ابوالقاسم رحمانی، دبیرگروه جامعه: خوزستان هم علی‌رغم تمام توانمندی‌ها و پتانسیلی که دارد، مثل خیلی دیگر از نقاط کشور به دلایل عجیبی در زمره استان‌های محروم قرار می‌گیرد و معلوم نیست بالاخره کی قرار است ما یک خبر خوش و یک اطلاع مثبت از این خطه از کشور مخابره کنیم. یک روز درگیر گردوغبارند و این پدیده نفس مردم را به شماره انداخته است، یک روز خبر از سیل و آبگرفتگی معابر و شبکه فشل آبرسانی و همچنین سیستم نداشته دفع آب‌های سطحی و یک روز هم خبر خشکسالی! از ماجراهای مربوط به انتقال آب و سدسازی‌های بی‌رویه و اعتراضات کارگری و تعطیلی صنایع و... هم که نگویم، القصه اینکه خوزستان هم چون سیستان و بلوچستان، چون کهگیلویه و بویراحمد، خراسان‌جنوبی و... سال‌هاست تبدیل به ویترینی برای نشان‌دادن و به تصویرکشیدن مشکلات و مصائب شده است. این که بالاخره این اتفاقات کی پایان می‌یابد، مشخصا نمی‌دانیم و کار ما هم شده لابه‌لای تمام اخبار بد، بدترش را از این استان و شبیه آن مخابره کنیم. در آخرین این اتفاقات و مصائب، تصاویر و فیلم‌هایی دست‌به‌دست می‌شود از مرگ ماهی‌ها و مشکلاتی که برای گاومیش‌ها و... در تالاب هورالعظیم به وجود آمده است. تصاویری که قلب هر بیننده‌ای را به درد می‌آورد و حواس‌ را حسابی پرت آنجا می‌کند، مسئولان هم که کمافی‌السابق مساله را طبیعت منطقه می‌دانند و مردم هم که کاری جز چند کنش مجازی و تجمع و... ندارند. پیرو سنت هرازچندگاهی خودمان، ما هم صفحه‌ای را سیاه می‌کنیم تا هم روایتی از وقایع آنجا باشد و هم شرح و تحلیلی نسبت به چرایی این فاجعه ارائه کرده باشیم.

هیچ خواسته‌ای جز آب نیست

ابتدا بد نیست شرح واقعه را در اخبار موجود جست‌وجو کنیم، بعد واکنش تکراری مسئولان را بخوانیم و بعد هم پای صحبت کارشناسان بنشینیم. «با گرم شدن هوا در خوزستان و رسیدن دما به بیش از ۵۰ درجه، میزان تبخیر آب در تالاب‌های استان به‌شدت بالا رفته و روند خشک شدن بخش‌هایی از تالاب‌ها به‌ویژه هورالعظیم و شادگان سرعت گرفته است. این مساله نه‌تنها بر محیط‌زیست منطقه تاثیر منفی گذاشته که معیشت گاومیش‌داران این منطقه را با خطر مواجه کرده است. پرورش‌دهندگان گاومیش در ۴ماه گرم سال گاوهای خود را برای تغذیه از نیزارهای تالاب و همچنین خنک‌شدن‌شان با آب، به تالاب هورالعظیم هدایت می‌کنند، اما امسال بخش‌هایی از هورالعظیم خشک شده و آنجایی هم که آب کمی وجود دارد به باتلاقی برای در گل ماندن گاومیش‌ها تبدیل شده است.» این چند خط به‌علاوه یک عالمه عکس و فیلم تمام آن چیزی است که از هورالعظیم در خوزستان مخابره شده است. روزنامه ایران روز گذشته شرح واقعه را از زبان یکی از محلی‌ها این‌طور می‌نویسد: «هیچ خواسته‌ای جز آب نداریم. الان حدود یک ماه است بخشی از هور که در حاشیه روستای ماست، به‌قدری خشک شده که گاوهایمان در گل گیر می‌کنند. در این یک ماهه بیش از ۱۲گاومیش فقط از دام‌های متعلق به روستای ما تلف شده است. ما معمولا گاومیش‌ها را از اردیبهشت تا شهریور به داخل هور می‌بریم تا از نیزارها تغذیه کنند و هر دوسه روز یک‌بار به آنها سر می‌زنیم، ولی درحال‌حاضر آب به‌قدری کم شده که گاومیش‌ها در تالاب گیر می‌کنند. گاومیش‌ها حیوانات قانعی هستند. ما زمانی هم که در تالاب نیستند به آنها فقط تفاله نیشکر یا سبوس می‌دهیم اما قیمت آنها هم به‌شدت بالا رفته است، تا حالا نشده به ما حتی یک کیلو علوفه دولتی برای دام‌ها بدهند که با آن هم کنار آمده‌ایم ولی با بی‌آبی نمی‌توانیم کنار بیاییم، چون دام‌هایمان تشنه هستند و از سویی اگر آبی نباشد، پوست تن‌شان هم می‌سوزد و تلف می‌شوند.» تا اینجا چگونگی ماجرا مشخص شده است و از عمق فاجعه مطلعیم، منتها بد نیست واکنش مسئولان، خصوصا سازمان حفاظت از محیط‌زیست و... را هم مرور کنیم.

خشک شدن تالاب‌ها یک امر طبیعی است!

محمدجواد اشرفی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خوزستان اما در واکنش به بلایی که بر سر هورالعظیم آمده است، گفت: «با توجه به نیاز آبی تالاب به‌ویژه در فصل تابستان و بالا بودن میزان تبخیر و کاهش اکسیژن موجود در آب باید تامین آب را مدیریت کنیم تا شاهد اتفاقات ناگواری، ازجمله تلف شدن ماهیان و آبزیان و سایر زیستمندان تالاب نباشیم. براساس بررسی آخرین تصاویر ماهواره‌ای که در تیرماه سال جاری از تالاب هورالعظیم تهیه شده، سطح آبگیری کلی تالاب هورالعظیم حدود ۷۵درصد بوده است. میزان آب در مخازن ۲، سه و چهار بین ۸۰ تا ۸۶درصد بوده است و در مخزن شماره یک که در ضلع شمالی تالاب قرار دارد به‌دلیل کاهش آورد رودخانه کرخه و همچنین شیب زمین و تبخیر بسیار بالا و گرمای شدید منطقه در خرداد و تیرماه، سطح آب در این بخش از تالاب (مخازن شماره یک) به حدود ۵۰درصد رسیده است. عمده این تصاویر منتشرشده در فضای مجازی متعلق به مخزن شماره یک تالاب است که با توجه به شیب منطقه، کم شدن آورد، گرما و تبخیر شدید یک روند طبیعی برای تالاب هورالعظیم، که در ضلع شمالی این تالاب در حوزه چذابه است، به شمار می‌رود. کم‌آبی در این فصل از سال یک روند طبیعی است و هر ساله در فصل تابستان ما شاهد حداقل آبگیری مخزن شماره یک هستیم. حقابه تالاب هورالعظیم براساس نیاز آبی تالاب تامین نمی‌شود و برای حل این مشکل اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست نشست‌های زیادی با مسئولان سازمان آب و برق خوزستان داشته و مقرر شده به شیوه‌ای برنامه‌ریزی و مدیریت شود که رسیدن آب به تالاب هورالعظیم تضمین شود و در این فصل در چندین نوبت به‌صورت موجی آب رهاسازی شود تا آب به تالاب برسد.»

واکنش توئیتری نمایندگان مجلس

نمایندگان مجلس هم که این روز‌ها درگیر و دار طرح ساماندهی به فضای مجازی هستند، در ارتباط با این ماجرا در توئیتر فیلترشده اظهارنظر کرده‌اند. مجتبی یوسفی، نماینده مردم اهواز، باوی و حمیدیه و کارون در مجلس در توئیتی نوشت: «‏اعتقاد دارم در ‌خوزستان مشکل خشکسالی طبیعی نداریم، بلکه بی‌تدبیری و عدم مدیریت منابع آبی حاکم است. همان مدیریتی که سبب سیل سال ۹۸ در استان شد، اینک مسبب این خشکسالی است. حقابه هورالعظیم مانند ‌کارون باید تامین بشود و در سطح ملی پیگیر تامین این حقابه هستم.» محمد کعب‌عمیر، نماینده مردم شوش در مجلس شورای اسلامی نیز در حساب توئیتری خود نوشت: «رهاسازی آب از سد کرخه به‌سمت تالاب هورالعظیم آغاز شده است. پس از بازدید میدانی از سد کرخه و با رایزنی و پیگیری در سطح استانی و ملی، پیرامون رهاسازی آب در رودخانه کرخه جهت تامین حقابه هورالعظیم، محیط‌زیست کشاورزی و آب آشامیدنی به مناطق پایین‌دست عملیات رهاسازی با حجم بیش از ۱۰۰ مترمکعب بر ثانیه انجام شده است. به‌زودی آب به مناطق هدف خواهد رسید. درصورت تداوم این وضعیت و کمبود و نبود آب در پایین‌دست رودخانه کرخه، باید شاهد فاجعه زیست‌محیطی، مرگ ماهیان و حیوانات به‌خصوص گاومیش‌ها، خسارت به احشام و کشاورزی مردم و برخاستن مجدد گردوخاک‌های شدید به‌دلیل خشک شدن بستر تالاب هورالعظیم باشیم.»

هم آب و هم دیپلماسی؛ نیاز امروز هورالعظیم

در ارتباط با این خشکی عجیب و پرحاشیه، مردم روز گذشته دست به تجمع زدند. با این ‌اوصاف «فرهیختگان» گفت‌وگویی با برخی کارشناسان و مطلعان در ارتباط با این واقعه داشته است. ابتدا محمد درویش، فعال و پژوهشگر حوزه محیط‌زیست گفت: «تالاب هورالعظیم مهم‌ترین تالاب ایران و منطقه است یعنی هیچ تالاب دیگری در ایران و منطقه آسیای جنوب‌غربی و خاورمیانه با اهمیت تالاب هورالعظیم نداریم. وسعت این تالاب حدود یک میلیون هکتار بوده که در طول چند ده سال اخیر وسعت آن به 500 هزار هکتار کاهش یافته و 125 هزار هکتار داخل ایران و بقیه در خاک عراق است. هر دو کشور به بهانه اکتشافات نفتی بخش‌هایی از این تالاب را خشک کرده‌اند. عمده آب تالاب هورالعظیم از طریق دجله و فرات از سمت عراق تامین می‌شد و رودخانه کرخه از سمت ایران! بعد از سدسازی‌های متعددی که دولت ترکیه انجام داد و سدهایی که دولت‌های سوریه و عراق بستند، عملا آب چندانی به هورالعظیم از سمت عراق نمی‌رسید. در زمان جنگ هم صدام حسین یک کانالی را حفر کرد که به نام نهر پنجم یا نهر صدام حسین به بهانه رسیدن آب به اراضی شمال بصره، برای اینکه آنجا کشاورزی کنند ولی درواقع صدام حسین از ترس پیشروی نیروهای ایرانی مسیر آب را تغییر داد تا نیروهای ایرانی نتوانند با قایق و از طریق آب به خاک عراق وارد شوند؛ همه اینها باعث شد که هورالعظیم از سمت عراق تقریبا خشک شود و تنها حقابه از این چرخه می‌آمد و وقتی ایران سد کرخه را افتتاح کرد، در اواخر دولت هاشمی‌رفسنجانی، عملا آب چندانی وارد هورالعظیم نمی‌شد و چون شیب هورالعظیم به‌سمت عراق بود، طرف ایرانی تصمیم گرفت یک دیوار مرزی هم وسط هور بزند که مقدار آب اندکی که از کرخه می‌آید داخل، سمت ایران بماند و وارد عراق نشود چون اگر این کار را نمی‌کردند همیشه سمت عراق پر می‌شد و اگر آب زیاد می‌شد، سمت ایران می‌آمد و چون آب زیاد نبود این اتفاق نمی‌افتاد. امسال به‌دلیل خشکسالی‌های شدیدی که شده و همچنین آتش‌سوزی گسترده‌ای که در هر دو سوی ایران و عراق رخ داد، میزان اکسیژن آب خیلی کم شد، هوا به‌شدت کم شد، آب به‌شدت گرم شد و ماهی‌ها به‌سمت ایران نزدیک شدند چون آنجا قدری آب داشت و خیلی‌هاشان تلف شدند که به‌خاطر کمبود اکسیژن بود. ما تا زمانی که هورالعظیم را یک تالاب منحصربه‌فرد نبینیم و ماهیت آن را فارغ از مرزهای سیاسی به رسمیت نشناسیم، متاسفانه نمی‌توانیم به بخش ایرانی دل‌ خوش کنیم و فکر کنیم با دیوار کشیدن می‌توانیم این تالاب را در ماهیت واقعی که می‌تواند به تاب‌آوری سرزمین کمک کند، حفظ کنیم. کاری که باید اتفاق بیفتد این است که کمیته مشترکی از کشورهای ایران، عراق، سوریه و ترکیه تشکیل شود تا تالاب هورالعظیم را نجات دهند. خوشبختانه عراقی‌ها هورالعظیم را در کنوانسیون جهانی ثبت بین‌المللی کرده‌اند و ایران متاسفانه این کار را نکرده است که تحت‌تاثیر وزارت نفت بود، چون وزارت نفت بدش نمی‌آید هورالعظیم خشک شود تا راحت بتواند نفت را با هزینه‌های کمتری از میدان نفتی آزادگان برداشت کند. در سیل دو سال پیش دیوار حائل را به کمک قرارگاه خاتم‌الانبیا شکستند تا آب وارد بخش ایرانی هورالعظیم نشود و از همان بالا وارد بخش عراق و شط‌العرب شود. بنابراین وزارت نفت به هیچ‌عنوان مایل نیست هورالعظیم ثبت جهانی شود اما اگر ما می‌خواهیم هورالعظیم به‌عنوان کولر طبیعی عمل کند و تنوع زیستی منطقه را حفظ کند و جلوی گردوخاک را بگیرد و تغییر اقلیمی در وضعیت گرما ایجاد کند، باید تمام جاده‌هایی که داخل هورالعظیم زده شده، چه در سمت ایران و چه در سمت عراق برداشته شود، دیوار مرزی برداشته شود و حدود 5 میلیارد مترمکعب حقابه هورالعظیم است؛ 5/1 میلیارد سهم ایران و 5/3 میلیارد سهم عراق، سوریه و ترکیه است که باید این رقم را پرداخت کنند. یک کمیته‌ای باید زیرنظر کنوانسیون جهانی بر حسن اجرای این تعهدنامه نظارت کند تا شاهد چنین حرکت‌هایی نباشیم. متاسفانه به‌دلیل مقابله با مسائل امنیتی، برخی مواقع نیروهای مرزی چه در سمت ایران و چه در سمت عراق نیزارهای منطقه را آتش می‌زنند چون می‌گویند متخلفان لای نیزارها پنهان می‌شوند، همین آتش‌سوزی‌ها بعضا چند ماه طول می‌کشد و به آلودگی شدید منطقه و نابودی اکوسیستم کمک می‌کند، بسیاری از پرنده‌ها لای این نیزارها تخم‌ریزی کرده بودند که نابود می‌شوند و تنوع زیستی از بین می‌رود. سازمان محیط‌زیست به جای فرافکنی و اینکه بگوید این ماهی‌ها برای من نیستند و برای عراقند، باید ماهیت هورالعظیم را یکپارچه ببیند و درباره این ماهی‌ها واقعا احساس مسئولیت داشته و واکنش شجاعانه‌تری را از خود نشان دهد، نه اینکه تنها رفع مسئولیت کند. از سمت ایران حقابه هورالعظیم در این نه ماه سال آبی تقریبا پرداخت شده ولی به‌دلیل بارگذاری بیش از حد حوزه کشاورزی به‌خصوص شالی‌کاری کشاورزان اجازه نمی‌دهند این آب به داخل هورالعظیم برسد و در مسیر آب را برمی‌دارند. ماجرا این است که سازمان آب و برق خوزستان هم قدرتی برای نظارت بر این ماجرا ندارد و تا زمانی که کشت‌های پرمصرفی همچون نیشکر و برنج همچنان در خوزستان انجام می‌شود و دولت از هنر لازم برای معرفی معیشت‌های جایگزین برای مردم محروم منطقه برخوردار نیست، یا باید تنش باشد و یا باید دولت به‌نحوی وانمود کند که این تخلفات را نمی‌بیند.»

دارند با تالاب هورالعظیم بازی می‌کنند، مسئولان اطلاعی از اکوسیستم تالاب‌ها ندارند!

بعد از درویش با مهدی قمشی عضو هیات‌علمی دانشگاه شهیدچمران اهواز و از مشاوران سابق استانداری خوزستان گفت‌وگویی انجام دادیم و او در ارتباط با وضعیت فعلی هورالعظیم به «فرهیختگان» گفت: «من واقعا متاسف هستم که اداره محیط‌زیست استان این مساله را طبیعی قلمداد کرده و در پاسداشت و نگهداری از تالاب اقدامات لازم را انجام نداده است. شاید به خطا افتادند یا اطلاعات آنها کامل نیست که این حرف را بیان کردند. در هر صورت از نظر من مساله کاملا واضح است و به‌هیچ‌وجه این شرایط تیرماه 1400 برای این تالاب طبیعی نیست. در تالاب هورالعظیم مساله مجموعه اکوسیستم است؛ یعنی تنها بحث مساحت آبگیر به‌تنهایی نیست که بخواهیم درباره مساحت بستری که آب‌ گرفته، حرف بزنیم و خود را اغنا کنیم، چون به خطا می‌افتیم. بنابراین اگر بخواهیم الان هورالعظیم را بررسی کنیم، سه جنبه دارد که باید برای شما توضیح بدهم؛ یکی سطح خیس هورالعظیم است که خیلی‌ها به این پناه آوردند و استدلال‌های خود را متمرکز روی این امر کردند. از نظر مساحت خیس‌شده مساله حادی در تالاب هورالعظیم نداریم. چون تقریبا درمجموع حدود 80-70درصد هورالعظیم سطح خیس‌شده‌ای است که عکس‌های هوایی نشان می‌دهد. ولیکن این تنها مساله تالاب نیست. مساله دوم کیفیت آب است که الان تقریبا به‌صورت متوسط سالیانه، 50 یا بیش از 50درصد آبی که به هورالعظیم تزریق می‌شود از پساب‌های آبیاری است. پساب‌هایی که غلظت املاح در آن زیاد است یعنی املاح نمکی در آن بسیار زیاد است، بنابراین از نظر کیفیت آب هورالعظیم نسبت به سابق بسیار متفاوت شده است. لذا کیفیت کاهش یافته است. سومین و مهم‌ترین مساله، گرادیان حرارتی این تالاب و آب ورودی به آن است که چون آب ورودی به تالاب در تیرماه به‌شدت کم شده و حتی به صفر در چند روز گذشته رسیده، آب راکد شده و عمق کم آب، راکد بودن آن و گرمای شدید که گرادیان حرارتی آن را به‌شدت بالا برده و حرارت آب را افزایش داده، سبب شده آب اکسیژن کافی نداشته باشد و اکسیژن آن از دست برود؛ درنتیجه مشکل عمده فعلی تالاب نبود اکسیژن در آب راکد به‌خاطر عدم ورودی آب کرخه به آن و عمق کم آب در تالاب است. اینها دست‌به‌دست هم داده تا محیط اکوسیستم تالاب را دچار مشکل کند. بنابراین از نظر علمی حتی در بدترین شرایط اگر سال خشکی داشته باشیم و فصل تابستانی که در آن هستیم، باید حداقل 24 مترمکعب در ثانیه از کرخه به این تالاب آب وارد شود که از نظر اکوسیستمی شرایط حداقلی در آن پایدار بماند. در روزهای گذشته یعنی در روزهای بین هشتم تا دهم تیرماه ورودی کرخه به هورالعظیم زیر یک مترمکعب یعنی صفر بوده است. الان که با هم صحبت می‌کنیم یعنی امروز و دیروز مقدار ورودی که افزایش یافته مثلا به 5 مترمکعب در ثانیه رسیده است. این مقدار با حداقل‌هایی که این تالاب از کرخه به‌عنوان منبع آب شیرین نیاز دارد، بسیار کمتر است و برای همین بسیار طبیعی است که از نظر اکوسیستمی این تالاب دچار مشکل شود. مشکل اساسی سال گذشته این است که مسئولان می‌گویند آب کافی به تالاب رساندیم ولی متاسفانه توازن را در رساندن آب به هورالعظیم رعایت نکردیم. یعنی ما زمستان آب زیادی را دادیم و تابستان این آب را به صفر رساندیم. بازی با تالاب به این صورت جواب نمی‌دهد و تالاب را دچار مشکل می‌کند. همانند این است که یک نفر شب آن‌قدر غذا بخورد ولی بقیه روز هیچ غذایی به بدن او نرسد. قضیه تالاب این‌چنین است که در زمستان بیش از حد به تالاب آب دادیم و الان که باید حقابه بدهیم، که حداقل 24 مترمکعب در ثانیه است، می‌گوییم چون زمستان زیاد دادیم الان می‌توانیم صفر کنیم چون خشکسالی است و آب کم است. متاسفانه درمورد تالاب‌ها این ملاحظات را نه وزارت نیرو رعایت کرده که البته مسئولیت مستقیمی در رابطه با تالاب ندارد و نه حساسیت لازم را محیط‌زیست به خرج داده که مسئول مستقیم تالاب است و توجهی به این حداقل حقابه ندارد و دوستانی که الان اظهارنظر کردند نمی‌دانم بر چه اساسی بوده است. در هر صورت احتمالا آنها با تالاب آشنا نیستند.»

نه برنامه‌ریزی دقیقی اعمال شد و نه الگوی درستی اتخاذ

قمشی در ادامه به شبهه‌ای که بعضی مسئولان آن را دستاویز کم‌کاری‌های خود می‌کنند، یعنی خشکسالی و بارش کم، اشاره کرد و گفت: «خشکسالی قطعا تاثیرگذار است. خشکسالی در این امر موثر بوده ولی حقابه‌ای را که زمستان رساندیم، کمتر کنیم و تابستان بیشتر بدهیم؟ برنامه‌ریزی‌ای که کردیم به هر دلیلی خوب نبود. الگوی آبرسانی به تالاب را رعایت نکردند یعنی زمستان بیش از حد آب دادند و الان اصرار دارند صفر کنند. این درست نیست. این را می‌توانند در دسته حداقلی و حداکثری بیاورند. مثلا حداکثر در زمستان می‌تواند تا 56 مترمکعب در ثانیه نیز برسد. اگر 60 یا 80 مترمکعب رساندیم، زیادی رساندیم؛ به شرطی که تابستان سهم را کم نکنیم. الان سهم تابستان تالاب را به صفر رسانده‌ایم. این مشکل ایجاد کرده، گرما و عمق کم آب دست‌به‌دست هم داده و اکسیژن لازم از دست رفته و موجودات زنده تالاب دچار مشکل شده‌اند. وزارت نیرو درخصوص خشکسالی غافلگیر شد چون پیش‌بینی‌های اقلیمی نشان می‌داد در بهمن و اسفند بارندگی داریم ولی متاسفانه بارندگی محسوسی رخ نداد و الان مسئولان وزارت نیرو در این تنگنا قرار گرفته‌اند. برخی می‌گویند الگوی کشت برنج هم موثر است. من فکر نمی‌کنم موثر باشد. در حوضه کرخه دو هزار و 200 هکتار برنجکاری داریم. این میزان موثر است یعنی مقدار موردنیاز آب در تیرماه تقریبا حدود 9 مترمکعب در ثانیه است، ما الان اگر این الگو را با الگوی کم مصرف جایگزین می‌کردیم، که همه استقبال می‌کردند و مجوز به کشاورزان داده بودند، مقدار آبی که در شرایط ایده‌آل برای پایین‌دست باقی می‌ماند که وارد هورالعظیم شود، حدود 6-5 مترمکعب در تیرماه می‌شد. بنابراین باز هم از حداقل‌های زیست‌محیطی خیلی پایین‌تر بود. درنتیجه برنامه‌ریزی ما می‌تواند دچار خدشه باشد. درباره نقش و میل وزارت نفت هم باید بگویم وزارت نفت به نظر من هیچ نقشی ندارد. وزارت نفت در سیلاب سال 98 که سایت‌ها را آب می‌گرفت آیا توانست در مقابله با آن مقاومت کند؟ خیر، نتوانست. شاید می‌خواست همه جا خشک باشد ولی آیا اقدامی برای منع ورود آب انجام می‌داد؟ خیر. آن زمان سعی می‌کرد آب وارد مخازن 3، 4 و 5 نشود یا کمتر وارد شود تا سایت‌ها دچار مشکل نشوند ولی رسانه‌ها شرایطی ایجاد کردند که ممانعتی به عمل نیاورد و درنهایت اجازه داد آب وارد مخازن 3، 4 و 5 شود و برخی سایت‌ها دچار مشکل شد ولی خسارت عمده‌ای وارد نشد. الان خشک است و 30-25 مترمکعب به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند وزارت نفت را دچار مشکل کند تا برای نیامدن ورودی علاقه نشان دهد. به نظر من در این قسمت که وزارت نفت می‌تواند نقش داشته باشد، بعید است.»