برجام و افق سیاست‌خارجه دولت سیزدهم

امیرمحمد کولانی، دبیر بین‌الملل جامعه اسلامی دانشجویان: تشکیل یک دولت انقلابی در اثنای چالش‌های متعددی که بر کشور تحمیل شده است، فرصتی بی‌بدیل را در اختیار دلسوزان کشور قرار داده است که با عملکرد مناسب خود ناامیدی‌ها را از جامعه بزدایند و ثابت کنند که مشکلات کشور راه‌حل دارد و آن‌هم راه‌حل‌هایی درون‌زا. شاید در این چند سال مهم‌ترین دغدغه مردم معیشت بوده است؛ توان خانواده‌ها در تهیه حداقل‌های زندگی بسیار تضعیف شده است و بخش قابل توجهی از این مشکلات مربوط به وضع تحریم‌هایی به‌اصطلاح آمریکایی‌ها فلج‌کننده است که به خیال خودشان می‌خواستند با وضع این تحریم‌ها کار را یکسره کنند و کریسمس ٢٠١٩ را در تهران و همراه با تروریست‌های آلبانی‌نشین جشن بگیرند. برخلاف خیالات و توهمات آنان نه‌تنها جمهوری اسلامی ایران را زمین‌گیر نکردند، بلکه خودشان با خفت از اریکه قدرت به زیر آمدند. اما آن تحریم‌های وحشیانه آمریکا فشار‌های سنگینی را بر مردم نجیب ایران وارد کرد. رفع و بی‌اثرسازی تحریم‌های ظالمانه از مهم‌ترین وظایف دستگاه سیاست‌خارجی دولت سیزدهم خواهد بود. تحریم‌ها اگرچه کمر اقتصاد ایران را نشکسته و در بسیاری از حوزه‌ها استعدادها و ظرفیت‌های ملت ایران را شکوفا کرد، اما خواه‌ناخواه ادامه فشار تحریم بر اقتصاد ایران، فرصت‌های بسیاری را از ما می‌رباید. دولت تدبیر و امید هشت سال پیش با شعار رفع تحریم پا به عرصه انتخابات نهاد و در آن پیروز شد، اما نتوانست به وعده خود جامه عمل بپوشاند و شد اینکه اکنون دولت سیزدهم با ٧٠٠ تحریم بیشتر نسبت به قبل از برجام مواجه است. طرف مقابل نیز بسیار حیله‌گرانه و مذبوحانه به‌دنبال حفظ تحریم‌های غیربرجامی است. در این میان دولت رئیسی وظیفه ملی و خطیر رفع عزتمندانه تحریم‌ها را در کنار تلاش برای خنثی‌سازی تحریم‌ها عهده‌دار خواهد بود. همانگونه که مقام‌معظم‌رهبری بارها اشاره فرمودند بازگشت ایران به برجام منوط به سلسله شرایطی است؛ مهم‌ترین شرایط، راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها و ستاندن ضمانت عدم‌بدعهدی مجدد آمریکا است. درحال‌حاضر که تقریبا مشخص شده است دستگاه سیاست‌خارجی دولت سیزدهم عهده‌دار ادامه مذاکرات موسوم به احیای برجام در وین شده است، انتظار می‌رود برخلاف سیاق گذشته، این‌بار منافع ملی قربانی مصالح بی‌ارزش جناحی نشود و شروط و منویات رهبری معظم به‌صورت صددرصدی نصب‌العین آقایان دیپلمات شود. موضوع مقابله با تحریم‌ها نباید منتهی به خیابان‌های وین و مذاکره با جنتلمن‌های غربی شود، بی‌اثرسازی تحریم‌ها مسلما وظیفه مهم‌تری است که دولت آینده باید توجه ویژه‌ای نسبت به آن داشته باشد. بی‌اثرسازی تحریم‌ها در گرو ارتباط با همسایگان و همچنین دوستانی است که در شرایط سخت ایران را تنها نگذاشتند. چین، روسیه و سایر قدرت‌های درحال ظهور باید بخش مهمی از توجه مسئولان امر سیاست‌خارجه را به خود معطوف کنند. دستگاه سیاست‌خارجی در چهار سال آینده می‌بایست علاوه‌بر تعامل عزتمندانه با غرب، روابط ایران با دولت‌های منطقه غرب‌آسیا را بهبود ببخشد و اقتصاد و صنایع ایران را از بازار‌های پررونق این منطقه بهره‌مند سازد. راه رفع تحریم‌ها را نیز نباید به‌طور کامل از پشت میز‌های مذاکراتی هتل کوبرگ وین جست‌وجو کرد، ارتباط با کشور‌های مهم منطقه که متأسفانه در هشت سال گذشته در لایه‌های پایین اولویت‌بندی‌های  وزارت خارجه  قرار داشته‌اند، می‌تواند از شدت تنش در غرب‌آسیا بکاهد و هر توافق عزاتمندانه‌ای را در دولت آینده از بعد مثبتش تحت‌تاثیر قرار دهد. خروج نیرو‌های اشغالگر آمریکا از افغانستان و استارت خروج کامل ایالات متحده آمریکا از منطقه از دیگر رویداد‌هایی است که  دولت سیزدهم در عرصه بین‌المللی با آن مواجه خواهد بود. این اصل که امنیت منطقه را باید خود کشور‌های منطقه تأمین کنند، جزء اهداف موکد نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است و رهبر انقلاب نیز بارها بر ضرورت آن تاکید کرده‌اند. خروج کامل اشغالگران خارجی از منطقه جز با تعامل با دولت‌های عرب و غیرعرب منطقه محقق نمی‌شود؛ جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان قدرت اول در این نقطه پر آشوب عالم می‌تواند با تعامل با کشورهای این منطقه با وجود همه اختلافات بنیادین به ایجاد اعتماد متقابل در بین این کشور‌ها و همچنین همگرایی در این منطقه به ثبات در این منطقه کمک شایانی کند.

درمجموع دو بحث تحریم‌ها و ارتباط با کشورهای منطقه دو مؤلفه مهم در سیاست‌خارجی دولت سیزدهم خواهد بود. چگونگی هدایت دستگاه سیاست‌خارجی منوط به انتخاب فرماندهان و کارگزاران متخصص و متعهدی است که بتوانند در کنار تعامل با کشور‌های خارجی و مذاکره با دولت‌های نه‌چندان دوست غربی از منافع ملی و عزت ملت ایران دفاع کنند و درمقابل دشمنان ملت سر تعظیم فرو نیاورند.