نیلوفر هوشمند، روزنامه نگار: کرونا اگرچه برای ایران و ایرانی کم‌ دردسر نساخت، اما حالا که آمارهای جدید نرخ ازدواج در کشور منتشر شده، انگار عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد! روند نزولی ازدواج‌های کشور پس از 17 سال بالاخره سال گذشته متوقف شد. براساس گزارش‌های مسئولان وزارت ورزش و جوانان سال 99 در اوج روزهای سخت کرونایی، ازدواج‌های جوانان ایرانی حدود پنج‌درصد رشد داشته است. اگرچه موضوعی مانند ازدواج را نمی‌توان به‌گونه‌ای تک‌بعدی موردبررسی و واکاوری قرار داد، اما شاید بتوان اصلی‌ترین وجه تفاوت ازدواج‌های سال گذشته را در آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر شدن دانست؛ موضوعی که باید آن را بدون‌شک یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در افزایش شیب ازدواج‌ها دانست. در کشور ما ازدواج دانشجویی یکی از نمونه‌ها و الگوهای موفق ازدواج لقب گرفته که فارغ از زرق‌وبرق‌های معمول و به شکل‌های ساده‌تری برگزار می‌شود؛ مساله‌ای که توجه به آن می‌تواند نویدبخش ادامه‌یافتن روند توجه جوانان به موضوع تشکیل زندگی مشترک به‌رغم وجود همه مشکلات و سختی‌های اقتصادی باشد. سالروز ازدواج حضرت‌علی(ع) و حضرت فاطمه(س) بهانه خوبی برای بررسی وضعیت ازدواج دانشجویی در کشور بود. «فرهیختگان» در گزارش امروز مروری داشته بر تسهیلات موجود دانشگاه‌ها در امر ازدواج و گریزی هم زده بر مقالات کم‌تعداد این حوزه که می‌توانید در ادامه مطالعه کنید.

تسهیلات ازدواج دانشجویی؛ کورسوی امید در شرایط سخت!

وزارت علوم و بهداشت و نهاد رهبری و دانشگاه‌ها تسهیلاتی را برای ازدواج دانشجویان درنظر گرفتند. هرچند برخی از این تسهیلات به سبک و سیاق سال‌های گذشته ارائه می‌شود و لزوم بازنگری در آنها به‌شدت احساس می‌شود.

سفر ازدواج دانشجویی به مشهد، جشن ازدواج دانشجویی، کلاس‌های مشاوره پیش از ازدواج و بعد از ازدواج و انتخاب همسر و همسان‌گزینی ازجمله مواردی هستند که توسط نهاد رهبری در دانشگاه‌ها برای تسهیل امر ازدواج انجام می‌شود. اولین‌بار جشن ازدواج دانشجویی در زمستان سال 1376 در دانشگاه شهیدبهشتی و با کمک نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه و با حضور 60 زوج از دانشجویان این دانشگاه صورت گرفت، اما کمی بعدتر بدل به یک سنت دانشجویی شد، به‌گونه‌ای‌که شمار ازدواج‌های دانشجویی در سال 1378 به هزار زوج، در سال 1381 به چهار هزار زوج و در سال 90 به 61 هزار زوج رسید. جالب‌تر اینکه طی ‌آخرین استعلام از اداره ثبت که برای حدود 400 هزار زوج ثبت‌نامی در سایت ستاد ازدواج دانشجویی انجام شده بود، کمتر از 6 درصد آمار طلاق برای زوج‌های دانشجو ثبت شده بود. این 400 هزار زوج طی 10سال از سال 86 تا 96 ازدواج‌شان را به ثبت رسانده بودند. صندوق رفاه دانشجویان هم به‌عنوان زیرمجموعه وزارت علوم وام‌هایی را برای ازدواج دانشجویی درنظر گرفته و همچنین تسهیلاتی برای وضعیت مسکن دانشجویان متاهل مهیا کرده است. ازسوی دیگر خوابگاه‌های متاهلی برای تسهیل هرچه بیشتر ازدواج جوانان دانشجو از ابتدا تاسیس شد، اما از آنجاکه تعداد آنها بسیار کم است، تاکنون نتوانسته میزان کافی و لازم را برای دانشجویان متاهل در سراسر کشور فراهم کند. آنچه آمار نشان می‌دهد این است که از بین 11 دانشگاه مطرح تهران مثل دانشگاه تهران، امیرکبیر، علم‌وصنعت، شریف، تربیت‌مدرس، خواجه‌نصیرالدین طوسی، شهیدبهشتی، علوم‌پزشکی تهران، علوم‌پزشکی ایران و علوم‌پزشکی شهیدبهشتی و دانشگاه علامه طباطبایی چهار دانشگاه فاقد خوابگاه متاهلی هستند، از‌جمله علم‌وصنعت، علوم‌پزشکی ایران، علوم‌پزشکی شهیدبهشتی و دانشگاه علامه طباطبایی. گرچه مسئولان دانشگاه‌ها و وزارت علوم مدت زیادی است که وعده و وعید‌هایی برای ساخت خوابگاه‌های متاهلی جدید در دانشگاه‌ها می‌دهند، اما هنوز که هنوز است این وعده‌ها عملیاتی نشده‌اند. برخی دانشگاه‌های سراسر کشور اعم‌از آزاد، پیام‌نور، علوم‌پزشکی، فرهنگیان و دانشگاه‌های دیگری مثل تهران، شریف و... نیز جدای از تسهیلاتی که نهاد رهبری برای دانشجویان درنظر گرفته، امکاناتی را جهت تسهیل ازدواج دانشجویان فراهم کرده‌اند که به‌طور مختصر در این گزارش به آنها پرداخته شده است.

دانشگاه آزاد اسلامی

دانشگاه آزاد اسلامی یکی از آن دانشگاه‌هایی است که برای ازدواج دانشجویان امکانات خوبی درنظر گرفته است. سال ۹۷ دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی طی ابلاغیه رسمی ماده الحاقیه آیین‌نامه تخفیف شهریه دانشجویی ماده20 را به روسای دانشگاه آزاد استان‌ها، روسای واحدها و مراکز آموزشی و سازمان سماء دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ کرد. در این نامه آمده است دانشجویان در تمام مقاطع کاردانی و کارشناسی اعم‌از پیوسته و ناپیوسته به‌طور کامل از پرداخت شهریه نیمسالی که در آن ازدواج کرده‌اند، معاف می‌شوند. همچنین به دانشجویان کارشناسی‌ارشد و دکتری حرفه‌ای و تخصصی نیز ۵۰ درصد تخفیف برای شهریه نیمسال که در آن ازدواج کرده‌اند داده می‌شود و اگر هر دو زوج دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی باشند، این تشویق شامل هر دونفر می‌شود. همچنین اگر در نیمسال آخر تحصیلی خود به‌سر ببرند، تخفیفی خارج از سقف ۷۵ درصد کل شهریه دریافتی برای آنها محاسبه خواهد شد.

دانشگاه پیام‌نور

دانشگاه پیام‌نور نیز ماده ۷ تیکه در سال ۱۳۷۹ در جلسه هیات‌امنای این دانشگاه تنظیم کرده است. این دانشگاه خود را موظف می‌داند درصورتی‌که یکی از زوجین زن یا مرد، دانشجوی دانشگاه پیام‌نور باشند، با استفاده از دستورالعمل اجرایی وام شهریه، شهریه یک سال آنها را پرداخت و اگر زن و شوهر هردو دانشجوی دانشگاه پیام‌نور باشند، یک نفر از آنها می‌تواند از وام شهریه استفاده کند. همچنین این دانشگاه طی رسم دیرینه‌ای که دارد، بعد از ازدواج دانشجویی به هریک از دانشجویان هدیه نقدی اهدا می‌کند که مقدار آن هرسال باتوجه به نرخی که دانشگاه تعیین می‌کند، متفاوت است.

دانشگاه صنعتی‌شریف

دانشگاه صنعتی‌شریف نیز یکی از آن دسته دانشگاه‌هایی است که با کمک خیرین و نهاد رهبری این دانشگاه از سال ۹۵ اقدام به ایجاد صندوق وام قرض‌الحسنه ازدواج دانشجویی کرد. طی این برنامه‌ریزی با انجام قرعه‌کشی در هر ماه به ۲۰ نفر حدودا (هرهفته ۵ نفر) وام تعلق می‌گیرد و اطلاع‌رسانی آن ازطریق پیامک به منتخبان صورت خواهد گرفت. این وام قرض‌الحسنه با بازپرداخت ۲۵‌ماهه و بدون کارمزد درنظر گرفته شده است و دانشجویان با دردست داشتن کپی شناسنامه، سند ازدواج، چک ضامن و پرینت سه‌ماهه حساب به‌همراه ارائه تعهدنامه اداری ضامن می‌توانند به صندوق قرض‌الحسنه دانشگاه مراجعه کرده و از این وام استفاده کنند.

 دانشگاه علوم‌پزشکی ایران

دانشگاه علوم‌پزشکی ایران به دانشجویانی که ازدواج کرده و اطلاعات لازم را در سامانه ازدواج دانشجویی نهاد رهبری این دانشگاه ثبت کرده‌اند، تسهیلات بانکی قرض‌الحسنه به مبلغ ۲۰ میلیون تومان اعطا می‌کند.

پردیس دانشکده‌های فنی دانشگاه تهران

پردیس دانشکده‌های فنی دانشگاه تهران صندوق قرض‌الحسنه‌ای را به‌عنوان پیوند برای دانشجویان متعهد پایه‌گذاری کرده است که طی آن کلیه دانشجویان درحال تحصیل در تمامی مقاطع در پردیس دانشکده‌های فنی دانشگاه تهران می‌توانند مبلغ ۶۰ میلیون ریال وام دریافت کنند و درصورتی‌که هر دو زوج دانشجوی دانشکده فنی باشند، وام به هردو ولی با فاصله یک‌سال تعلق می‌گیرد. گفتنی است، بازپرداخت این تسهیلات چهار سال پس از فارغ‌التحصیلی و طی دوسال خواهد بود.

روایت پژوهش‌های دانشگاهی از ازدواج دانشجویی

با بررسی‌ای که در سایت پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران پیرامون پایان‌نامه‌هایی که درباره مساله ازدواج نوشته شده انجام دادیم، متوجه شدیم با کلیدواژه ازدواج ۱۷۵۰ پایان‌نامه موضوعی در این‌باره وجود دارد، اما وقتی کلیدواژه مرتبط با ازدواج دانشجویی را جست‌وجو می‌کنیم، به کمتر از ۲۰ پایان‌نامه با این عناوین برمی‌خوریم. این مساله حاکی‌از آن است که اهمیت موضوع ازدواج دانشجویی در جامعه دانشگاهی هنوز آن‌طور که باید و شاید احساس نشده است.

تعداد پژوهش‌های مختلفی نیز که با عنوان ازدواج دانشجویی صورت گرفته، به‌تبع پایان‌نامه‌ها چندان زیاد نیست. یکی از این مجموعه‌ها با عنوان «بررسی علل انتخاب ازدواج دانشجویی در بین دانشجویان، مطالعه پدیدارشناختی» است که توسط محمد مهدوی، استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه تبریز و شهروز نعمتی، دانشیار گروه علوم‌تربیتی دانشگاه تبریز نوشته شده است. این پژوهش که با هدف بررسی علل ازدواج دانشجویی در فرهنگ ایرانی انجام شده، نشان می‌دهد وضعیت و شرایط اجتماعی و فرهنگی به‌همراه شرایط تحویل آنها به این امر موثر است. بخشی از این عوامل مثل هزینه کم، ازدواج آسان و به‌صرفه بودن متاثر از عوامل تبلیغاتی و حمایتی دستگاه اجرایی و فرهنگی دانشگاه است و به‌نوعی شرایط غالب دانشجویان برای ازدواج دانشجویی را فراهم می‌کند. تاکید بر مسائلی از نوع ازدواج آسان، پیشگیری از افزایش سن ازدواج، ممانعت از ترویج فساد به‌همراه اعطای خوابگاه متاهلان دانشجویی، سکه بهار آزادی، جهیزیه و سفرهای زیارتی موجب شده سالانه حداقل ۵۰ هزار نفر پیوند زناشویی دانشجویی داشته باشند.

مقاله دانشگاهی دیگری تحت عنوان «تحلیل جامعه‌شناختی عوامل موثر بر رضایت در ازدواج‌های دانشجویی» در گروه جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی نوشته شده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد بین انواع ازدواج‌ها ازدواج دانشجویی موفقیت بهتر و چشمگیرتری دارد. همچنین مساله‌ای مثل «سن ازدواج دانشجویی و قدرت تبیین‌کنندگی عوامل مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در افزایش آن» عنوان مقاله‌ای است که در سال ۹۷ در دانشگاه آزاد توسط سیف‌الله فضل‌الهی قمشی و حیدرعلی جهانبخشی نوشته شده است. در این مقاله نتیجه مطالعه درباره عوامل موثر بر افزایش سن ازدواج دانشجویان در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر نشان داده که عوامل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، تربیتی، فردی و خانوادگی بر افزایش سن ازدواج دانشجویان موثر است.

در همین رابطه مطلب زیر را بخوانید:

دانشگاه‌های جهان برای ازدواج دانشجویی چه تدارکاتی دیده‌اند؟ (لینک)