جدال قدرت در افغانستان

رئیس اجرایی افغانستان مدعی است که رئیس‌جمهوری این کشور برای تطبیق تفاهمنامه دولت وحدت ملی تلاشی نمی‌کند. این درحالی است که مهلت دوساله تعیین‌تکلیف ساختار اداره کشور در حال اتمام است. طبق توافق قرار بود در مدت زمانی دوساله لویه جرگه تشکیل و اصلاحات در قانون انتخابات اعمال شود و پست ریاست اجرایی به نخست‌وزیری تبدیل شود. همچنین قرار بود ساختار اداره متمرکز کشور به‌گونه‌ای که قدرت بین کابل و دیگر ولایت‌ها به صورت متوازن تقسیم شود.

اما آن‌طور که عبدالله می‌گوید رئیس‌جمهور حاضر به تقسیم قدرت نیست بنابراین این تقسیم قدرت نه‌تنها در سطح کلی اداره کشور عملیاتی نشده است بلکه در سطح محدودتر که براساس آن قرار بود بین دو تیم رقیب انتخابات ریاست‌جمهوری قدرت به صورت مساوی تقسیم شود هم به جایی نرسیده است. با این حال عبدالله در آخرین اظهارنظر رسمی خود در این خصوص گفته است که مذاکرات برای یافتن راه‌حلی مرضی‌الطرفین ادامه دارد و قرار بر این شده است تا در سه دور مذاکره که تاکنون دو دور آن برگزار شده است راه‌حلی سیاسی برای این بن بست حاصل شود. اما حقیقت ماجرا آن است که خوش‌بینی چندانی در این‌باره وجود ندارد. قدرت‌طلبی و انحصار طلبی در قدرت مانع شکل‌گیری یک دولت کارآمد در کابل شده است، موضوعی که فرصت مناسبی برای طالبان به وجود آورده تا بر دامنه حملات خود به نیروهای دولتی بیفزاید و مناطق جدیدی را به تصرف خود در آورد. تازه‌ترین منطقه مورد حمله هم عملیات اخیر طالبان در ولایت قندوز بود. این عملیات در شمال افغانستان نگرانی‌هایی جدی را ایجاد کرده است. در ولایت جنوبی هلمند، ولایتی که 90درصد مواد مخدر افغانستان در آن کشت و به خارج از این کشور قاچاق می‌شود وضعیت امنیتی نگران‌کننده‌تر هم توصیف شده و طالبان توانسته است مناطق مهم این ولایت را در کنترل خود داشته باشند. به‌طوری که لشکرگاه مرکز این ولایت در معرض سقوط به دست طالبان قرار دارد و ارتش افغانستان برای جلوگیری از پیشروی طالبان مجبور شده تا نیروهای بیشتری به این ولایت اعزام کند. بسیاری از صاحب نظران افغان اعتقاد دارند که میان بروز مشکل در قدرت ترکیبی عبدالله عبدالله و اشرف غنی در کابل و قدرت‌طلبی جدید طالبان در ولایت‌های هلمند و قندوز رابطه‌ای مستقیم برقرار است و بر همین اساس هشدار داده‌اند که اگر هرچه زودتر دو شخصیت محوری دولت وحدت ملی به تفاهم نرسند و تکلیف تقسیم قدرت روشن نشود طالبان از فرصت استفاده کرده و مناطق جدیدی را به تصرف خود در می‌آوردند. به‌خصوص آن‌که در همین شرایط فعلی شایعاتی وجود دارد مبنی‌بر اینکه داعش و طالبان توافق‌هایی با هم کرده‌اند و انتظار می‌رود از این پس به جای مقابله با هم متحد شوند. اگر این توافق عملیاتی شود باید انتظار داشته باشیم که نوعی تقسیم جغرافیایی عملیات‌ها میان این دو گروه شبه‌نظامی صورت گیرد.
به این ترتیب عبدالله و اشرف غنی هیچ گزینه دیگری جز تفاهم برای تقسیم قدرت در دولت وحدت ملی پیش روی خود نخواهند داشت. در عین حال به حضور قدرت‌های هژمون خارجی هم در افغانستان باید توجه داشت که شکست دولت وحدت ملی را ممکن است با منافع راهبردی و حضور استراتژیکش در افغانستان در تضاد بیابد و طرفین را تحت فشار بگذارد که انتظارات خود را تعدیل کنند. بر همین اساس شایعاتی وجود دارد که طی روزهای آینده جان کری وزیر خارجه آمریکا در نظر دارد تا طی روزهای پیش رو به افغانستان سفر کند. اگر این گمانه‌زنی‌ها درست باشد قطعا هدف اصلی کری تشویق طرفین به مصالحه خواهد بود. هر چند که به نظر می‌رسد هرگونه مصالحه‌ای می‌تواند موقتی و شکننده باشد. در هرحال این راه‌حل بهتر از بروز بن‌بست در دولت وحدت ملی افغانستان خواهد بود. آمریکایی‌ها از قبل روشن ساخته‌اند که مایلند دولت وحدت ملی فعلی دوره پنج ساله‌اش را به اتمام برساند و در پایان این مدت انتخابات ریاست‌جمهوری در فضای مساعدتری از دوره قبل برگزار شود. بر این اساس قابل پیش‌بینی است که به‌رغم تشدید اختلاف‌نظر‌ها بین عبدالله عبدالله و اشرف غنی بدون آن‌که تقسیم قدرت منصفانه عملیاتی شود دولت فعلی به صورت کج‌دار و مریض به بقای خود ادامه دهد. این وضعیت بهتر است به‌عنوان ابتکاری افغانی باقی بماند و ابتکار آمریکایی بر‌ آن مستولی نشود. در غیر این صورت قدرت‌طلبی رئیس‌جمهوری و رئیس اجرایی ممکن است آینده صلح و ثبات افغانستان را به خطر بیندازد و برنده آن هم قطعا داعش و طالبان خواهند بود.