کارشناسان اکران بین‌المللی به «فرهیختگان» پاسخ دادند
مجتبی اردشیری، روزنامه‌نگار: برگزیده‌شدن فیلمی از «اصغر فرهادی» در جشنواره کن، هت‌تریک وی در کسب جوایز از معتبرترین جشنواره سینمایی جهان است. فرهادی نخستین‌بار برای «گذشته»، در سال 2013 برنده جایزه کلیسای جهانی شد. سپس در سال 2016، جایزه بهترین فیلمنامه را از آن خود کرد و سرانجام شنبه‌شب موفق شد جایزه بزرگ کن هفتادوچهارم را از آن خود کند. هت‌تریکی که بنا به اعتبار جوایز، پله‌به‌پله رشد داشت و حالا دومین جایزه بزرگ جشنواره کن (پس از نخل طلا) را از آن خود کرد. به‌عبارتی، فرهادی هیچ‌گاه تا این اندازه به نخل طلا نزدیک نشده بود.
اما یکی از پرسش‌هایی که این روزها ذهن برخی سینمادوستان را مشغول کرده، آن است که برگزیدگان کن، علاوه‌بر تندیس‌هایی که دریافت می‌کنند، مشمول چه جوایز نقدی می‌شوند؟
خیلی جالب است که بدانید جشنواره‌ای مانند کن در بیشتر بخش‌های اصلی خود به همان تندیس اهدایی بسنده کرده و چون درآمد خاصی از محل بودجه ندارد، درنتیجه به همان اعتبار معنوی جوایز اکتفا کرده و جایزه نقدی خاصی برای برگزیدگانش درنظر نمی‌گیرد. آن بخش‌هایی از کن هم که جوایز نقدی درنظر می‌گیرند زیاد نیستند و تنها شامل دوربین طلایی و سینه‌فونداسیون می‌شود. دوربین طلایی به بهترین فیلم اول بلند حاضر در یکی از بخش‌های اصلی جشنواره و سینه‌فونداسیون هم بنیادی است که تحت پوشش جشنواره، برای حمایت از نسل بعدی فیلمسازان بین‌المللی و الهام بخشیدن به آنان ایجاد شده است.
فارغ از این دو بخش، تندیس «نخل طلا» به‌دلیل استفاده از حدود 120 گرم طلا، ارزش مادی پیدا می‌کند که البته این تندیس هم چون برای کارگردانان دارای ارزش‌های بسیاری است، به فروش نرسیده و بیشتر بر وجوه تکنیکی و ماهیت معنوی این جایزه تاکید شده و همه سعی بر حفظ آن دارند.
بنابراین به این نتیجه می‌رسیم که «اصغر فرهادی» طی سه دوره‌ای که موفق به کسب جوایز مختلفی از جشنواره بین‌المللی کن شد، مستقیما اندوخته مادی خاصی از این جشنواره به‌دست نیاورد و تمام جوایزی که به‌دست آورد، همان تندیس‌هایی است که در تصاویر مشاهده می‌شوند.
درواقع اگر جشنواره‌ای قصد داشته باشد به برگزیدگان خود جایزه نقدی بدهد، آن را در متن فراخوان و در شب اختتامیه، رسانه‌ای می‌کند، مانند جشنواره‌هایی چون توکیو، تالین و سارایوو که برای برگزیدگان‌شان جایزه نقدی اعلام کرده و در متن رسانه‌ها نیز مشخص است که برگزیدگان، تا چه میزان جایزه نقدی دریافت کرده‌اند.
برای اطلاع بیشتر از این بحث به‌سراغ امیر اسفندیاری رفتیم؛ چهره‌ای که حدود چهار دهه در بخش بین‌الملل سینما فعال بوده و اطلاعات مفیدی راجع به جشنواره‌های جهانی دارد. اسفندیاری ضمن تایید سطور فوق به «فرهیختگان» گفت: «برگزیدگان بخش‌های اصلی جشنواره کن، جوایز مادی دریافت نمی‌کنند، بلکه در ازای این جوایز، به داشته‌های مالی می‌رسند. همین که فیلمسازی در کن افتخارآفرین ظاهر شد، سیلی از تقاضاها و پیشنهادها به‌سمتش سرازیر می‌شود که بسته به نظر و نگاه کارگردان، می‌تواند از این پیشنهادها استفاده کرده و چون به چهره شناخته‌شده‌ای تبدیل شده، می‌تواند از کنار آنها، منافع مالی داشته باشد، ولی اینکه درکنار جوایز جشنواره‌ای مانند کن، جوایز مادی از سوی برگزارکنندگان به آنها داده شود، تلقی اشتباهی است که متاسفانه طی سال‌ها در ذهن برخی ایجاد شده، درحالی‌که اصلا چنین تصویری صحیح نیست.» محمد اطبایی، پخش‌کننده و کارشناس بخش بین‌المللی سینما که تجربیات بسیاری در این حوزه دارد نیز به «فرهیختگان» گفت: «تنها بخش‌های دوربین طلایی و سینه‌فونداسیون کن شامل جوایز نقدی هستند و مابقی بخش‌ها، به همان تندیس بسنده می‌کنند. مثلا برگزیدگان بخش کلیسای جهانی، تنها یک برگ دیپلم افتخار می‌گیرند.» این پخش‌کننده شاخص تاکید می‌کند: «درنظر داشته باشید، هنرمندی که موفق به دریافت جایزه در جشنواره کن می‌شود، از چنان اعتباری در مجامع هنری جهان برخوردار می‌شود که دریافت جایزه نقدی، یک شوخی بزرگ برای آنهاست؛ چراکه بسیار موردتوجه قرار می‌گیرند و زندگی حرفه‌ای آنها از این‌رو به آن‌رو تغییر می‌کند. پیشنهادهای کاری بسیاری به آنها می‌شود و بر تعداد کمپانی‌های جهانی که تقاضای همکاری با وی دارند، افزوده می‌شود. فیلم‌های آنها از فروش بیشتری در داخل خود آن کشورها و در سطح بین‌الملل برخوردار شده و وجهه فکری آنها به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. بنابراین اصلا دلیلی به پرداخت جایزه نقدی نیست. این جوایز به آن هنرمند، اعتباری فراوان می‌بخشد که در پس آن، موارد بسیاری ازجمله منافع مادی قرار دارد.»
فیلم‌های فرهادی چقدر فروختند؟
مقیاس صحبت‌های اسفندیاری و اطبایی بیشتر معطوف به کسب جوایز بود و نباید فراموش کرد اعتبار حاصل از دریافت این جوایز، باعث بهتر دیده شدن و فروش این فیلم‌ها در سطح جهانی می‌شود. به‌عنوان مثال، فیلم «چهارشنبه‌سوری» فرهادی در سال 2006، حدود 120 هزار دلار در سطح جهان فروخت، اما «درباره الی» او که 3 سال پس از آن فیلم ساخته شده بود، به‌واسطه جوایز جهانی فرهادی و کسب اعتبار از جشنواره‌های گوناگون، حدود 880 هزار دلار فروخت.
در فیلم بعدی فرهادی (جدایی نادر از سیمین) که جوایز متعددی ازجمله اسکار را برای وی به ارمغان آورد، باوجود بودجه 800 هزار دلاری تولید، چیزی حدود 23 میلیون دلار فروش جهانی عاید این فیلم کرد که یک رکورد کم‌نظیر در سینمای جهان محسوب می‌شود.
همین جوایز جهانی سبب شد کمپانی‌های بیشتری به‌سراغ فرهادی آمده و وی فیلم بعدی‌اش را برای نخستین‌بار در خارج از کشور و با هزینه تولید 8 میلیون دلاری جلوی دوربین ببرد، آن‌هم تنها 7 سال پس از «چهارشنبه‌سوری» که رقم تولید آن فیلم، کمی بیشتر از 500 هزار دلار بود. از همین قیاس می‌توان متوجه شد که نقش جوایز بین‌المللی در شناخته‌شدن بیشتر کارگردانان و عایدی که از طرق غیرمستقیم نصیب آنها می‌شود، تا چه اندازه است.
این مسیر به‌اندازه‌ای برای کارگردان سودده است که تقریبا تا پایان عمر، آنها را درمقابل گزینه‌هایی چون تعدد سرمایه‌گذاران جهانی، خریدار حق‌پخش و پخش بین‌الملل و حضور در جشنواره کوچک و بزرگ جهانی بیمه می‌کند. به‌عنوان مثال، فرهادی برای فیلم «همه می‌دانند» که درمقایسه با آثار اخیرش، جوایز کمتری به خود اختصاص داد، حدود 12 میلیون دلار بودجه اختصاص داد و توانست در اکران جهانی، حدود 20 میلیون دلار فروش داشته باشد. یک شکست تجاری تمام‌عیار، اما باوجود این شکست، بازهم بودجه خارجی برای فیلم بعدش‌اش (قهرمان) فراهم شد و این اثرش نیز در جشنواره‌های جهانی ازجمله کن و در ادامه، جشنواره‌های کوچک و بزرگ دیگر حاضر خواهد بود.
تمام اینها از بابت اعتباراتی است که کارگردان به‌واسطه جوایز جشنواره‌های جهانی خود به‌دست آورده است؛ اعتبارهایی که اگرچه مشخصا ازسوی آن جشنواره بخصوص، به مادیات ختم نشد، اما در ادامه شرایطی را فراهم می‌آورد که آن کارگردان، درقبال حفظ فرهمندی خود، به مقادیر قابل‌توجهی از ثروت داخلی و بین‌المللی دست می‌یابد.
مطالب پیشنهادی
