 مجلس عراق) لاهور شیخ‌جنگی بود، باید دید که این ائتلاف انتخاباتی جدید چه سرنوشتی خواهد داشت؟