گفت‌وگوی «فرهیختگان» با دکتر جعفر قنادباشی، کارشناس مسائل غرب آسیا
سیدشایان ابهری، روزنامه‌نگار: مصطفی الکاظمی برای دومین‌بار در دوران نخست‌وزیری‌اش و برای نخستین‌بار در دوران ریاست‌جمهوری بایدن، به آمریکا سفر کرد. اهداف این سفر، جمع‌بندی مذاکرات طرفین، درخصوص روند خروج نظامیان آمریکایی از کشور عراق اعلام شده است. بر همین اساس با جعفر قنادباشی، کارشناس مسائل منطقه گفت‌وگو کردیم. متن این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
اعلام خروج نیروهای آمریکایی از خاک عراق تا پایان سال‌جاری میلادی از زبان طرف‌های آمریکایی و در رأس آنان، جو بایدن رئیس‌جمهور این کشور را تا چه میزان واقعی می‌دانید؟
در توافقنامه آمده آمریکایی‌ها از عراق خارج خواهند شد. لکن موضوعی که این مساله را دچار تردید می‌کند، آن است که آمریکایی‌ها در توافق‌شان با الکاظمی، تاکید کرده‌اند که حضور مستشاری‌شان را در عراق ادامه می‌دهند؛ لذا به‌نظر می‌رسد قصد آمریکایی‌ها، ماندن در عراق است و الان که فضای سیاسی در عراق، فضای مخالف حضور آنها است، سعی میکنند این حضور نظامی را فعلا پنهان نگه دارند و به بهانه مستشاری، یا با تبدیل واژه نظامی به مستشاری، همچنان سیاست مداخله‌جویانه‌شان را در عراق ادامه بدهند.
عراق برای آمریکایی‌ها از چندین جهت حائز اهمیت است؛ یکی نفت عراق و دیگری همسایه‌های عراق هستند. اینها اهمیت‌های عراق برای آمریکا است و آمریکایی‌ها از این جهت، به سیاست پنهانی حضور تحت عنوان مستشاری روی آورده‌اند و این یک اعتراف به فضای بسیار نامساعد عراق برای آمریکایی‌ها است. یعنی زمانی که آمریکایی‌ها واژه مستشاری را جایگزین واژه نظامی میکنند، نشان می‌دهد که از نفرت مردم عراق علیه خودشان مطلع هستند و از طرفی هم نمی‌توانند این حضور نظامی را حفظ کنند و این درواقع، اعتراف به ضعف‌شان، در باقی ماندن علنی نیروها در عراق است.
پس شما فکر می‌کنید این اعلام خروج نمایشی است؟
آمریکایی‌ها پیش از این، در مذاکرات قبلی، خروج تدریجی نیروها را تایید کرده بودند و خودبه‌خود می‌خواستند با به‌کاربردن واژه تدریجی، وانمود کنند که بالاخره از عراق خارج خواهند شد و در مراحل پایانی این حضور را مجددا گسترش بدهند. اما الان که فضای عراق برای آنان بسیار نامساعد شده است، از خروج تا پایان سال میلادی 2021 (10 دی‌ماه) حرف می‌زنند. آنها واژه «خروج تدریجی» را به «خروج تا پایان 2021» تغییر داده‌اند؛ البته که اصرار و تاکیدشان بر باقی ماندن است و شاید حضور مستشاری آنان، هیچ تفاوتی با حضور نظامی نکند.
حملات متعدد نیروهای مقاومت عراق علیه آمریکا تا چه میزان در محاسبات آمریکا اثرگذار بوده؟ آمریکا فکر می‌کرد روزی دربرابر این گروه‌ها تا این حد درمانده شود؟
آمریکایی‌ها فکر می‌کردند بتوانند به بهانه مقابله با داعش، به بهانه حمایت از عراق، در این کشور باقی بمانند. همین حملات، یکی از عوامل اصلی پنهان کردن مقاصدشان از ماندن است؛ آمریکایی‌ها دارند می‌بینند که باقی ماندن‌شان، مساوی با هزینه دادن‌های بسیار در عرصه‌های جانی، مالی و همچنین حیثیتی است؛ یعنی هر ضربه‌ای که به نیروهای آمریکایی در عراق وارد می‌شود، از یک طرف برای آنها خسارت مالی دارد، از یک طرف ممکن است برایشان خسارت جانی داشته باشد و نظامی‌هایشان کشته بشوند. سومین مساله که از بقیه مهم‌تر است، حیثیت آنها است؛ آسیب‌پذیری آمریکایی‌ها با این ضربات، معلوم می‌شود و درواقع، عدم توانایی‌شان در یافتن عوامل حملاتی که علیه‌شان صورت می‌گیرد، علنی می‌شود.
در شرایط حاضر، یکی از اصلی‌ترین دلایلی که آمریکایی‌ها باتوجه به آن اعلام میکنند در پایان سال 2021 از عراق خارج خواهند شد، همین گروه‌های مخالف مردمی است. این حملات، موردحمایت عموم مردم عراق است و افکار عمومی، از اینکه یک مزاحم از صحنه سیاسی عراق کنار زده شود، خوشحال می‌شوند.
باتوجه به اینکه خروج آمریکا از عراق، صرفا شامل نیروهای رزمی می‌شود و روابط امنیتی بغداد و واشنگتن در حوزه‌های مستشاری و آموزش نیروهای عراقی ادامه خواهد داشت، نیروهای مقاومت عراقی درصورت چنین تغییراتی، چه کنشی خواهند داشت و اگر تداوم مبارزه را انتخاب میکنند، آن را با چه روشی دنبال خواهند کرد؟
آنچه ما در کارنامه این گروه‌ها دیده‌ایم، بالا بردن هزینه حضور نیروهای آمریکایی با وارد کردن ضربه‌های متعدد است. این شیوه عملا موثر خواهد بود و نتایجش هم روشن است؛ آمریکایی‌ها تاحدی از مواضع‌شان درباره باقی ماندن در عراق، عقب کشیده‌اند و این، دستاورد خوبی برای گروه‌های مبارز است.
مسلما در آینده نیز همین خواهد بود؛ یعنی مردم عراق مخالف حضور آنان هستند، لذا بسیارند کسانی که داوطلب و علاقه‌مند به ضربه وارد آوردن به آمریکایی‌های باقیمانده در عراق هستند. عراق، بستری برای خیزش حرکت‌های ضدآمریکایی و روییدن گروه‌های جدید مخالف آمریکا است. چنین فضایی را آمریکایی‌ها نمی‌توانند تحمل کنند. تصور من این است که همان‌طور که بعضی از این گروه‌ها همزمان با سفر الکاظمی به عراق اعلام کرده‌اند تا زمان حضور نیروهای آمریکایی به مبارزه خود ادامه می‌دهند، وضع برای آمریکایی‌ها بدتر خواهد شد. مردم عراق، دیگر مردم سال‌های قبل نیستند که فریب سیاست‌های استعماری را بخورند. استعمارگران، دیگر نمی‌توانند سیاست‌های فریبکارانه، حرکت‌های پنهانی و حتی حرکت‌های نظامی آشکارشان را علیه کشورها ادامه دهند. آمریکایی‌ها باید از ضرباتی که دریافت میکنند درس بگیرند.
چه چیزی در عراق باعث شده آمریکایی‌ها حاضر شوند به هر قیمتی در این کشور حضور نظامی-امنیتی داشته باشند؟
یکی از اغراض و اهداف آمریکا، حضور در یک کشور مهم نفت‌خیز منطقه است؛ عراق مقام دوم یا سوم مخازن غنی نفت را دارد. دلیل دیگری که آمریکایی‌ها علاقه دارند در عراق باقی بمانند این است که اجازه ندهند رقبایشان از ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی عراق استفاده کنند. آنها می‌ترسند که خارج بشوند و همه بازارها و مخازن عراق دراختیار رقبایشان قرار بگیرد. یکی دیگر از دلایل حضورشان این است که از استفاده رقبایشان از عراق برای رسیدن به دریای مدیترانه جلوگیری کنند. نکته دیگر هم اینکه آمریکایی‌ها مخالف همکاری ایران و عراق برای دستیابی دو کشور به دریای مدیترانه هستند. این درباره چین هم صادق است و آمریکا تمایل ندارد چین به هدف طرح احیای راه ابریشم، که بخشی از آن از عراق می‌گذرد، برسد. اما شاید از همه مهم‌تر، انگیزه آمریکایی‌ها از حضور نظامی در منطقه، به‌طور کلی تضعیف نیروهای مقاومت است. هدف آمریکا جلوگیری از قدرتمندتر شدن عراق و حفظ رژیم‌صهیونیستی است.
آمریکایی‌ها می‌خواهند عراق را دراختیار داشته باشند تا رضایت کشورهای مرتجع منطقه را جلب کنند و از آنها باج بگیرند. حضور آنها در عراق هم می‌تواند زمینه باج‌خواهی‌های آنان از کشورهای مرتجع منطقه را فراهم کند و هم می‌تواند امنیت رژیم‌صهیونیستی را تامین کند.
مطالب پیشنهادی
